Kies een taal
Het El Dorado voor de galeriehouder wil Fransman Sébastien Ricou (1984), de jongste galeriehouder in Brussel het “net niet” noemen, maar hij staat te glunderen als hij over zijn nieuwe thuisstad praat. Toen Ricou enkele jaren geleden stage liep bij de Almine Rech Gallery besefte hij dat het een slimme zet was van de galeriehoudster om van Parijs naar de Belgische hoofdstad te verhuizen. “In Parijs zou ik voor hetzelfde geld de helft van deze ruimte hebben”, vertelt hij. Ricou is niet alleen. De voorbije jaren schieten in Brussel hedendaagse kunstgaleries als paddenstoelen uit de grond. Voeg hierbij een nieuwe creatieve directeur aan het hoofd van Art Brussels, de hedendaagse kunstbeurs die deze week [van 18 tot 21 april] plaatsvindt, in de schaduw daarvan enkele kleinere kunstbeurzen en een performance festival van Kunstencentrum Wiels en media als de New York Times spreken van een “creative renaissance” in Brussel.
Experimenteler programmeren
In 2006 verhuisde galeriehoudster Almine Rech, getrouwd met de kleinzoon van Picasso, naar België. Twee jaar later volgde Nathalie Obadia. Een Brussels pied-à-terre biedt volgens Constance Dumas, directrice van Obadia’s galerie, de kans om experimenteler te programmeren: “In Frankrijk is het moeilijker om een rendabele galerie open te houden met kunstenaars wier werken nog niet zo duur zijn.”
Rond die periode vestigde ook de New Yorkse Barbara Gladstone haar Europese hoofdkwartier in de Belgische hoofdstad. Terwijl hij terloops op een Sol LeWitt in de tuin wijst, verduidelijkt Maxime De La Brousse van de Gladstone Galery: “Barbara opent niet ondoordacht een vestiging. Kunstenaars als Anish Kapoor werden in Londen en Parijs al uitgebreid vertegenwoordigd, de markt was er verzadigd.”
De komst van enkele topgaleries in combinatie met de opening van het hedendaagse kunstcentrum Wiels in 2008, zorgde ervoor dat talrijke galeriehouders plots Brussel als place to be beschouwden. Afhankelijk van het publiek waarop ze mikken vestigden ze zich rond de Louizalaan, de Brusselse Champs-Elysées met grote modehuizen en permanente verkeersdrukte, en rond de Dansaertstraat in de buurt van de winkels en bureaus van hippe designers en architecten.
De Belgische ‘verzamelcultuur”
Vooral de grote aantallen Fransen vallen op, zoals naast Obadia en Rech ook VidalCuglietta. De lage vermogensbelasting in België zorgt ervoor dat kapitaalkrachtige Fransen, waaronder Almine Rech zelf trouwens, vaak over de grens gaan wonen. Net als de andere galeriehouders roemt ze de Belgische ‘verzamelcultuur’, bovendien zouden Belgische kunstverzamelaars trouw zijn aan bepaalde artiesten en zich niet laten leiden door de waan van de dag.
De eerste Nederlanders die hun galerie in Amsterdam verruilden voor de Dansaertwijk zijn Chris Bestebreurtje en Petra Kuipers van Motive Gallery. Volgens Bestebreurtje is in Brussel niet alleen de Belgische markt interessant, maar ligt de stad ook voor internationale verzamelaars geografisch beter. Zeker na de komst van hogesnelheidslijnen waardoor je in ongeveer twee uur in Londen, Keulen of Amsterdam bent. “We merkten dat we onvoldoende internationale gasten over de vloer kregen in Amsterdam”, vertelt hij. “Dat het Stedelijk Museum, het Rijksmuseum en de Appel dicht waren hielp niet mee om buitenlandse curatoren en verzamelaars naar Nederland te krijgen.” Bestebreurtje: “En Brussel is een plek waar je als buitenlandse galerie, in tegenstelling tot Berlijn, nog gemakkelijk een plekje kunt veroveren.”
Bestuurlijke chaos in Brussel
Heeft Brussel echter voldoende in huis om meer te zijn dan een tussenstop voor verzamelaars en een bloeiende niet-commerciële beeldende kunstscene op te bouwen? “Er zijn hier talrijke interessante initiatieven maar er zijn vooral dringend bestuurlijke vereenvoudigingen nodig”, vertelt de artistiek directeur van Wiels, Dirk Snauwaert.
Hij heeft zijn twijfels bij de positieve houding van mensen als Bestebreurtje tegenover de bestuurlijke chaos in de Belgische hoofdstad. Zo vertelt de Nederlandse galeriehouder dat hij het idee heeft dat je gemakkelijker vergunningen krijgt dan in Nederland, wat goed is voor creatieve initiatieven. Snauwaert merkt dat meer jonge kunstenaars zich in Brussel vestigen, maar meent dat het, ondanks dat het goedkoper is dan Londen of Parijs, een (te) dure stad blijft voor wie zijn eerste stappen wil zetten in de kunstwereld.
Om diezelfde reden zet de Brusselse Sonia Dermience van het non-profit curatorscollectief Komplot vraagtekens bij alle recent geopende galeries. “Berlijn is een stuk goedkoper, de mensen die zich hier vestigen hebben meestal al een groot startkapitaal en praten veel over de ‘geweldige Belgische verzamelaar’, maar dat is voornamelijk iets waarop ze hopen. Het blijft afwachten of ze over vijf jaar nog zullen bestaan.”
