Nieuws Bosnië-Herzegovina
Butmir (Bosnië-Herzegovina), 9 oktober 2009: demonstratie voor het hoofdkantoor van de EUFOR tegen van corruptie beschuldigde Bosnische politici (AFP)

De kortzichtige strategie van Brussel

Voor Bosnië loopt de weg naar de EU via een herziening van de grondwet. Maar bij de onderhandelingen, die momenteel worden gevoerd tussen Europeanen, Amerikanen en Bosnische leiders, ontbreekt het Brussel aan scherpzinnigheid, waardoor het democratische proces gevaar loopt, aldus een zorgelijk artikel in de Duitse krant Tageszeitung.

Gepubliceerd op 18 november 2009 om 16:22
Butmir (Bosnië-Herzegovina), 9 oktober 2009: demonstratie voor het hoofdkantoor van de EUFOR tegen van corruptie beschuldigde Bosnische politici (AFP)

Laten we een ding niet vergeten: bij de vredesonderhandelingen in Dayton in 1995 is destijds weliswaar een formule gevonden om een einde te kunnen maken aan de oorlog die woedde van 1992 tot 1995, maar het compromis van Dayton bleek niet voldoende voor de ontwikkeling van een democratische rechtsstaat. Het land werd opgedeeld volgens nationale en nationalistische grenzen. Daarbij lieten de verantwoordelijke politici van de westerse statengemeenschap na om als vereiste een mechanisme op te nemen, waarmee de grondwet die uit het akkoord van Dayton voortkwam in de toekomst ook aan nieuwe omstandigheden zou kunnen worden aangepast.

De grondwet legitimeert niet alleen de territoriale opdeling van Bosnië en Herzegovina in twee zo genoemde entiteiten, de door Serviërs gedomineerde 'Republika Srpska' en de 'Bosnisch-Kroatische Federatie', maar geeft bovendien populistische, nationalistische groeperingen veel speelruimte om hun veto uit te spreken als zij van mening zijn dat er aan hun belangen wordt getornd. De huidige grondwet belemmert op die manier de ontwikkeling van een compromis-cultuur, die echter van wezenlijk belang is bij de verdere stappen tot integratie in het Europa van de EU.

Twijfel over de strategie van Carl Bildt

En dit alles is bovendien in tegenspraak met de normen (op het gebied van de mensenrechten) van Europese grondwetten. De voornaamste vraag is dan ook of een land op lange termijn in het Europa van de EU op die manier dan wel in het gareel kan blijven lopen, en die vraag werd tenslotte met het ontwerp van een nieuwe grondwet toch gesteld. Maar de manier waarop de onderhandelingen tot nu toe werden gevoerd heeft tot terechte twijfel geleid aan de strategie van Carl Bildt en aan de competentie van de verantwoordelijke functionarissen voor buitenlands beleid in Brussel. Zij hadden immers moeten weten dat een aantal politici elke wijziging zou afwijzen. Zo heeft de minister-president van de Servische deelrepubliek, Milorad Dodik, al voor aanvang van de onderhandelingen aangekondigd dat hij een nieuwe grondwet overbodig acht.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Het debat over de visumplicht toont duidelijk aan waar het Dodik, bij alle xenofobische en nationalistische retoriek, werkelijk om gaat. Het parlement van de staat in zijn geheel zou namelijk de anticorruptiewet moeten goedkeuren om van Brussel groen licht te krijgen voor de zo belangrijke verlichting van de visumplicht voor iedereen. Die goedkeuring is echter afhankelijk van de zo genoemde stemming per entiteit. Met andere woorden: Dodik en zijn volgelingen kunnen de wet verhinderen, zelfs al zou de absolute meerderheid van de parlementariërs voor stemmen. Deze anticorruptiewetgeving komt voor Dodik bijzonder ongelegen, aangezien hij zelf in een aantal corruptieschandalen verwikkeld is.

De EU heeft haar kans verspeeld

Dit alles had de EU moeten meewegen voordat ze aan nieuwe onderhandelingen begon. Bovendien: een debat over de grondwet zonder openbaar debat in de maatschappij is op zich al een dubieuze onderneming. Bildt heeft zelfs de competentie van het bureau van de Hoge Vertegenwoordiger (OHR), dat wil zeggen de voornaamste internationale instelling ter plaatse, niet ingeroepen. Daarmee heeft hij er terloops ook nog voor gezorgd dat deze voor de stabiliteit van het land zo belangrijke instelling aan waarde heeft ingeboet. Het hele proces heeft geleid tot machtsverlies voor de OHR, die in de toekomst waarschijnlijk geen rol van betekenis meer kan spelen. Het proces heeft vooral de Bosnische bevolking en het niet-nationalistische publiek zeer onzeker gemaakt. Tot voor kort werd ietwat hysterisch zelfs gesproken over de mogelijkheid van een nieuwe oorlog.

Als gevolg van het mislukken van het debat over de grondwet zal de overheid in Bosnië en Herzegovina nog machtelozer blijven dan hij al is. Maffia-achtige nationalisten, dubieuze religieuze leiders en door tycoons omgekochte politici krijgen daarmee nog meer speelruimte om machteloze, arme, aan willekeur overgeleverde mensen nog verder te manipuleren. De EU en Carl Bildt hebben daarmee helaas een kans verspeeld.

De enige hoop is nu nog gevestigd op de burgermaatschappij in ontwikkeling, de VS en het Bosnische nationale voetbalelftal, dat, zonder gekheid, met een kwalificatie voor het WK voetbal een groot aantal zaken zou kunnen veranderen.

Door Bosnische ogen

Bosnië-Herzegovina is niet levensvatbaar

"De onderhandelingen in Butmir, die gezien werden als de laatste kans voor het voortbestaan van Bosnië-Herzegovina, zijn goed en wel mislukt", meldt het dagblad Oslobođenje. Deze Bosnische krant is van mening dat "*de internationale gemeenschap een enorme politieke nederlaag heeft geleden in Bosnië-Herzegovina, dat toch haar grootste politieke werkterrein sinds de Tweede Wereldoorlog is." "'Wat slecht begint, loopt slecht af', luidt een oud gezegde. Welnu, voor ons is alles begonnen in Dayton, waar Bosnië-Herzegovina dan vermoedelijk gered mag zijn, maar waar het een onherstelbare handicap opliep. Ondanks alle latere inspanningen lukte het niet het land levensvatbaar te maken. Butmir is niet meer dan een afspiegeling van deze vergeefse pogingen. Er is niets veranderd in Bosnië-Herzegovina: de Serviërs zweren uitsluitend bij de Akkoorden van Dayton, terwijl deze akkoorden voor de Bosniërs en Kroaten nog altijd een grote bron van frustratie zijn. De standpunten van de betrokken partijen zitten muurvast. Het land stevent regelrecht op de afgrond af. Het lijkt wel alsof iedereen wacht tot het er daadwerkelijk instort en uit elkaar valt, in de hoop dat alles dan eindelijk op zijn pootjes terechtkomt. Meestal wachten de oligarchieën die aan de macht zijn passief af tot Europa of de Verenigde Staten hun zaken in orde komen brengen. Verder beperken de politieke elites die na de oorlog zijn opgestaan, zich ertoe zoveel mogelijk profijt trekken van de periode dat zij aan de macht zijn. En daar slagen zij wonderwel in.*"

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp