Kies een taal
In minder dan een eeuw veranderden de Europese landen van emigratiegebied naar immigratiegebied - ze zijn getransformeerd tot ontvangstlanden. Eerst trok de industriële ontwikkeling de bevolking van armere landen aan als een magneet. Vervolgens keerden veel migranten terug naar hun land van herkomst maar was er mankracht van buitenaf nodig om het tekort aan arbeiders aan te vullen.
De laatste 'ontvangstlanden' werden de landen uit Zuid-Europa, de voorkeursbestemming van vooral Roemenen. De laatsten ondervinden op de arbeidsmarkt nu hevige concurrentie van autochtone werklozen. Geconfronteerd met deze situatie en in het licht van de nieuwe beperkingen voor het in dienst hebben van buitenlanders, gaan immigranten uit het Oosten en autochtonen uit het Zuiden steeds vaker op zoek naar werk in Noord-Europa.
Decennia oude migratiestromen
Europa kende al eerder massale migratiestromen: tussen 1950 en 1970 gingen ongeveer 10 miljoen Italianen, Grieken, Spanjaarden en Portugezen op weg naar de meer ontwikkelde Europese landen. Na 1973, toen het demografische verval in de mediterrane boog begon, stelden die landen hun grenzen open voor gastarbeiders. Het omslagpunt - wanneer de immigratie groter wordt dan de emigratie - werd in de jaren tachtig bereikt. De stroom kwam op gang in Noord-Afrika en breidde zich uit naar Centraal- en Oost-Europa.
Het proces werd nog versneld door de val van het IJzeren Gordijn. Tegenwoordig mogen Duistland, Engeland, en de noordelijke landen hun borst wel natmaken, er staat ze een ongekende stormloop te wachten. Want naast de volkeren die al een lange migratietraditie hebben (Spanje, Italië, Ierland en zelfs Griekenland), wordt er nu een enorme druk gelegd op de Oost-Europese bevolking, met de Roemenen aan kop. Roemenië zelf zal op zijn beurt weer een immigratieland worden, maar dan waarschijnlijk voor werknemers uit Azië, het Midden-Oosten of Afrika.
De laatste Britse statistieken laten overigens een ongewone beweging zien als het gaat om Spanje. Het aantal Spanjaarden dat in het Britse sociale zekerheidsstelsel werd geregistreerd, nam in het afgelopen fiscale jaar (april 2010-april 2011) met 85 procent toe ten opzichte van het voorgaande jaar. Voor de eerste keer staat Spanje bovenaan in de top vijf van herkomstlanden van immigranten in het Verenigd Koninkrijk - na Pakistan, Sri Lanka, Litouwen en Ierland.
Volgens de Spaanse tak van uitzendorganisatie Adecco verlieten tussen 2008 en 2010 ongeveer 100 duizend personen Spanje met een arbeidscontract in hun hand, terwijl het werkloosheidscijfer er de 21 procent overschrijdt. Meer dan 4,2 miljoen mensen zijn er werkloos. Ook bij de Italianen werd een significante verschuiving gesignaleerd: in maart 2010 werden er 60 duizend cv's aan Eurostat gestuurd, in september 2011 waren dat er al bijna 90 duizend..
'One-way-ticket-migratie'is verdwenen
Migratie van het type ‘one-way-ticket’, de Italiaan of Ier die zich inscheepte voor een enkele reis naar de Verenigde Staten, is verdwenen. Tegenwoordig zwerft men rond, van het ene land naar het andere, afhankelijk van de arbeidsmarkt. Die markt wordt stilzwijgend verdeeld over de migrantengroepen, al naargelang de aanvaardbaarheid of de zwaarte van het werk. Daarmee ontstaat er een groot verschil tussen Spaanse emigranten en Roemenen.
De laatsten worden ‘aardbeienplukkers’ genoemd omdat ze in het land van bestemming voornamelijk in de landbouw werken en er de minst gekwalificeerde banen hebben. Voor wat betreft de Spanjaarden bevestigt professor Miguel Pajares van de Universiteit van Barcelona dat "ze naar landen vertrekken waar ze gespecialiseerde functies vinden”. Het verschil tussen Roemenen en Spanjaarden is niet zozeer hun competentie als wel de banen die ze accepteren.
In Ierland is het aantal inwoners dat het land verlaat inmiddels hoger dan het aantal immigranten dat er binnenkwam toen Ierland nog bekend stond als ‘de Keltische tijger’. In het laatste fiscale jaar, april 2010-april 2011, verlieten meer dan 40 duizend Ieren het eiland, tegen 36 duizend nieuwe immigranten. "De crisis is beter te verdragen in het buitenland", legt de Roemeense professor Dumitru Sandu uit, specialist op migratiegebied.
De huidige migratietrend zal blijven voortduren vanwege de crisis en de recessie waaronder Europa te lijden heeft. Dat wordt nog versterkt doordat de landen die in 2004 lid werden van de Unie, de overgangsperiode achter zich laten (maximaal zeven jaar) waarin een andere lidstaat hen de toegang kon weigeren om zijn eigen arbeidsmarkt te beschermen. Die einddatum lag voor Polen, de Tsjechië, Hongarije, Estland, Letland, Litouwen, Slovenië en Slowakije op 1 mei van dit jaar.
Immigratiestop om electoraat te winnen
Na Spanje en Frankrijk, die voor de Roemenen nieuwe beperkingen voor de arbeidsmarkt invoerden, hebben al meerdere landen aangekondigd dat zij hun wetgeving zullen aanpassen om de immigratie te beperken. Onder het voorwendsel van het behoud van lokale arbeidsplaatsen, wordt de toegang tot de arbeidsmarkt voor immigranten geblokkeerd, als achtergrond bij een voorcampagne voor de verkiezingen die in 2012 in een aantal van deze landen gehouden zullen worden.
"Het gaat ons niet zozeer om economische redenen, maar om de schending van de democratische principes van de Unie, die genegeerd worden", bevestigt Catalin Ghinăraru van het Roemeense Nationale Instituut voor Werkgelegenheidsonderzoek.
Iedere keer dat de economie in de bestemmingslanden krimpt, ontstaat er een afwijzende houding ten opzichte van immigranten. En het is onvermijdelijk de grootste groep die daarvan het slachtoffer wordt. De Roemenen zijn zo al het doelwit van meerdere campagnes geworden. In Spanje bijvoorbeeld hing de Volkspartij verkiezingsposters op met de leus "We willen geen Roemenen".
Ondanks dat keert slechts een kleine minderheid van de Roemenen naar hun land terug, zoals ook blijkt uit het onderzoek De impact van de economische crisis op de migratie van Roemeense arbeidskrachten, uitgevoerd door de Friedrich Ebert-stichting. Slechts vijf procent van degenen die zijn vertrokken, keerden terug naar hun land, en alleen voor korte periodes. Vervolgens vertrekken ze weer naar een andere bestemming.
