De Spaanse premier, Mariano Rajoy, en de regionale president van Catalonië, Artur Mas. De rode strepen tegen een gele achtergrond verwijzen naar de Catalaanse vlag.

Catalonië, nog een probleem voor Europa

Catalonië, de welvarendste regio van Spanje die desalniettemin het meest in de schulden zit, wil minder bijdragen aan de centrale regering die zelf tot over haar oren in de schulden zit, en dreigt anders haar onafhankelijkheid op te eisen. In Brussel wordt deze ongenuanceerde kijk op de schuldencrisis in de eurozone met argusogen gevolgd.

Gepubliceerd op 24 september 2012 om 15:18
De Spaanse premier, Mariano Rajoy, en de regionale president van Catalonië, Artur Mas. De rode strepen tegen een gele achtergrond verwijzen naar de Catalaanse vlag.

In tijden van crisis hebben we de neiging om de zaken eenvoudiger voor te stellen dan ze zijn: de Duitse interpretatie van de Europese crisis is een moreel sprookje dat berust op de overtuiging dat de economische malaise te wijten is aan het gebrek aan verantwoordelijkheid op begrotingsterrein van de zuidelijke lidstaten. Zij hebben gezondigd en moeten nu worden gestraft. Maar als we uitgaan van zo'n verkeerd scenario wordt het steeds moeilijker om een oplossing te vinden. Dan wordt solidariteit steeds minder vanzelfsprekend, gaan burgers van sommige noordelijke lidstaten argwaan koesteren en ontwikkelt zich in de zuidelijke lidstaten een anti-Duits (anti-Europees) sentiment. Bovendien hebben we tijdens een aantal recente verkiezingen gezien dat extremisme weer de kop opsteekt. Spanje heeft zijn eigen eurocrisis in het klein met de Catalaanse oppositie, waaruit opvallende overeenkomsten naar voren komen.

“Catalonië is een extra bron van zorg”

De directe oorzaak voor de economische problemen in de autonome regio Catalonië zijn de dramatische recessie als gevolg van een reusachtige vastgoedzeepbel en de besluiten die door verschillende regeringen in de loop der jaren zijn genomen: volgens de analyse van Brussel is het niet de plundering van de staatskas, ook al is het financieringssysteem niet perfect en kun je twisten over de hoogte van het begrotingstekort. Dit was het voornaamste argument van de separatistische beweging om haar aanspraken te rechtvaardigen. Vandaar dat de EU deze discussie vol verbazing heeft gadegeslagen. De verbazing is echter omgeslagen in ongerustheid, aangezien deze discussie op het meest kritieke momenten in de Spaanse crisis ontstond. Uiteraard kunnen we Catalonië niet vergelijken met Duitsland: ten eerste is deze Spaanse autonome regio het eerste slachtoffer van de schade die is veroorzaakt door de recessie en de werkloosheid. Toch is de analogie in een aantal andere opzichten duidelijk: eens te meer wenst het noorden in tijden van crisis de solidariteit te beperken.

In Brussel wordt deze discussie met ontsteltenis bekeken: “Catalonië is een extra bron van zorg. Spanje heeft al zoveel problemen en nu moet een van de rijkste autonome regio’s een beroep doen op de staat om noodhulp. Op bijna hetzelfde moment dreigt deze regio zich onafhankelijk te verklaren en doet hij een voorstel voor een zogenaamd begrotingspact dat er in wezen uit bestaat minder bij te dragen aan de nationale staatskas, net nu de overheidsfinanciën er steeds slechter voor staan," beweert een diplomaat.

“Meer Catalonië en meer Europa”

De voorzitter van de Generalitat [regionale regering], Artur Mas, heeft zich minstens tweemaal tot Brussel gewend om te zorgen dat zijn aanspraak op een nieuw financieringssysteem beter wordt begrepen. Hij heeft een onderhoud gehad met de voorzitter van de Europese Commissie, José Manuel Barroso, en met de voorzitter van het Europees parlement, Martin Schulz. Hij heeft met bijna iedereen in Europa wel contact opgenomen. Toch heeft hij volgens de bronnen die wij hebben geraadpleegd geen enkele keer een toespeling gemaakt op de separatistische ambities van Catalonië, behalve de gebruikelijke, berekenende onduidelijkheid.

Nieuwsbrief in het Nederlands

We geven onze identiteit niet op… Meer Catalonië en meer Europa, dat is onze slogan”, verklaarde Artur Mas tegenover de pers tijdens een van deze bezoeken. Vervolgens vroegen journalisten hem of dat betekende dat hij van plan was om zich af te scheiden van Spanje. “Nee”, antwoordde hij. “*We zijn positief gestemd. We geven de voorkeur dingen te bevestigen en we weigeren niets op voorhand”*. Deze verklaring heeft een aantal mensen in Brussel verbaasd, hetgeen voor een Europese ambtenaar aanleiding was om te waarschuwen: “Sommige Catalaanse aanspraken worden welwillend bekeken, maar hiermee overschrijdt de regio een gevaarlijke grens. Zijn verzoek is om financiële redenen nog wel begrijpelijk, maar zelfs in Duitsland met een federaal begrotingssysteem dat als model zou kunnen dienen, wordt toegegeven dat we de grens van onafhankelijke ambities niet lichtzinnig kunnen overschrijden. In Brussel doen deze ambities alarmbellen rinkelen, vanwege het risico dat andere regio's met dezelfde eisen zullen komen”.

Europese mechanismen kunnen als blokkade dienen

De onafhankelijkheid van Catalonië zou uiteraard gepaard gaan met juridische obstakels, vooral als we kijken naar de elegante formulering van artikel 4.2 van het verdrag van Maastricht. Bovendien neigt de besluitvorming binnen de EU naar een algemeen gebruik van de gekwalificeerde meerderheid in alle gevallen op één na: de toetreding van nieuwe lidstaten, waarvoor nog altijd een unaniem besluit noodzakelijk is. Deze mechanismen kunnen dienen als blokkade: de voorzitter van de Europese commissie, José Manuel Barroso, was heel duidelijk over dit onderwerp. Enerzijds gaat het om een “binnenlandse” aangelegenheid van Spanje. Anderzijds “zou er een beroep gedaan moeten worden op het internationale recht om een oplossing te vinden”, als er zich binnen een lidstaat een afscheidingsprocedure zou voordoen.

De regering van de Spaanse PP-partij heeft al laten weten dat de autonome regio’s verantwoordelijk zijn voor het Spaanse begrotingstekort. Dat is onjuist. De regering is bovendien van plan om de bevoegdheden opnieuw te gaan centraliseren, onder het voorwendsel dat de dwangmaatregelen van Brussel haar geen andere mogelijkheid laten. Dit heeft in Catalonië de vrees aangewakkerd en verklaart ten dele ook de reactie van de regio. Ook nu weer zijn de overeenkomsten met de Europese context verontrustend: de trojka stuurt mannen in zwarte pakken naar Madrid en vervolgens stuurt de centrale regering haar knechtjes naar de autonome regio's die hebben geprofiteerd van noodhulp, zoals Catalonië.

Opinie

Is federalisme de oplossing?

Het parlement bereidt een verklaring tot soevereiniteit voor”, kopt het Spaanse dagblad La Vanguardia. Drie nationalistische partijen waaronder de regionale regeringspartij CiU (Convergència i Unió) zullen binnenkort een verklaring naar buiten brengen in de geest van de demonstratie voor de onafhankelijkheid van Catalonië die op 11 september plaatsvond in Barcelona. Aankomend najaar worden misschien vervroegde verkiezingen gehouden, waarbij de vraag of Catalonië onafhankelijk moet worden centraal zou kunnen staan. In de verklaring wordt dan ook opgeroepen om een referendum te organiseren over het onderwerp.

De crisis in de verhoudingen tussen de centrale regering en de Catalaanse autoriteiten is daarmee een nieuwe fase ingegaan die draait om de organisatie van het Spaanse grondgebied . Nu we bovendien in een diepe crisis zitten, stelt ons dat voor een echte uitdaging, aldus JuanJuan Luis Cebrián, directeur vanEl País:

We hebben een staatspact nodig als we de drie crises waar we onder gebukt gaan het hoofd willen bieden: de economische crisis, de institutionele crisis in Spanje en de crisis van het Europese bouwwerk [...] Het opeisen van begrotingssoevereiniteit terwijl Europa deze juist wil delen, lijkt tegenstrijdig [...] De bijzonderheid van Catalonië kan slechts structuur krijgen binnen een federale Staat [want] afscheiding van Spanje zou een vast en zekere neergang betekenen voor Catalonië.

Dit artikel, en ook andere commentaren waarin voor een federaal model wordt gepleit zoals het opiniestuk van voormalig premierFelipe González, krijgen tegengas van de adjunct-directeur van La Vanguardia, Enric Juliana. Hij verbaast zich over de “tentoonspreiding van een plots opkomend federalisme”. Hij schrijft hierover:

Er waart een spook rond in Spanje [...] Het is een poging een snel en intelligent antwoord te formuleren aan de onzekere opstand in Catalonië. Het tovermiddel heet: federalisme [...]****. Het asymmetrische federalisme dat was zwartgemaakt begint aanhangers te krijgen uit onverwachte hoek [...]****. De stellingnames zijn niet fundamenteel veranderd maar er is wel sprake van een andere toon.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp