Europa voltooien

Blauw van origine, in de loop der tijd steeds groener, en rood wanneer dat nodig is. Listige kameleon Barroso is er in geslaagd zich te laten herkiezen als voorzitter van de Europese Commissie, met een meerderheid waar de verdragen niet tegenop kunnen. De slogan "Europa is mijn partij" vat de filosofie die hem de overwinning bezorgde, perfect samen: van alle walletjes mee-eten. In een vrije variant op de beroemde zin van Neil Armstrong, toen hij voet op de maan zette: het is een grote stap voor Barroso. Maar hoe kunnen wij er zeker van zijn dat het geen kleine stap is voor Europa?

Eenvoudig maar dramatisch genoeg zou het best zo kunnen zijn dat we ons de komende vijf jaar zullen herinneren als de laatste kans die Europa had om een belangrijke rol op het wereldtoneel te kunnen spelen. De economische crisis heeft duidelijk aangetoond dat Europa zowel intern als extern nog niet af is. Natuurlijk staan vrijheid en openheid bij de EU voorop, waardoor de unie altijd wel een onvoltooid project zal blijven, en dat is prima. Daar staat echter tegenover dat wanneer we het huidige Europa goed bekijken, we stuiten op scheuren, brokken, eeuwig opgeschorte projecten en grote risico's. Maar ook op kansen.

Een aantal doelstellingen, zoals zich kunnen meten met China of Rusland, of een echte wereldspeler willen zijn, gaat ons huidige vermogen te boven. Maar andere uitdagingen liggen ontegenzeggelijk binnen handbereik. In andere woorden, als Europa zelfs niet in staat is zich bezig te houden met Europa, waar haar politieke en economische mogelijkheden ruimschoots voldoende zijn om de onbetwiste leider te kunnen zijn, hoe wil zij dan een beslissende rol in de wereld spelen?

Europa, geen wereldmacht

Bij het vieren van de twintigste verjaardag van de val van de Berlijnse muur, weten we al dat de 21e eeuw door meerdere machten gedomineerd zal worden. Maar we weten niet of er plek is voor een Europese macht. Zoals duidelijk te zien is tijdens de G-20 top die deze week in Pittsburgh plaatsvindt, zijn Europeanen rijkelijk vertegenwoordigd bij de internationale organisaties maar is Europa zelf weinig aanwezig. Hoe lang gaat dat nog duren?

"Europa voltooien" wil niet zeggen dat er over nog meer verdragen onderhandeld moet worden, noch dat er gestreefd wordt naar een federale unie. Het gaat erom dat we onze eigen principes en verplichtingen (waaronder die tot uitbreiding van de Unie) serieus nemen, dat we zoeken naar een oplossing voor interne twistpunten en dat we ons leiderschap bevestigen, op zijn minst in Europees verband. Daarom zouden we ons moeten richten op de volgende drie speerpunten.

Het oude en nieuwe Europa op één lijn krijgen

Ten eerste is er binnen de Unie nog steeds sprake van eerste- en tweederangsleden, hetgeen interne verdeeldheid met zich meebrengt en daadkracht van de Unie sterk verzwakt. Het is dus buitengewoon belangrijk een beleid te ontwikkelen dat zich richt op de stabiliteit en welvaart van nieuwe leden en ervoor zorgt dat nieuwe en oude leden werkelijk samen verder gaan. Dit betekent dat resterende overgangsperiodes zoveel mogelijk bekort zouden moeten worden, er gezocht moet worden naar een manier om de monetaire unie en haar voordelen met nieuwe leden uit te breiden en dat er voor de volgende communautaire begrotingsperiode gestreefd moet worden naar optimalisatie van het structurele beleid.

Uitbreiding serieus neme**n**

Ten tweede zijn de gevolgen van dit onvoltooide Europa duidelijk voelbaar in de westelijke Balkanlanden, waarvan de EU, ondanks haar beloftes, toetreding steeds weer uitstelt. Hierdoor ontstaat er een vicieuze cirkel, die zeer moeilijk te doorbreken is: omdat het Europese perspectief niet langer geloofwaardig is, vertragen de kandidaat-landen hun hervormingen en doordat deze hervormingen zo traag verlopen is de EU steeds minder geneigd tot uitbreiding. Het originele plan, waarin Kroatië zou toetredenen er gewacht zou worden tot Turkije de handdoek in de ring zou werpen om vervolgens de deur dicht te doen, zou zich heel goed tegen de EU kunnen keren en het imago van de Unie ernstig kunnen schaden. Vooral als het IJsland zou lukken om voor alle anderen te kunnen toetreden. Het gaat echter niet om het kunstmatig versnellen van de toetredingsprocedure, veel landen zijn er immers niet klaar voor, noch om op te houden met stiekem te hopen dat alles zo langzaam gaat in de regio dat de toetredingsbelofte niet langer gehouden hoeft te worden. Het gaat erom de bureaucratie terug te dringen, de hervormingen in deze landen te steunen en de geloofwaardigheid van Europa te herstellen door uitbreidingsplannen serieus te nemen.

Voldoen aan ambities van buurlanden

Ten derde blijft het model waar de Europese Unie voor staat, ondanks alle problemen, en zelfs wanneer je weet dat velen van hen eraan twijfelen of ons niveau van welzijn, vrijheid en veiligheid wel binnen hun bereik ligt, zeer aantrekkelijk voor onze buurlanden, van Wit-Rusland tot aan de Kaukasus (ik laat het Middellandse Zeegebied hier opzettelijk buiten). Concreet gesteld gaat het er niet zozeer om ze Europa te laten binnenkomen, maar om een werkelijk efficiënte manier te vinden om dit te laten gebeuren. En dan wel zodanig dat wij aan al hun ambities kunnen voldoen. De meningen over deze strategische visie waarbij ervan wordt uitgegaan dat investeren in die landen zich terugbetaalt in onze eigen veiligheid en onze welvaart (en onze democratische waarden nog eens bevestigt) blijven desalniettemin een beetje verdeeld binnen de Unie. Onze houding ten opzichte van deze landen is dan ook nog onvoldoende van deze visie doordrongen.

Voorzitter Barroso, als Europa inderdaad uw partij is, maak de klus dan af!