Kies een taal
Toen Tsjechië aan het begin van dit jaar het voorzitterschap van de Europese Unie overnam, werd het indrukwekkende culturele landschap van dit land - zowel uit het heden als uit het verleden als een grote troef gepresenteerd, en terecht. In de ogen van Tsjechische kunstenaars is de werkelijkheid echter minder rooskleurig. Het thema "cultuur" is in de officiële toespraken van de ministers van de inmiddels afgetreden regering van Mirek Topolánek nauwelijks aan bod gekomen. Bovendien hebben verscheidene prominenten uit de culturele sector erop gewezen dat Tsjechië tot de landen behoort die het minste uittrekken om cultuur te stimuleren. De begroting voor cultuur, die minder dan één procent van het BBP bedraagt, ligt onder het Europese gemiddelde. Tsjechië heeft geen wetgeving op het gebied van cultuur, en eventuele schenkingen van personen of particuliere instellingen komen niet in aanmerking voor belastingaftrek, zoals in andere landen wel het gevals is, met name in Frankrijk.
Ten tijde van het communisme was Tsjechië een typisch voorbeeld van een land met een cultureel model dat kunstenaars kansen bood om aan de censuur te ontsnappen. Een van de meest interessante en invloedrijke Europese schrijvers van de afgelopen decennia, Milan Kundera, komt oorspronkelijk uit Tsjechië. Ook onder degenen die het land niet verlieten, bevonden zich beroemde schrijvers en essayisten, zoals Václav Havel, Ludvík Vaculík en Bohumil Hrabal. Westerlingen Verbazen zich erover dat Milan Kundera niet erg populair is in Tsjechië, en dat de toneelschrijver Václav Havel, voormalig president van het land, niet veel meer wordt gelezen.
Voor veel Tsjechen stonden de twee decennia vrijheid sinds 1989 vooral in het teken van de rivaliteit en vijandigheid tussen de twee Tsjechen die in het buitenland de meeste faam genieten: Kundera en Havel. Kundera staat bekend als arrogant, en men verwijt hem dat hij zich niet meer voor zijn land interesseert sinds hij zich in het Westen heeft gevestigd. Havel daarentegen is erin geslaagd een imago op te bouwen van een vaderlandslievend man die altijd bereid is zich in te zetten. Voor zijn landgenoten zegt dit imago al voldoende, waardoor nog maar heel weinig Tsjechen Havel lezen, en degenen die zijn werk lezen zijn bovendien niet de jongsten. Ondanks alles is de rivaliteit tussen Kundera en Havel nog altijd een soort spil waar het Tsjechische culturele leven om draait. Gedurende zijn dertienjarig presidentschap wist Havel stelselmatig te voorkomen dat hij Kundera ook maar de minste officiële aandacht moest geven.
De Tsjechische filmkunst is in 1991 weer heel vlot op gang gekomen. De eerste jaren viel er echter een zekere verarming in de thema's en de artistieke vormgeving te bespeuren. Alsof met het verdwijnen van de censuur ook de artistieke inspiratie vervlogen was. Zonder het korset en de beperkingen van de censuur voelden veel kunstenaars zich beroofd van hun belangrijkste expressiemiddel.
Bovendien kregen zij te maken met de wetten van de markt. Vandaag de dag moet een kunstenaar creëren om te verkopen. Na een aarzelende start is de nieuwe generatie cineasten erin geslaagd de Tsjechische film in het internationale filmcircuit weer op de kaart te zetten. Zo kreeg de film "Kolya" van regisseur Jan Sverák in 1996 een Oscar voor beste buitenlandse film. Maar zowel in de filmkunst als in de literatuur is de breuk tussen de generaties bijna tastbaar. De oude generatie had niet verwacht dat de jonge generatie zich - toen de vrijheid eenmaal herwonnen was - zo kritisch zou opstellen tegenover de maatschappij, en vooral niet tegenover de huidige maatschappij. In plaats van kritiek te leveren op het voormalige communistische regime, richten de jonge filmmakers van nu hun pijlen op het Tsjechische conformisme. In Tsjechië worden momenteel zo'n 15 tot 20 films per jaar gemaakt, wat een heel behoorlijk aantal is voor een land met amper 10 miljoen inwoners. Voor de meeste Tsjechische films is slechts een klein budget beschikbaar, van gemiddeld een half miljoen euro.
