De Donau bij het plaatsje Ritopek (Servië). Lošmi

Nieuws van het Oostfront

Twintig jaar na de val van het ijzeren gordijn is Europa meer naar het oosten dan naar het zuiden gericht. Het Oostzeegebied, de Donauregio en zelfs het gebied rond de Zwarte Zee profileren zich als macroregio's die voor de Europese Unie van prioritair belang zijn, terwijl het Middellandse Zeegebied, dat met grote maatschappelijke en economische problemen tussen noord en zuid kampt, op het tweede plan blijft.

Gepubliceerd op 23 oktober 2009 om 13:45
De Donau bij het plaatsje Ritopek (Servië). Lošmi

Pawel Samecki, eurocommissaris van regionaal beleid, windt er geen doekjes om: “We moeten de samenwerking met onze buren verdiepen, omdat dit essentieel is voor groei en stabiliteit. En ons belangrijkste buurland is Rusland.” Twee getallen staven zijn bewering: 40% van de door Europa geïmporteerde energie komt uit Rusland en 51% van de Russische invoer is afkomstig uit de Europese Unie. Om het hoofd te kunnen bieden aan uitdagingen op het gebied van mondialisering overweegt de EU al geruime tijd om competitieve regio's ontwikkelen. En nu zijn er twee die zich aandienen: het Oostzeegebied en de Donauregio, elk met een eigen strategie en de blik op Rusland gericht.

Het gaat om macroregio's, een nieuw concept waarvan wordt verwacht dat het beter op toekomstige uitdagingen zal aansluiten en dat bovendien verwijst naar het Europa van de vijftiende eeuw, voordat het bestuur bij de soevereiniteit van de staten berustte. Volgens Daniel Tarschys, voormalig secretaris-generaal van de Raad van Europa, “vertonen de regio's een zeer interessante dualiteit: ze zijn kleiner dan een staat, maar tegelijkertijd kunnen ze groter dan een staat zijn.” Danuta Hübner, voormalig eurocommissaris voor regionaal beleid, meent dat het proces van regionale concentratie “niet meer gestopt kan worden. We kunnen het in goede banen leiden, meer niet. Regionale samenwerking zal zich blijven ontwikkelen en wordt steeds complexer. Om die reden creëren we een nieuw gebied dat de EU – in tegenstelling tot wat je zou verwachten – niet zal fragmenteren, maar de cohesie ervan juist zal versterken.

Meer samenwerking tussen oost en west dan tussen noord en zuid

Energie en handel zijn de twee drijvende krachten achter de nieuwe macroregio's. Zo heeft het Oostzeegebied – dat fundamentele erkenning heeft gekregen tijdens het Zweedse voorzitterschap van de EU dat nu bijna afgelopen is – een koers uitgezet om nauwe betrekkingen aan te knopen met de Russische regio Moermansk om de handelsroutes op de Barentszzee, waar het ijs ieder jaar verder smelt vanwege de opwarming van het klimaat, te exploiteren. Volgens Kari Aalto, voorzitter van het Regionaal Comité voor de Barentszzee, is “de samenwerking tussen Oost- en West-Europa veel belangrijker dan die tussen Noord- en Zuid-Europa.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Zowel uit historisch oogpunt als wat de wederzijdse belangen betreft.” Voor Evgeni Nikora, voorzitter van het Regionale Parlement van Moermansk, lijdt het geen twijfel dat de toekomst van de havenstad op de banden met de Oostzee en het noordelijke gedeelte van de Stille Oceaan berust. “Wij willen het spoorwegennet naar de Oostzee uitbreiden om de haven van Moermansk te ontsluiten,” aldus Nikora. Hij denkt dat het ijs nu al geen belemmering meer vormt voor de scheepvaart: “Als er ijsvlakten zijn, heeft dat als enige gevolg dat de transportprijzen omhooggaan.” Tot op heden worden over de enige handelswegen tussen Moermansk en Noorwegen containers vervoerd. Maar het is slechts een kwestie van tijd voordat hier ook olietankers zullen verschijnen, waardoor een nieuwe haven zal ontstaan om koolwaterstoffen uit Siberië naar Europa te vervoeren.

Machtige lobbygroepen

Olie uit de Kaukasus is een van de belangrijkste troeven van de macroregio van de Zwarte Zee, die al minimaal twee jaar in wording is. Lobbygroepen uit Midden-Europa maken zich sterk voor deze regio en omdat ze zich gesteund weten door Duitsland, hebben ze veel meer in de melk te brokkelen dan de landen rond de Middellandse Zee. De bestaansreden van de macroregio van de Donau, gestimuleerd doorBaden-Württemberg, is naast historisch en cultureel vooral commercieel van aard.

De grootste rivier van Europa zal in de toekomst alleen nog maar belangrijker worden. “Voor ons is dit van cruciaal belang,” aldus Gabor Demszky, burgemeester van Boedapest. “Dit natuurgebied zou er hoe dan ook gekomen zijn, ook al zou de EU niet bestaan hebben. We moeten niet vergeten dat de Europese Unie Hongarije het mes op de keel heeft gezet zich in kunstmatige regio's op te splitsen om aanspraak te kunnen maken op economische steun.

De lege schelp van de Unie voor het Middellandse Zeegebied

Het historische, culturele en natuurlijke gebied rond de Middellandse Zee wordt verscheurd door grote verschillen van diverse aard tussen noord en zuid en het enorme belang dat de staten aan grondstoffen hechten. “Tot op heden heeft de samenwerking niets opgeleverd,” geeft een Franse diplomaat toe die anoniem wil blijven omdat hij officieel geen verklaringen mag afleggen, “en de Unie voor het Middellandse Zeegebied waarvoor Nicolas Sarkozy twee jaar geleden het startschot heeft gegeven, heeft nog geen handen en voeten gekregen."

Spanje, dat vanaf januari het voorzitterschap van de EU voor zijn rekening zal nemen, zal deze Unie stimuleren, maar er staat nog niets op papier over een macroregio in de landen in het westelijke Middellandse Zeegebied,dat zich uitstrekt van Sicilië tot de Zee van Alboran. De Euregio’s Pyrénées-Méditerranéeen Alpes-Méditerranée zouden hier ook deel van moeten uitmaken, waardoor een aaneengesloten gebied tussen Genua en Tarragona zal ontstaan met inbegrip van de Balearen en steden met sleutelposities zoals Barcelona, Lyon, Marseille, Turijn en Milaan. Zo krijgt dit gebied in wording naast de reeds bestaande historische en culturele banden nu ook een commercieel belang om de grootste poort van Zuid-Europa te worden.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp