Kies een taal
Wie zal er gekozen worden? De spanning over de afloop van de top van de zevenentwintig Europese leiders op 19 november blijft om te snijden. Wie zal er benoemd worden tot de eerste permanente voorzitter van de Europese Raad, en tot de eerste hoge vertegenwoordiger/vice-voorzitter van de Commissie? Herman van Rompuy is altijd de favoriet geweest voor het voorzitterschap van de Europese Raad, wat de Daily Telegraph er ongetwijfeld toe heeft aangezet om hem op 16 november publiekelijk aan te vallen. Volgens de conservatieve, eurosceptische Britse krant, is de Belgische premier "een overtuigd aanhanger van het soort Europese federalisme dat het Britse volk zo verafschuwt". Terug naar de oude argumenten…
Zal de voorzitter van de Europese Raad– wie dat dan ook wordt – de favoriete gesprekspartner zijn van iedereen die met Europa wil praten? Henry Kissinger zou al in de jaren zeventig eens gevraagd hebben: "Als ik Europa wil spreken, wie moet ik dan bellen?" ("If I want to call Europe, who do I call ?"). Naar de initiatiefnemers van de website Who do I call? werd dus niet geluisterd. Zij pleiten voor een uniek presidentschap voor de Europese Unie, een president die zowel hoofd van de Commissie als de Raad is. Om Europa te bellen, zouden er dan nog maar vier telefoonnummers gedraaid hoeven te worden: die van de voorzitter van de Europese Raad, die van de voorzitter van de Commissie, die van de hoge vertegenwoordiger/vice-voorzitter van de Commissie of die van de halfjaarlijks wisselende voorzitter. Aan deze lijst zou zelfs het telefoonnummer van de voorzitter van het Europese Parlement, de Pool Jerzy Buzek, kunnen worden toegevoegd. Met het nieuwe verdrag krijgt het Europarlement een spectaculair grotere machtspositie. Wie er met Europa wil praten, moet dus het juiste 'loket' kiezen. Om dat te kunnen, hoef je geen expert op het gebied van Europees recht te zijn. Maar wel bijna.
De voorzitter van de Europese Raad
De functie van voorzitter van de Europese "topbijeenkomsten" (die zo langzamerhand een instituut op zich worden) moet nog worden uitgewerkt. In het Verdrag van Lissabon staat omschreven dat "de voorzitter van de Europese Raad toeziet op de voorbereiding en de voortgang van het werk van de Europese Raad in samenwerking met de voorzitter van de Commissie, en gebaseerd op de activiteiten van de Raad Algemene Zaken. (…) Hij vertegenwoordigt op zijn niveau de Unie in het buitenland voor wat betreft het gemeenschappelijke buitenlandse en veiligheidsbeleid, zonder daarbij afbreuk te doen aan het werk van de hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid". Zal de vaste voorzitter van de Europese Raad (gekozen voor een termijn van twee en een half jaar die één keer verlengd kan worden) daarmee "op zijn niveau" – staatshoofden en regeringsleiders – niet slechts een woordvoerder met een beperkt mandaat zijn?
Tel.: +32 2 285 61 11
De voorzitter van de Commissie
José Manuel Barroso lijkt zich niet druk te maken, en roept op tot loyale samenwerking tussen de verschillende instellingen. Maar het is wel zeker dat hij in de schaduw van de vaste voorzitter van de Europese Raad zal komen te staan. Hijzelf en zijn medewerkers blijven tegen iedereen die het wil horen, herhalen dat hij de gesprekspartner zal blijven voor staatshoofden of regeringsleiders voor alle zaken die niet direct te maken hebben met het "GBVB" (gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid). Wilt u dus praten over handel, energie of het klimaat? Bel dan met José Manuel Barroso, die zich niet voor de voeten zal laten lopen. In termen van macht – en dus van gewicht – mogen we niet vergeten dat de Commissie haar monopolie op wetgevende initiatieven houdt: alleen de Commissie kan Europese wetsvoorstellen doen.
Tel.: +32 2 299 11 11
De Hoge Vertegenwoordiger
Uit hoofde van het Verdrag van Lissabon zal hij ook vice-voorzitter van de Commissie zijn. Dit geeft hem een dubbele functie. "De hoge vertegenwoordiger leidt het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid. (…) Hij ziet toe op een samenhangend extern optreden van de Unie. Hij wordt bij de Commissie belast met verantwoordelijkheden die aan de Commissie zijn toevertrouwd op het gebied van buitenlandse betrekkingen en de coördinatie van andere aspecten van het externe beleid van de Unie. (…) Hij vertegenwoordigt de Unie op het gebied van gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid. Hij zal de nieuwe Europese dienst voor extern optreden leiden, weer een veelkoppig monster. Tel.: +32 2 281 56 60 (Solana, vertrekkende hoge vertegenwoordiger)
Het roulerend voorzitterschap
De Zweden zullen niet de laatste zijn: het halfjaarlijks wisselende voorzitterschap blijft ook in de toekomst bestaan. Wel wordt er gezegd dat dit voorzitterschap 10% van zijn verantwoordelijkheden zal moeten inleveren. De topontmoetingen tussen staatshoofden en regeringsleiders zullen niet langer door deze voorzitter worden geleid (maar door de vaste voorzitter van de Europese Raad). Ook de raad van Buitenlandse Zaken zal niet meer onder dit voorzitterschap vallen (maar onder dat van de hoge vertegenwoordiger). Wel zal deze voorzitter de zeer belangrijke raad van Algemene Zaken voorzitten, dat de werkelijke leiderspost voor de hoofdsteden zal zijn, en alle andere ministerraden: Ecofin, Landbouw, Justitie en Binnenlandse Zaken, enz. En ook al zal de roulerende voorzitter altijd zijn eigen programma en prioriteiten hebben, hij zal moeten samenwerken binnen de voorzitterstrojka wil hij de voortgang niet laten stagneren. Spanje mag op 1 januari het spits afbijten. Zal het ego van José Luis Zapatero tegen de verandering zijn opgewassen? Dat is één van de uitdagingen...
Tel.: +46 8 405 10 00 (Reinfeldt), +34 91 321 40 00 (Zapatero)
Achter de schermen
Vergeet de hoge ambtenaren niet
Het kan zelfs nog ondoorzichtiger. Achter de onderhandelingen rond de twee topfuncties van voorzitter van de Raad en hoge vertegenwoordiger, achter de discrete besprekingen over de verdeling van de commissariaten, speelt zich een nog een andere strijd af tussen een twintigtal kandidaten. "De tweede lijn telt ook mee", kopt Der Tagesspiegel, en merkt op dat Duitsland – afwezig in het toekomstige EU-leidersduo – achter de schermen aan de touwtjes trekt om zijn vertrouwenspersonen op de posten net onder Commissieniveau te krijgen. De eerste functie die daarbij op het spel staat: de secretaris-generaal van de Raad van de Europese Unie, die op dit moment wordt bekleed door de "zeer invloedrijke" Fransman Pierre de Boissieu. "Frankrijk wil erg graag het werk van de Raad blijven organiseren, maar Duitsland gaat ook iemand kandidaat stellen", meldt het Duitse dagblad. En een andere gewilde post: die van secretaris-generaal bij de dienst Buitenland van de EU, "die achter de schermen aan de touwtjes zal trekken". Dit is ook de reden waarom zijn benoeming op hetzelfde moment zou moeten gebeuren als die van de voorzitter en de hoge vertegenwoordiger.
