Premier Donald Tusk en zijn belangrijkste tegenstander Jarosław Kaczyński.

Verkiezingen onder hypnose

In Polen worden op 9 oktober parlementsverkiezingen gehouden. Polen moeten daarbij niet alleen kiezen tussen de liberalen van scheidend premier Donald Tusk en de conservatieven van Jaroslav Kaczynski, maar tegelijkertijd ook tussen twee volstrekt tegengestelde visies op de staat waarin het land verkeert. Beide visies zouden echter tot een teleurstelling kunnen leiden.

Gepubliceerd op 7 oktober 2011 om 14:56
Premier Donald Tusk en zijn belangrijkste tegenstander Jarosław Kaczyński.

Afhankelijk van de mensen naar wie je luistert en van welke krant je leest, is Polen aan het begin van de herfst 2011 hetzij:

A. Een land dat wordt gekenmerkt door een gestage groei, lage inflatie, een te verwaarlozen overheidsschuld, lage werkloosheid, een weergaloze ondernemingsgeest en een stralende jeugdigheid. Een land dat in alle opzichten veilig is, goed verankerd is binnen de NAVO en de Europese Unie en dat wordt gerespecteerd op het internationale toneel.

Dan wel:

B. Een land op de rand van de afgrond, aan het wankelen gebracht door de crisis, ontmoedigd, vernederd en onderdrukt door zijn partners binnen de Europese Unie. Een land dat wordt geregeerd door een kliek verraders die door Moskou zijn gestuurd, die bovendien ook nog eens incapabel zijn. Met andere woorden, een land met grote gebieden waar armoede en wanhoop heersen, waar jongeren geen enkel uitzicht hebben op een fatsoenlijk salaris voor een fatsoenlijke baan.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Als de partij Burgerplatform (PO) na de verkiezingen van 9 oktober aan de macht blijft en Donald Tusk minister-president blijft, zal zijn regering zich moeten inspannen om de perceptie van versie A van Polen te handhaven in de Poolse samenleving. Dat zal niet meevallen, vooral niet nu er een tweede crisisgolf aan zit te komen.

Mochten de verkiezingen echter worden gewonnen door de PiS-partij [Recht en Rechtvaardigheid, conservatieve partij, red.], dan rest Jaroslav Kaczynski geen andere optie dan zich als redder op te werpen en een begin te maken met de wederopbouw van versie B van Polen, een geruïneerd en verwoest land. Zijn kiezers verwachten dat hij werklozen aan een baan helpt, dat hij kleine middenstanders redt die door supermarkten worden bedreigd en dat hij boeren beschermt tegen hagel en storm. Hij zal de wachtlijsten in de ziekenhuizen als bij toverslag doen verdwijnen, ervoor zorgen dat de treinen op tijd rijden en in het hele land autosnelwegen laten aanleggen.

Slapers versus wakers

Uiteraard is de situatie in Polen niet hopeloos en evenmin florissant. Er heerst vooral diepe verdeeldheid in het land. Niet zozeer tussen de ‘vrije Polen’ en de ‘verraders’, zoals de radicaalste aanhangers van de PiS beweren, en evenmin tussen ‘Europeanen’ en ‘conservatieven’, zoals de aanhangers van de PO en de linkse media vertellen.

Momenteel hebben we veeleer te maken met een ‘slapend Polen’ en een ‘wakend Polen’. De eerste categorie gelooft wat de PO-regering zegt, dat alles in principe goed gaat, dat we niets hoeven te vrezen onder leiding van Donald Tusk. Hij zal ons door de crisis heen loodsen zoals Mozes zijn volk destijds door de woestijn leidde. Tot nu toe hebben deze wiegenliedjes verbazingwekkend goed gewerkt en onze landgenoten, verrukt over hun vakanties in Egypte, gefascineerd door hun onlangs aangeschafte plasmatelevisie, hun nieuwe laptop en het luchtballonnetje met het embleem van de EU, hebben, moe van alle consumptieweelde, als een roos kunnen slapen.

Maar de hypnotische krachten van Donald Tusk verliezen aan kracht. Steeds meer ‘slapers’ sluiten zich aan bij de ‘wakers’. Die zijn woedend, roepen om verandering, om revolutie, om het van de kaart vegen van het Burgerplatform en het af te danken.

De woede van deze ‘wakers’ zorgt ervoor dat zij op hun beurt ook onderworpen worden aan een soort hypnose. Het is onmogelijk om een redelijk oordeel te vellen over de toestand van het land in 2011. Mogelijkerwijs waren de afgelopen drie jaar van economische onrust slechts een voorbode van een grote depressie die met rasse schreden nadert. Mocht die toeslaan, dan heeft premier Tusk (als hij al in functie blijft) geen tijd om de tranen van wanhopige vrouwen te drogen. Premier Kaczynski (als hij dat wordt) zal zich in dat geval niet kunnen ontdoen van woedende boeren.

Een reus op lemen voeten

De groei van de Poolse economie was de afgelopen zeven jaar hoofdzakelijk toe te schrijven aan EU-subsidies. In de toekomst zal die geldstroom echter niet meer zo rijkelijk vloeien. Er staan al nieuwe lidstaten in de rij die wachten op Europese middelen, zoals Kroatië, wellicht binnenkort Servië en over een paar jaar misschien ook Oekraïne. De pot zal dus moeten worden gedeeld, in het besef dat de Europese geldkraan eerder verder dicht dan verder open wordt gedraaid.

Dankzij de EU-miljarden heeft Polen een flinke sprong voorwaarts gemaakt, maar we zijn er nog steeds niet klaar voor om van dit infuus te worden afgehaald. Volgens de Wereldbank bedroeg de economische groei in Polen de afgelopen tien jaar gemiddeld 3,9 procent. Toch overschaduwt deze indrukwekkende groei andere problemen. Polen zou, als lidstaat van de Europese Unie, met een brede industriële basis (deels een erfenis uit het socialistische tijdperk) en relatief goedkope arbeidskrachten, kampioen op exportgebied moeten zijn. Niettemin vertonen het aandeel van de export en het bbp van Polen sinds de herfst van 2008 een aanhoudende daling. Wat de buitenlandse investeringen per inwoner betreft worden we duidelijk voorbijgestreefd door de Tsjechen, de Hongaren, de Slowaken en de Slovenen. We zijn misschien wel het enige land ter wereld dat al 20 jaar bezig is met het ‘uit de weg ruimen van hindernissen voor het ondernemerschap’. Overigens zonder veel effect.

Een onvruchtbare generatie

De demografische neergang vormt echter de grootste uitdaging voor het land. In de eerste zes maanden van dit jaar is er voor het eerst in zes jaar sprake van een krimpende bevolking. De bevolkingsgroei kwam al jaren niet meer boven de 1,4 procent uit. Volgens de verwachtingen van de VN zal de Poolse bevolking in 2035 zijn gedaald tot 34 miljoen mensen. De vraag die dan rijst gaat nog veel verder dan de vraag wie onze pensioenen straks moet gaan betalen.

Paradoxaal genoeg loopt onze samenleving steeds meer risico naarmate ze moderner wordt. Daarin wordt de traditionele school vervangen door de fabriek van professionele testexperts, boeken door televisie, echtelieden door ‘levensgezellen’. We creëren daarmee een samenleving van egoïstische, onwetende, weinig creatieve mensen die over geen enkel onderwerp een eigen mening hebben en die niet staan te trappelen om voor nageslacht te zorgen. Anderzijds vertonen ze wel heel sterk de neiging om van de overheid te eisen dat die een goede toekomst garandeert, waar ze niet zelf voor kunnen zorgen, omdat ze het te druk hebben met nordic walking, fitness en wellness.

Hoe eerder dat besef doordringt tot de politieke elites, des te beter. Toch moeten we er wel rekening mee houden dat ook zij eerder geneigd zijn zich aan te passen aan deze veranderingen dan te proberen ze tegen te houden.

Verkiezingen

Tusk gaat mogelijk "geschiedenis schrijven"

Als het Burgerplatform (PO) op 9 oktober de verkiezingen wint, zal Donald Tusk “geschiedenis schrijven”, aldus Gazeta Wyborcza. Tusk wordt dan namelijk de eerste Poolse premier die aan een tweede ambtstermijn kan beginnen. “De recente geschiedenis van Europa heeft laten zien dat één ambtstermijn te kort is om strategische investeringen te doen of grote hervormingen door te voeren”, en het is precies deze afwachtende houding die de premier en zijn partij door de krant wordt verweten.

De politicoloog Aleksander Smolar zegt in Gazeta Wyborcza dat de PO een “voorspelbare, vreedzame en gematigde” partij is en voor de politicoloog is dat genoeg reden om op het Burgerplatform te stemmen. Want, zo schrijft Polityka-commentator Jerzy Baczyński, een overwinning voor de PiS zou “een terugkeer naar paternalistisch beleid zijn zoals we dat kennen uit de postcommunistische periode, met een officiële ideologie van de Staat en een hogepriester als leider en waar het conformisme de prijs zal zijn die we moeten betalen voor de veiligheid”. Met nog twee dagen voor de verkiezingen is een kwart van de Poolse kiezers er nog niet over uit op wie ze zullen stemmen.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp