Kies een taal
Het afgelopen jaar eindigde in de grootste crisis uit de geschiedenis van de Unie en met het opzettelijke isolement van één van haar leden, het Verenigd Koninkrijk. Dat land verzette zich tegen iedere aanpassing van de EU-verdragen om de begrotingsdiscipline te verbeteren.
In november 2011 spraken politieke leiders en experts voor het eerst openlijk over de mogelijkheid om de eurozone te kunnen verlaten. In het bijzonder werd er daarbij gedacht aan Griekenland. De redding van dat land slokte miljarden euro's, en bijna alle energie, van de Unie op. Daar kwamen de geschillen met Italië nog bij, die met het vertrek van Silvio Berlusconi gelukkig uitmondden in een happy end. De Italiaanse premier werd opgevolgd door 'technicus' Mario Monti.
Ten zuiden van ons continent wierpen Arabische revoluties dictatoriale regimes omver. Tot nu toe leidde dat echter niet tot meer democratie in Libië, Egypte of Tunesië. Hoewel de gevreesde vluchtelingenstroom naar de Europese Unie uitbleef, blijft het immigratieprobleem onverminderd groot in een Europa dat deze opkomende democratieën maar weinig te bieden heeft.
Ook de associatieovereenkomst tussen de EU en Oekraïne ligt nog volledig open. De ondertekening van het verdrag stond oorspronkelijk gepland voor de EU-Oekraïnetop in Kiev in december, maar werd uiteindelijk opgeschort vanwege de gevangenzetting van oud-premier Julia Timosjenko. In Wit-Rusland slaagt de Unie er nauwelijks in invloed uit te oefenen op president Aleksandr Loekasjenko, die zijn tegenstanders regelmatig veroordeelt.
Nieuwsbrief in het Nederlands
Wat betreft deze twee landen hebben zowel de Unie als Polen, dat bijzonder hecht aan het aanhalen van de banden met zijn oosterburen, gefaald. Het ontbreekt Europa aan visie om uit deze impasse te raken, terwijl Rusland, dat zijn heerschappij graag wil herstellen, geen tijd verloren laat gaan.
Een groot Schengen en een kleine Unie
In de lente zullen we misschien de uitbreiding van de Schengenruimte meemaken. Net voor Kerst trok Nederland zijn veto in tegen het recht op vrij verkeer voor Bulgarije en Roemenië. Deze twee landen zullen dus toetreden tot de vrije verkeerszone. Voorwaarde is echter wel dat de twee volgende rapporten van de Europese Commissie over de staat van het rechtssysteem en de binnenlandse politieke hervormingen in beide landen, positief zullen zijn. Sofia en Boekarest, beide sinds 2007 lid van de EU, zullen zich dus extra moeten inspannen.
De eurozone zal in zijn kielzog een smallere fiscale unie meevoeren. En hoewel de politieke leiders de hypothese van het uiteenvallen van Europa categorisch van de hand wijzen, is alles mogelijk.
De eerste maanden van dit nieuwe jaar zullen ongetwijfeld besteed worden aan het zoeken naar geld voor het Europese noodfonds EFSF en het onderhandelen over een nieuw intergouvernementeel akkoord. In de werkgroep die de voorwaarden van het fiscale verdrag opstelt, zitten zowel vertegenwoordigers van Polen (dat buiten de euro blijft maar toch wil deelnemen aan het verdrag) als Groot Brittannië (dat het verdrag boycot). Het beeld van al deze mensen rond dezelfde tafel stemt optimistisch.
Uit Kroatië komt ook goed nieuws. Het land organiseert op 22 januari een referendum over toetreding tot de Unie. Ondanks de heersende onrust vanwege de economische situatie zal de meerderheid van de Kroaten “ja” zeggen tegen Europa. Kroatië wordt daarmee in juli 2013 het 28e EU-land. Daarmee krijgt de Unie er een nieuw lid bij uit de Balkan - waarvan het geopolitieke zwarte gat de Unie blijft achtervolgen -.
Wat gaat het ons kosten?
De strijd rond de cohesiefondsen [waarmee de Europese Unie de economie van minder welvarende lidstaten op peil probeert te brengen, red.] zal afhangen van de loop die de begrotingsonderhandelingen zullen volgen. Nu de opwarmfase tijdens het Poolse EU-voorzitterschap achter de rug is, zal daarmee snel begonnen worden. Het wordt niet uitgesloten dat de nettobetalers aan de communautaire begroting - het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Frankrijk, Zweden, Finland en Nederland, en misschien ook andere lidstaten - vanaf begin dit jaar een substantiële verlaging van hun bijdrage zullen eisen.
Waar we ook blij om kunnen zijn, is dat de begrotingsonderhandelingen in handen zijn van de Denen, die de Unie sinds januari voorzitten. Het is al de zevende keer dat Denemarken voorzitter is, na het voorzitterschap van 2002. Toen rondden de Denen de toetredingsonderhandelingen tussen de EU en de tien Centraal- en Oost-Europese landen af. Iedereen vertrouwt ze, en ze hebben volop ervaring. Bovendien staan ze als Scandinaviërs bekend om hun zeer pragmatische politieke aanpak.
Helaas kan het Deense pragmatisme botsen met de Franse benadering van de begrotingsonderhandelingen. Daar komt nog bij dat Nicolas Sarkozy een tweede ambtstermijn als president ambieert. In april en mei zal hij er daarom alles aan doen om zijn steeds eurosceptischer landgenoten te overtuigen, en de Franse belangen binnen de EU met hand en tand verdedigen.
Wat kunnen we nog meer verwachten?
Waarschijnlijk heel wat gebeurtenissen die op dit moment onmogelijk te voorspellen zijn. Net zomin als we eind 2010 zelfs in onze stoutste dromen niet hadden kunnen bedenken dat in augustus 2011 hordes Britten dagenlang winkels in Londen zouden plunderen.
Het zijn juist de toenemende sociale spanningen en de frustraties van de jongere generatie die de interne stabiliteit van Europa het meest bedreigen. Samen met het toenemende populistische beleid in Frankrijk dat ook in Nederland, Finland en Hongarije de politiek domineert, vormt dat een explosief mengsel van maatschappelijke ontevredenheid en politiek cynisme, dat nog verder wordt versterkt door de zwakte van Europa.
