Kies een taal
De meeste campagnes ter voorkoming van mensenhandel hebben geen tastbaar effect. Het Europees Parlement heeft onlangs zelfs verklaarddat alle maatregelen van de Unie om de gevolgen van deze plaag te beperken, hun doel misten. Volgens gegevens die de Raad van Europa heeft gepubliceerd, betreft het echter een van de belangrijkste financieringsbronnen van de georganiseerde misdaad; bovendien was 'de handel in blanke slavinnen' de afgelopen jaren de snelst groeiende sector in de ondergrondse economie. Het gaat bij mensenhandel vooral om vrouwen: zij vormen 80 procent van de 800.000 personen die daar elk jaar het slachtoffer van worden. De lidstaten van de Europese Unie zijn er herhaaldelijk toe aangespoord om hun verantwoordelijkheid te nemen, om de slachtoffers materiële hulp te verlenen zodat zij naar huis kunnen terugkeren, of om ze administratieve bescherming te bieden als zij in de EU willen blijven. Tevens moeten deze vrouwen ervan worden overtuigd dat het heel belangrijk is om tegen degenen die hen in hun greep houden, te getuigen. Zo nodig moeten ze worden beschermd tegen eventuele represailles van hun broodheren.
Gerechtelijke veroordelingen zijn spaarzaam
In de praktijk gebeurt dat slechts zelden. Laten we het voorbeeld van Bulgarije nemen. Volgens de gegevens van de nationale commissie ter bestrijding van mensenhandel waren er in 2010 500 slachtoffers, ofwel het dubbele van het jaar ervoor. Dit jaar werden er tot april al 154 slachtoffers geteld: 141 vrouwen en 13 kinderen. Uiteraard hebben we hier slechts te maken met het topje van de ijsberg, namelijk de bewezen gevallen van mensenhandel; de realiteit is nog verontrustender.
De risicolanden voor Bulgaren zijn Nederland, Duitsland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Italië, Cyprus en Zweden. In de meeste gevallen gaat het nog altijd om seksuele uitbuiting, maar het aantal klachten over dwangarbeid neemt eveneens toe. Enkele dagen geleden hoorden we van de arrestatie van twee Bulgaren die in Zweden wonen en die probeerden landgenoten naar Scandinavië te lokken door hun goed betaald werk en comfortabele woningen voor te spiegelen. In werkelijkheid werden ze gedwongen fruit te plukken en midden in het bos in tenten te wonen; hun identiteitspapieren werden in beslag genomen en ze hebben nooit salaris ontvangen.
Maar deze spaarzame gerechtelijke veroordelingen zijn niet afdoende om het tij te keren. Enkele jaren geleden heeft de politie twee mannen aangehouden die vrouwen vanuit Bulgarije naar Griekenland wilden laten komen. Het bleek dat zij het Bulgaarse platteland afstruinden om meisjes te werven, die vervolgens gedwongen werden in Sofia of het naburige Griekenland als prostituee te werken; de meisjes moesten meer dan 50 procent van hun inkomsten aan de mannen afstaan. De mannen werden in eerste instantie veroordeeld, maar vervolgens kennelijk vrijgelaten. Afgelopen zomer kwam men namelijk in de Britse pers foto's van hen tegen waarop te zien was hoe zij probeerden blanke slavinnen op het grondgebied van het Verenigd Koninkrijk te 'brengen'.
Psychische bedreigingen komen vaker voor dan fysiek geweld
De autoriteiten laten ook waarschuwingen uitgaan tegen de handelaars, die tegenwoordig bijzonder creatief te werk gaan om hun slachtoffers in hun netten te strikken. De laatste tijd schermen ze bijvoorbeeld het liefst met 'opleidingen in het buitenland', vooral taalcursussen. Fysiek geweld komt steeds minder vaak voor, maar in plaats daarvan worden psychische bedreigingen geuit en wordt er op de achtergebleven familie druk uitgeoefend. In Bulgarije wordt de groei van de mensenhandel nog steeds veroorzaakt door analfabetisme, verval van morele waarden, racisme en etnische discriminatie, armoede, een futloze economie en werkloosheid. Dat verklaart wellicht waarom de handelaars van strategie zijn veranderd en zich steeds vaker als uitzendbureaus presenteren. Dit fenomeen zal nog wel even voortduren want in tijden van crisis zoeken mensen wanhopig een uitweg uit in materieel opzicht rampzalige situaties en willen zij alles doen om daaraan te ontsnappen. Voorlichtingscampagnes kunnen slechts een kleine verbetering aanbrengen in dit trieste beeld. Het echte werk moet nog steeds worden gedaan door de politie, zowel plaatselijk als internationaal. Per slot van rekening kan men zich afvragen waarom de Europese politiekorpsen met hun enorme repressieve apparaat niet in staat zijn de grote jongens die leiding aan deze handel geven, in de kraag te vatten.
Arbeid
"Nieuwe slaven bevinden zich onder ons"
“Serveersters die drie euro par uur verdienen, zeven dagen per week moeten werken en boven het café wonen met een bed waarin ze met twee of drie mensen moeten slapen. Werknemers van een carwash die 20 euro krijgen voor tien-urige werkweek als ze mazzel hebben, en niks bij slecht weer”: “De nieuwe slaven bevinden zich onder ons”, kopt Le Soir op de voorpagina. De krant verwijst naar de publicatie van het 14e jaarverslag 2010 “Mensenhandel Mensensmokkel” van het Centrum voor Gelijkheid van Kansen. Het rapport werpt licht op de professionalisering van mensenhandel: een fenomeen dat gebaseerd is op steeds ingewikkeldere constructies en netwerken waarbij werk wordt uitbesteed, waardoor het steeds moeilijker wordt om vast te stellen wie de hoofdverantwoordelijken zijn.Het Brusselse dagblad noemt met name het voorbeeld van een rechtszaak in Gent: een wegrestaurantketen die systematisch werk uitbesteedde om werknemers te kunnen uitbuiten. De slachtoffers waren mensen uit Kazakhstan die zeven dagen per week als toiletmedewerker werkten, van 7 tot 22u voor een brutosalaris van 1.200 euro per maand. Ze waren gerekruteerd door een Duits bemiddelingsbureau en ze hadden de status van onafhankelijk werknemer waardoor ze niet onder de Belgische arbeidswetgeving vielen.
“Ook de Europese richtlijn voor vrij verkeer van mensen en de kromme gevolgen die hieruit voortvloeien, werken economische uitbuiting in de hand”, zo valt te lezen in het rapport, dat de oprichting van “een Europese sociale inspectie” aanbeveelt “om betrouwbare informatie te kunnen verkijgen over de status van een bepaalde werknemer of een bepaald bedrijf”. Alleen met zo’n inspectie, samen met een wet voor medeverantwoordelijkheid van opdrachtgevers, zou er effectief kunnen worden gestreden tegen belastingfraude, maatschappelijke misstanden en mensenhandel.
