Boekhandel Melville House in New York.

Amerika ontdekt Europa

Met hulp van onafhankelijke uitgeverijen en met de input van de culturele instituten en organisaties uit de Oude Wereld, vindt Europese literatuur eindelijk ingang in de Verenigde Staten, een land dat vertaalde boeken traditiegetrouw uit de weg gaat.

Gepubliceerd op 10 december 2010 om 10:35
mhpbooks  | Boekhandel Melville House in New York.

Het ongekende succes van de Millennium-trilogie van Stieg Larsson suggereert dat wanneer het om moderne vertaalde literatuur gaat, de Amerikanen op zijn minst Scandinavische detectives willen lezen. Maar voor werk uit andere streken en voor andere genres blijft het een moeizame strijd om in Amerika de interesse van de grote uitgeverijen en de lezers te wekken.

Onder buitenlandse culturele organisaties en uitgeverijen staat de traditionele Amerikaanse aversie tegen vertaalde literatuur bekend als "het drie procent-probleem". In de hoop hun minuscule aandeel in de Amerikaanse boekenmarkt, ongeveer drie procent dus, te vergroten nemen buitenlandse overheden en stichtingen nu echter het heft in eigen handen. Vooral de landen aan de randen van Europa werpen zich in de VS in de uitgeversstrijd.

Op zoek naar nichemarkten in de uitgeverijbranche

De campagne beperkt zich niet langer tot veelgesproken talen als Frans en Duits. Van Roemenië tot Catalonië en IJsland verlenen culturele organisaties subsidies voor de publicatie van boeken in het Engels, steunen ze vertalersopleidingen, moedigen ze hun schrijvers aan door de VS op tournee te gaan, gebruiken ze Amerikaanse marketing- en promotietechnieken die ze eerder uit de weg gingen en gaan ze op zoek naar de nichemarkten in de uitgeverijbranche.

"We hebben dit tot onze strategische doelstelling gemaakt, we streven naar een lange-termijndoorbraak op de Amerikaanse markt", zegt Corina Suteu, die het New Yorkse kantoor van de Europese Nationale Instituten voor Cultuur (EUNIC) leidt en het Roemeense Culturele Instituut aanstuurt. "Voor landen in Europa, of ze nu klein of groot zijn, zal literatuur altijd een bepalende factor voor hun culturele identiteit blijven, en we erkennen dat dit de enige manier is waarop we die literatuur in de Verenigde Staten een plek kunnen geven."

Nieuwsbrief in het Nederlands

Tienduizend dollar of meer per boek

Dalkey Archive Press bijvoorbeeld, een kleine uitgeverij uit Illinois die zich al meer dan 25 jaar specialiseert in vertaald werk, is dit jaar met Sloveense overheidssteun begonnen met het uitgeven van een serie Sloveense literatuur. Het eerste boek uit de serie, Necropolis van Boris Pahor, is een indrukwekkende autobiografie van een overlevende van een concentratiekamp uit de Tweede Wereldoorlog. Het boek wordt vergeleken met de beste werken van Elie Wiesel en Primo Levi.

Dalkey begint daarnaast binnenkort met het uitgeven van vergelijkbare series in het Hebreeuws en Catalaans en gaat ook Zwitserse literatuur uitgeven. Voor alle landen worden de publicatie en een deel van de promotie- en marketingkosten in de Verenigde Staten door een organisatie in het thuisland gefinancierd. Deze kosten kunnen gemakkelijk oplopen tot tienduizend dollar of meer per boek.

Met hun beperkte budgetten en nog beperktere toegang tot de belangrijkste media, zijn culturele organisaties zich ook gaan richten op het internet als een manier om hun producten te promoten. Zo werd de website met de ironische naam Three Percent opgericht door Open Letter, de literaire uitgeverij van de Universiteit van Rochester, gespecialiseerd in vertaalde literatuur.

Inmiddels is het een levendig forum waarop niet alleen literatuur wordt besproken en bekritiseerd, maar ook de kunst van het vertalen. Op een andere site, Words without Borders, die sinds 2003 actief is, worden vertaalde boeken online uitgegeven en kunnen vertalers voorbeelden van hun werk aanbieden in de hoop de aandacht van commerciële uitgevers te trekken.

Reisjes voor Amerikaanse vertalers om vertrouwd te raken met de cultuur en bevolking

Zelfs monsterboekhandel Amazon.com begeeft zich nu op dit terrein met het nieuwe label AmazonCrossing voor vertaalde literatuur. De eerste uitgave werd in november op de markt gebracht: The King of Kahel, een oorspronkelijk Franstalige roman van Tierno Monénembo, afkomstig uit Guinea. Inmiddels zijn er vijf nieuwe titels aangekondigd, op één na allemaal fictie.

Terwijl sommige onafhankelijke uitgevers Amazons toegenomen betrokkenheid bij en steun aan vertaalde literatuur verwelkomen, wordt dat door anderen met argusogen bekeken. Dennis Loy Johnson van uitgever Melville House veroorzaakte in oktober grote consternatie door de wat hij de "roofzuchtige en misdadige" praktijken van Amazon noemt, aan te vallen. Volgens hem is het "duidelijk dat de belangen van Amazon, elektronisch of niet, botsen met die van een gezonde boekencultuur".

Culturele overheidsinstellingen zoals het Institut Ramon Llull, gewijd aan het verspreiden van de Catalaanse taal en cultuur, dragen ook bij aan het organiseren van conferenties en publiceren van vertaalde boeken. Andere organisaties sponsoren reizen voor Amerikaanse vertalers naar hun land, om ze zo vertrouwd te laten raken met hun cultuur en de bevolking.

"Het is voor deze mensen duidelijk dat dit werk hier op weinig steun kan rekenen en dat die steun van buiten de uitgeverijbranche moet komen", zegt Esther Allen, voormalig directeur van het PEN Vertaalfonds. "Onder de grote commerciële uitgeverijen leeft nog steeds het diepgewortelde idee dat de Amerikaanse boekenconsument geen vertalingen wil lezen."

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp