Terug naar het Griekse land

“De mensen keren terug naar boerderijen hier in de buurt die ze jaren geleden hebben verlaten zodat ze aardappelen, kool en andere groente kunnen telen om de crisis door te komen”, zegt Petros Citouzouris, terwijl hij hoog in de bergen van Naxos, het grootste eiland van de Cycladen, zijn wijnstokken snoeit. De financiële ramp in Griekenland reikt tot in de meest afgelegen gebieden van het land.

Terwijl hij naar onlangs bewerkte terrassen dicht bij een verlaten leprakolonie in Sifones wijst, vertelt Citouzouris dat sinds het begin van de crisis ongeschoolde bouwvakkers, mijnwerkers en gepensioneerden terugkomen naar boerderijen die ze een generatie terug erfden, maar nooit in bedrijf hebben gehouden. Hij schat dat tien van de twintig nabijgelegen boerenbedrijven van de nieuwkomers zijn. “Ze zullen niet genoeg kunnen verbouwen om van te leven, maar het helpt hen om zich staande te houden”, aldus Citouzouris.

De crisis heeft een geleidelijke, maar genadeloze impact

Dit jaar kwamen de toeristen nog, maar de rest van de economie verschrompelt. De economische crisis treft heel Naxos en creëert een gemoedstoestand die het midden houdt tussen half verborgen bezorgdheid, onverholen wanhoop en een algemene vrees dat, hoe slecht het er vandaag ook voorstaat, het morgen nog erger zal zijn. Het eiland is nog even prachtig als altijd, met zijn vele overblijfselen uit de klassieke oudheid, Venetiaanse torens, zijn wit gekalkte dorpjes en rijkelijk bevloeide terrassen op de hellingen van de bergen die zich verheffen boven intens groene valleien. Olijfbomen en wijngaarden gedijen goed op de vruchtbare grond die al vijfduizend jaar mensen aantrekt.

Hoewel Noord-Europeanen maar al te graag geloven dat de Grieken gemakzuchtig in weelde baden ten koste van buitenlandse banken en EU-leningen, valt op Naxos vooral op hoe hard de 18.500 eilandbewoners werken. Velen van hen hebben altijd meer dan één baan gehad, die geen van alle goed betaald was. Van oudsher zijn bouwvakkers hier ook boeren, met schapen, geiten, olijfbomen en wijngaarden. Het extra geld is vaak bestemd om het collegegeld van hun kinderen te betalen, zodat zij kunnen studeren.

Deze verwachtingen gaan nu in rook op. Naxos wemelt van de hoogopgeleide, maar werkloze jongeren die geen enkele baan kunnen vinden. “Jongeren smeken om werk”, zegt Manoulis Koutelieris, een aannemer die nog steeds tien mensen in dienst heeft. “Gisterenavond belde er iemand die me huilend om een baan vroeg.” Hij zegt dat de officiële werkloosheid twintig procent bedraagt, maar volgens hem ligt het werkelijke percentage rond 35 procent. De crisis heeft een geleidelijke, maar genadeloze impact. Als de toeristen naar huis gaan, geeft niemand meer geld uit en lopen de winkels en tavernas leeg.

“Voor hen zijn wij oud vuil”

De hoop van de opkomende middenklasse mag dan vervliegen, anderen verkeren in veel grotere moeilijkheden. Bezuinigingen op overheidsuitgaven treffen de mensen die voorheen al nauwelijks rond konden komen. In een klein huisje in Naxos-stad legt Irene Polykretis uit dat zij en haar man Panagiotis, een visser, altijd arm zijn geweest. “Toen ik jong was, hadden we geen geld voor aspirine”, vertelt ze. Dankzij haar bruidschat, een kleine vissersboot, verdiende Panagiotis net genoeg voor het gezin, omdat hij daarnaast als straatveger in de buurt van de haven werkte.

Onlangs sloeg het noodlot verschillende keren toe. Een golf van een speedboot beschadigde de vissersboot en Panagiotios heeft geen geld voor de reparatie. Bij hetzelfde ongeluk raakte zijn zoon gewond, waardoor hij niet kon werken. Vervolgens besloot de regering dat Irene te veel kinderbijslag had ontvangen en werden de betalingen tot het einde van het jaar stopgezet. Panagiotis is vervuld van bitterheid. “Niemand komt ons te hulp”, zegt hij. “Voor hen zijn wij oud vuil.”

