Michel Barnier bij een persconferentie in Brussel, juli 2011.

Michel Barnier, de financiële regelgever

Op 15 september 2008 ontketende de val van de Amerikaanse bank Lehman Brothers een ongeëvenaarde crisis. Nu, vijf jaar later, heeft de Europese financiële sector strengere regelgeving. De man die hierbij het voortouw nam, de Europees Commissaris Michel Barnier, zou zichzelf kandidaat kunnen stellen voor het voorzitterschap van de Europese Commissie.

Gepubliceerd op 13 september 2013 om 16:13
Michel Barnier bij een persconferentie in Brussel, juli 2011.

In Brussel is de tabel van Michel Barnier bijna net zo bekend als Michel Barnier zelf. Als de eurocommissaris Financiële Diensten [en Interne Markt] naar een afspraak gaat, heeft hij altijd een A4-tje bij zich met daarom zijn fameuze tabel. Een leek ziet daarin niet meer dan een Excel-spreadsheet vol onbegrijpelijk technisch jargon en felgekleurde vakjes. Maar de rijzige man uit de Savoye met zijn onberispelijk gekapte zilverwitte haar tegenover hem zit klaar om een toelichting te geven. Het enige wat je moet doen is kijken: op deze tabel staan alle maatregelen bij elkaar die de leiders van de G20 in 2009 hebben geëist om de banken, die de wereld op de rand van de afgrond hadden gebracht, onder controle te krijgen. Steeds als een van die maatregelen op Europees niveau werd ingevoerd, kleurde Michel Barnier zijn vakje in. En hij zal nooit nalaten om met de ernst die hem eigen is te benadrukken dat geen enkel vakje wit zal blijven.

Journalisten, bankiers, advocaten en nog niet zo lang geleden zelfs François Hollande, allemaal hebben ze deze tabel, die inmiddels in een fraaiere kleine brochure is gepubliceerd, te zien gekregen. Zelfs paus Benedictus XVI is er tijdens een onderhoud in februari, drie dagen voor hij aftrad, niet aan ontkomen. Een foto van dat moment heeft een ereplaatsje gekregen op het bureau van de eurocommissaris...

“Een tsunami aan regelgeving”

[[De voormalige Franse minister ziet in zijn tabel het bewijs dat zijn missie is geslaagd.]] “Alle terreinen die gereguleerd moesten worden, hebben we aangepakt”, zegt hij. Bij zijn benoeming ruim een jaar na de val van Lehman Brothers kreeg hij een duidelijke opdracht, namelijk de banken, die door regeringsleiders in de hele wereld met de vinger werden nagewezen, onder toezicht brengen. Hij heeft zich hardnekkig in die taak vastgebeten. Inmiddels zijn bijna 30 wetten voorgelegd of al aangenomen. “Een tsunami aan regelgeving”, klaagt een lobbyist in de Londense City. Vrijwel niemand ontsnapt eraan: accountantskantoren, ratingbureaus, beurzen, hedge funds, banken... Op het toppunt van de crisis, in 2011 en 2012, was ongeveer een derde van alle wetsvoorstellen van de Europese Commissie afkomstig van de afdeling van Michel Barnier.

Die reguleringsdrift steekt scherp af tegen het recente verleden. Vóór de val van Lehman Brothers was de Europese Commissie een van de felste voorstanders van deregulering. Sommige ambtenaren herinneren zich nog vol ontzetting de woedeaanvallen van Charlie McCreevy, de voorganger van Michel Barnier, als iemand over regelgeving begon. “Banken hebben geen wetten nodig, ga skiën of ga naar huis!”

Nieuwsbrief in het Nederlands

City blijft wantrouwend

Bij de wijziging van de Commissie in 2009 kon je met zulke uitspraken natuurlijk niet meer aankomen. De man die begon op de puinhopen van het post Lehmantijdperk wist vrijwel niets van beurzen en derivaten. Zo kwam hij op het idee om zijn hele programma samen te vatten in één enkele zin, die hij sindsdien vrijwel iedere week herhaalt tijdens een van zijn vele lezingen die hij geeft in heel Europa: “Geen enkele partij in de financiële wereld en geen enkel financieel product zal aan regulering ontkomen.”
Die zin is niet willekeurig gekozen: Michel Barnier hoorde hem een paar dagen voor zijn officiële benoeming eind 2009 van Angela Merkel. Wie in Brussel stand wil houden, kan maar beter in de pas lopen met de echte baas...
Hij nam het symbolische besluit om begin 2010 zijn eerste officiële bezoek buiten Brussel aan Londen te brengen. Dat de Britse regering er absoluut niets voor voelde om in de gaten te worden gehouden door een Fransman, die werd gezien als de vos in een kippenhok, en van hem ook nog de wet voorgeschreven te krijgen, is nog zacht uitgedrukt. “The most dangerous man in Europe”, kopte de eurosceptische Daily Telegraph.
Barnier heeft altijd zijn uiterste best gedaan om te zorgen dat Londen bij de onderhandelingen over wetgeving niet werd geïsoleerd en in de minderheid gedrongen. En uiteindelijk is dat in vier jaar tijd ook maar één keer gebeurd - bij het vaststellen van een bovengrens aan de bonussen voor bankiers. “Ik heb geen enkel probleem met de Engelsen en ik denk dat die heel goed hebben begrepen dat ik geen ideoloog ben”, verzekert hij. Zijn relatie met George Osborne, de Britse minister van Financiën, is volgens sommige diplomaten echter een continue afwisseling tussen toenadering zoeken en afstand nemen. De City blijft wantrouwend tegenover deze eurocommissaris die in hun ogen veel te Frans is.

Belangrijkste wapenfeit komt van Draghi

In de rest van Europa is van argwaan geen sprake. Nu het tijd wordt om de balans op te maken zijn de lidstaten, vijf jaar na de val van Lehman Brothers, vrijwel unaniem positief over hem. [[Zijn doortastende optreden valt op in een Commissie die wordt gekenmerkt door besluiteloosheid en gebeuzel.]] “Hij heeft over het geheel behoorlijk ambitieuze hervormingen weten door te voeren op een terrein waar de pressie enorm is”, oordeelt een kenner van de geheimen van de Europese politiek. De prudentiële regels van Basel III zullen voor de hele bankensector gaan gelden en de ruil van financiële derivaten zal transparanter worden, om maar een paar belangrijke voorbeelden te noemen. Sommige van de meest spectaculaire nieuwe maatregelen - zoals de maximering van de bonussen of het verbod op de verkoop van ‘naakte’ credit default swaps - komen niet van hem, maar hij heeft deze eisen van het Parlement handig weten te benutten.
Zo wordt de tabel helemaal ingekleurd. Dit succes kan echter ook zijn grootste mislukking worden. “Die spreadsheet behelst niet meer dan het aankruisen van vakjes. Er zit geen beleid achter en hij is niet in staat gebleken om met een visie te komen op de structuur van financiële diensten”, oordeelt een hoge ambtenaar. Het belangrijkste wapenfeit van de Europese Unie in dit opzicht, de bankenunie, is in de steigers gezet door Mario Draghi en de leiders van enkele lidstaten. Michel Barnier verdedigt zijn resultaten met hand en tand, omdat die van cruciaal belang zijn bij zijn pogingen de laatste tree die hem nog rest te beklimmen. Want de voormalige minister geeft zijn Europese droom om José Manuel Barroso op te volgen als voorzitter van de Europese Commissie niet op. Zijn naam doet al een poosje de ronde, al achten tipgevers zijn kansen beperkt. Hijzelf weigert vooralsnog om er iets over te zeggen, vermoedelijk omdat hij denkt dat hij wel eens een compromiskandidaat zou kunnen zijn als de Europese verkiezingen tot een zeer verdeeld Parlement leiden. “Ik ben bereid dat te doen waarvoor men mij nodig heeft”, is alles wat hij erover kwijt wil. Zo blijft er altijd nog tijd om te mijmeren over een nieuwe tabel.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp