Grenspolitie in de Moldavische plaats Ungheni, op de grens met Roemenië.

Alleen hervormingen nemen corruptie weg

Het anticorruptiebeleid dat de verschillende regeringen - met steun van de EU - hebben gevoerd, is niet alleen inefficiënt, maar zelfs contraproductief, meent een Roemeense journaliste. De oplossing zou zijn om de hele staat te hervormen. Maar dan zouden politici wel hun verantwoordelijkheid moeten nemen.

Gepubliceerd op 5 november 2012 om 12:52
Grenspolitie in de Moldavische plaats Ungheni, op de grens met Roemenië.

Ik verzoek iedereen die denkt dat er over een jaar of twee minder zal worden zwartgereden in Roemenië omdat er onlangs tientallen corrupte treinconducteurs zijn gearresteerd, zijn of haar hand op te steken. En als u uw hand opsteekt, denkt u dan ook dat de douaneinkomsten nu hoger zijn omdat er in februari 2011 een aantal douaniers en grenswachten is gearresteerd? Nou, dan vergist u zich. Het enige wat zeker is, is dat er een klein fortuin is besteed aan onderzoeken, infiltratie door politieagenten, enzovoort. Er vonden zelfs spectaculaire arrestaties plaats in het holst van de nacht, waarna de verdachten echter de volgende dag weer door de rechtbank werden vrijgelaten. Er zijn ontelbare strafdossiers aangemaakt, waarvan sommige in een proces uitmondden en waarvan het nut (of de nutteloosheid) pas over een paar jaar duidelijk zal worden. Maar in wezen is er niets veranderd.

Natuurlijk lijdt het geen enkele twijfel dat douaniers en treinconducteurs zich misdragen hebben. Maar de manier waarop wij de corruptie die in het systeem geworteld is bestrijden, is totaal niet efficiënt.

Artsen kunnen hun werk niet doen met het salaris dat ze ontvangen

Stelselmatige corruptie doet zich alleen voor als er een groot verschil is tussen hetgeen de staat beweert te doen (of te bieden) en wat deze staat in de praktijk doet. De staat wil bijvoorbeeld gezondheidszorg aanbieden voor de prijs van de ziektekostenverzekering, maar in de praktijk kan deze verzekering dat om twee redenen niet bolwerken. Ten eerste omdat - als dit waar was en iedereen een beroep deed op deze diensten (onderzoeken, operaties) - het kapitaal van de ziektekostenverzekering nog niet eens een kwart van de uitgaven zou dekken. Ten tweede omdat de staat volhoudt dat artsen en verpleegkundigen hun werk kunnen doen met het salaris die ze ontvangen, hetgeen echter onmogelijk is. Deze inkomstenderving in de kosten voor diensten en arbeid wordt dus gecompenseerd [door middel van steekpenningen] door degenen die gebruik maken van deze respectievelijke diensten, bovenop de kosten van de verzekering. Op die manier komen vraag en aanbod in evenwicht, en komt men op een meer realistische prijs uit. De arrestaties veranderen daar niets aan. Overigens werkte deze tactiek al niet meer in de tijd van Nicolae Ceauşescu: hij liet verscheidene managers arresteren in de hoop dat de productiviteit zou toenemen. Maar die bleef echter op hetzelfde lage niveau steken.

Het probleem kan alleen maar worden opgelost, als dit falende overheidsbeleid op het gebied van de gezondheidszorg zou worden rechtgezet. Hetzelfde geldt voor de Roemeense spoorwegen, waar het zwartrijden explosief is gestegen nadat er vrijwel gelijktijdig twee maatregelen werden doorgevoerd: het slimme advies van het IMF om de prijs van de treinkaartjes te verhogen en het niet minder briljante idee van eigen bodem om de salarissen van de treinconducteurs met 25 procent te verlagen. Zelfde verhaal bij de douane, waar de smokkel van sigaretten in januari 2010 een historische piek bereikte, nadat de regering de accijns [indirecte belasting op het gebruik van tabak] had verhoogd. Ondertussen heeft de Europese Commissie positieve rapporten uitgebracht over het werk van het Nationale Anticorruptie Directoraat (DNA), maar twee derde van de Roemenen is van mening - en ik geloof hen graag - dat de corruptie alleen maar toeneemt.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Ion Iliescu liet het systeem willens en wetens ontstaan

Om ook maar enig succes te kunnen boeken in de vorming van een moderne staat, moet ons overheidsbeleid ophouden een vruchtbare bodem te bieden aan deze systemische corruptie, die alleen door repressief beleid (door het DNA) niet kan worden beteugeld. Het DNA kan wél met succes ernstige vormen van corruptie bestrijden - een strijd waarvoor het overigens is opgericht. Maar het grootste deel van onze corruptie - namelijk dat wat door slecht beleid in de hand wordt gewerkt - kan niet worden uitgeroeid door officiers van justitie. Dat kan alleen als je het verstoorde evenwicht dat de staat heeft gecreëerd, wegneemt; als je deze dissonanties oplost. En dat heeft niets te maken met repressie. Maar dit soort correcties wordt nooit doorgevoerd, terwijl de alsmaar terugkerende arrestaties, die niets veranderen, schering en inslag zijn geworden. Hoe komt dat?

Het antwoord is, vrees ik, heel simpel. Voor een moderniseringsbeleid heb je modernisten nodig, te beginnen met een staatshoofd of regeringsleider die begrijpt dat de feitelijke situatie moet veranderen en daartoe ook bereid is, zoals Michail Saakasjvili in Georgië – een systeemhervormer. Tot mijn spijt moet ik u zeggen dat wij zo iemand niet hebben: noch de voormalige president Emil Constantinescu, noch de huidige president Traian Băsescu wilde het systeem veranderen. Om nog maar te zwijgen van president Ion Iliescu, die dit systeem willens en wetens liet ontstaan, door ervan uit te gaan dat meer controle van de staat minder corruptie betekende, terwijl het precies andersom is.

Op aandringen van de Europese Unie werden er een paar agentschappen ter bestrijding van corruptie opgericht, die gedeeltelijk autonoom zijn ten opzichte van de politiek. Op dat punt ontstond een onregelmatigheid: de politici doen niet wat ze moeten doen, of doen zelfs wat ze niet moeten doen: ze strijden tegen de anticorruptie-agentschappen. Deze agentschappen daarentegen, die gewend zijn rapporten uit te brengen aan Brussel, proberen te doen wat ze kunnen, en zelfs wat ze niet kunnen. Dat wil zeggen dat zij in plaats van de corruptie te bestrijden, ook strijden tegen slecht beleid, als ze tenminste niet bezig zijn met een of andere exercitie om indruk te maken op Brussel.

Houdt deze strategie in dat degenen die gearresteerd worden, vervangen worden door anderen die hetzelfde gedrag vertonen, terwijl de staat vastloopt in processen die jaren duren? De officiers van justitie proberen door middel van repressie een oplossing te vinden voor structurele misstanden bij de douane en de spoorwegen, die alleen de politiek zou kunnen oplossen - als zij dat tenminste zou willen.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp