Kies een taal
De "alternatieve kosten" van een besluit zijn de kosten die het niet nemen van het besluit met zich zou hebben meegebracht, of wat het zou hebben gekost als er een andere keuze zou zijn gemaakt. Deze 'redenering uit het ongerijmde', die in 1914 werd verzonnen, nam na de inwerkingtreding van de Europese Akte in 1987 snel in populariteit toe, toen de weg werd vrijgemaakt voor de start Europese interne markt van 1992. Dit was vooral te danken aan het verslag van de grote Paolo Cecchini, De kosten van een niet-verenigd Europa.
Aan het einde van zijn 8-jarige ambtstermijn maakt de president van de Europese Centrale Bank (ECB), Jean-Claude Trichet vandaag [6 oktober] de balans op. Laten we hopen dat hij de belangrijkste Europese rente verlaagt zodat de inflatie kan worden gestabiliseerd op rond de 2%. Of dat hij die verlaging ten minste voorbereidt zodat zijn opvolger Mario Draghi er een besluit over kan nemen. Wat zou het gekost hebben als we Trichet niet hadden gehad? Wat zou het kosten als Mario Draghi de erfenis van Trichet zou verbrassen?
De Fransman heeft twee kapitale fouten gemaakt. De eerste was om in juli 2008 de Europese rente te verhogen, net nadat de inflatie begon op te lopen en we aan de vooravond van de Grote Recessie stonden die in september van datzelfde jaar van start ging met het omvallen van de bank Lehman Brothers.
Verpersoonlijking van de lutherse deugd
Zijn tweede fout was zijn timide leiderschapsstijl bij het aankopen van staatsobligaties van de periferielanden [Portugal, Spanje, Italië, Griekenland]. Dit gebeurde twee keer, begin maart 2010 en afgelopen augustus, toen de onrust de omvang van de Italiaanse en Spaanse staatsschulden in vergelijking met die van Duitsland omhoogschoten. In beide gevallen maakte hij zijn fouten op basis van zijn rechtzinnigheid.
Hoe het ook zij, we moeten toegeven dat onder aanvoering van Trichet de banken van de ECB grote bewegingsvrijheid kregen op het gebied van liquiditeiten en de ECB hun betalingstermijnen diversifieerde zodat een volledige verlamming van het financiële systeem werd voorkomen. Daarnaast kocht de ECB op de secundaire markt schatkistpapier van de periferielanden zodat ze niet instortten. Bovendien steunde de Bank de staatsschulden van deze landen, evenals de financiële instellingen, door als garantie dubieuze obligaties te accepteren die door kredietvragende banken werden aangeboden. Tot slot voerde de Bank samen met andere centrale banken drie coördinatie-operaties uit en pompte dollars in de Europese banken om hun liquiditeitspositie te verbeteren.
Aan de toorn van zijn critici kunnen we afmeten wat de kosten zouden zijn geweest als we het zonder Trichet hadden gesteld: de twee belangrijkste aanhangers van radicale maatregelen, twee Duitsers, hebben dit jaar ontslag genomen. Axel Weber, president van de Bundesbank en mogelijke opvolger van Trichet, viel uit zijn rol door publiekelijk de aankoop van staatsobligaties van zwakke landen te bekritiseren. Deze lofrede op de zuinigheid (van anderen) opende voor hem de weg naar het gouden kalf in de vorm van het presidentschap van de Zwitserse bank UBS: de verpersoonlijking van de lutherse deugd! Jürgen Stark kneep er om dezelfde redenen stiekem tussenuit. Beiden bekritiseerden hun directeur omdat hij de inflatie niet zou hebben kunnen beteugelen... en omdat hij zich ook bezig heeft gehouden met economische stabiliteit en groei, blijkbaar doelstellingen die zij als heiligschennis zien.
ECB als gerespecteerd scheidsrechter
Een wetenschapper zoals [de econoom van het IMF] Pau Rabanal aarzelt niet te bevestigen dat Trichet niet alleen "een relatief ambitieus monetair beleid voerde", maar dat "hij ook zijn inflatiedoelstelling opofferde op het altaar van een grotere economische groei en het scheppen van banen, en niet omgekeerd". Zijn terughoudendheid om de rentetarieven teveel te verlagen zette echter kwaad bloed bij bepaalde politici zoals de Franse president. Hij verdedigde zijn onafhankelijkheid van Nicolas Sarkozy te vuur en te zwaard door te blijven vasthouden aan de automatische werking van de nieuwe strafmaatregelen uit het Stabiliteitspact. En tegenover bondskanselier Angela Merkel weigerde hij koppig Griekenland de status van wanbetaler toe te kennen ten opzichte van de private banken.
Dat de crisis nog niet alle hoop in Europa heeft laten vervliegen is te danken aan de ECB die optrad als laatste kredietverstrekker en als een door de markten gerespecteerd scheidsrechter. Trichet was een sleutelfiguur bij de ontwikkeling van het reddingsfonds, hij was niet zuinig met zijn kritiek op de kredietveroordelaars (sic!) en was een fervent voorstander van een Europees ministerie van Economische Zaken. C'est déjà pas mal!*
* Dat is al heel wat!