Het aantal eilandbewoners van wie het leven is verwoest, blijft vooralsnog beperkt, maar meer slecht nieuws heeft niet op zich laten wachten. Salarissen van ambtenaren en gepensioneerden worden verlaagd. De meeste bewoners van Naxos hebben een eigen huis en zien met angst en beven de nieuwe onroerendgoedbelasting tegemoet. “De regering heeft daarmee echt een goudmijn aangeboord”, klinkt het somber bij een huiseigenaar. De nieuwe belasting zal worden geïnd via de elektriciteitsrekening, waarmee impliciet wordt gedreigd dat bij wanbetaling de stroom wordt afgesloten.

"We leefden in een neppe fantasiewereld”

Wie geven de eilandbewoners de schuld? De locoburgemeester van Naxos, Dmitris Lianos, beschuldigt de banken ervan iedereen goedkope leningen te geven. “Door de banken zijn de Grieken van de wijs geraakt. Ze boden leningen om kerst te vieren en voor bruiloften. We leefden in een neppe fantasiewereld.” Op dit moment dringen de meeste banken nog niet aan op afbetaling, maar de mensen zijn bang voor wat er zal gebeuren als ze dat wel gaan doen.

Overal op Naxos heerst het gevoel dat er steeds minder geld in omloop is. De bouwsector is de enige sector die is ingestort, maar alles lijkt te wankelen. Veel zaken worden geregeld via dubieuze schuldbewijzen die niet worden verzilverd en wellicht niet eens worden uitbetaald als men zou willen. Manoulis Koutelieris: “Ik heb 30.000 euro aan ongedekte cheques. Wat kan ik doen? Je kunt niet iedereen voor de rechter slepen.”

Iedereen klaagt over de Byzantijnse bureaucratie. Yannis Karpontinis, eigenaar van een marmergroeve, beschrijft op beklagenswaardige toon onder een glas raki hoe hij er twee jaar lang niet in slaagde een groeve te openen die van zijn familie was, maar waarvoor, omdat ze de groeve voorheen hadden verhuurd, een hele reeks nieuwe vergunningen was vereist. In deze crisistijd probeert hij met enig succes in zijn eigen behoefte te voorzien, door zelf brood, olijfolie, wijn en zelfs zeep te maken.

Karpontinis ziet Griekenland afstevenen op een onafwendbare economische en sociale ondergang. “Nu zal de middenklasse nog extra belasting betalen omdat ze vreest voor een staatsbankroet en het verlies van haar banktegoeden”, zegt Diskalakis. “Maar zodra de mensen het gevoel krijgen dat het land toch wel failliet gaat, zullen ze stoppen met betalen en de regering de laan uitsturen.”

Bezuinigingen

Krachtmeting tussen vakbonden en overheid

Terwijl de EU-lidstaten zich voorbereiden op het overleg op 23 oktober over een mogelijke vermindering van de Griekse schuld "is Griekenland sinds vannacht middernacht voor 48 uur lamgelegd”, kopt de Griekse krant Ta Neavandaag (19 oktober). Vanochtend werd er volop gevolg gegeven aan de oproep van de vakbonden tot een algemene staking – de vijfde sinds begin dit jaar, schrijft het Griekse dagblad: “Er varen geen boten, er rijden geen treinen, scholen, overheidsgebouwen, banken en zelfs particuliere winkels zijn gesloten. Het is een lange lijst: dit keer zijn de Grieken vast van plan te blijven staken, wat er vandaag ook gebeurt. Ze demonstreren tegen de bezuinigingsplannen, tegen de belastingen en tegen de inbreuk op hun sociale verworvenheden.”

Voor de regering is het "uur der waarheid" gekomen, schrijft dagblad To Vima. Volgens deze krant "wil een groot aantal demonstranten de huidige socialistische regering naar huis sturen”, die ze ervan beschuldigen het land in een wurggreep te houden om internationale schuldeisers tevreden te stellen. “De Grieken organiseren elke dag wel stakingen, het land is onbestuurbaar”, aldus de krant. “Alle ministeries worden bezet door het eigen personeel, mensen kunnen hun rekeningen niet meer betalen en ze wijzen de nieuwe belastingen af. De mensen die niet kunnen staken, voeren langzaamaanacties." Al die tijd “stapelen de bergen afval zich alsmaar verder op in Athene", schrijft dagblad To Ethnos ironisch. “Niemand het vuil wil ophalen en de giftige dampen nu vooral een dreiging voor onze kinderen vormen".