Nieuws Klimaatconferentie
De vorozitter van de GIEC, Rajendra Kumar Pachauri, tijdens een zitting in Bangkok, in 2007. (AFP)

De invloedrijke weermannen

Dat vrijwel niemand het fenomeen van de opwarming van de aarde nog in twijfel trekt, is te danken aan het Intergovernmental Panel on Climate Change (Intergouvernementeel Panel over Klimaatverandering - IPCC). Al 20 jaar oefent het IPCC invloed uit op de publieke opinie. Onderzoek naar een tegenwoordig omstreden netwerk.

Gepubliceerd op 25 november 2009 om 17:29
De vorozitter van de GIEC, Rajendra Kumar Pachauri, tijdens een zitting in Bangkok, in 2007. (AFP)

Zwaar weer voor het IPCC. Sinds een paar maanden krijgt het Intergouvernementeel Panel over Klimaatverandering op internet een storm van kritiek over zich heen. Een bloemlezing: "De opwarming van de aarde is een waanidee van links", "Verlakkerij om een groen kapitalisme te stimuleren", enzovoort. Waar komt deze kritiek opeens vandaan? Een handjevol onderzoekers (Britten van het beroemde Britse meteorologische instituut Met Office Hadley Centre, en van de University of East Anglia, en Duitsers van de universiteit van Kiel) hebben onlangs verwarring gezaaid over de boodschap inzake de opwarming van de aarde waar het IPCC al twintig jaar op hamert.

Het IPCC verklaart dat dit fenomeen het gevolg is van de concentratie van broeikasgassen, die grotendeels te wijten is aan menselijke activiteiten. Maar volgens deze Duitse en Britse laboratoria zou de temperatuur van de aarde zich tussen 1998 en 2008 vrijwel gestabiliseerd hebben, en zou deze de komende tien of zelfs twintig jaar weer kunnen dalen. Een wanklank die op geen slechter moment had kunnen komen, namelijk enkele dagen voor de start van de VN-klimaatconferentie in Kopenhagen, waar zal worden besproken welke internationale maatregelen er moeten worden genomen om de klimaatveranderingen tegen te gaan.

Geobsedeerd door CO2-uitstoot

Het IPCC is in 1988 op verzoek van de G7 opgericht door de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) en het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP), en heeft vier rapporten opgesteld die de publieke opinie sterk hebben beïnvloed. "Een noodsignaal geven, dat is onze missie", is de gunstige voorstelling van Jean Jouzel. Hij is medevoorzitter van een van de werkgroepen waaruit dit omvangrijke deskundigennetwerk bestaat (klimatologen, milieudeskundigen, biologen, geografen, sociologen en economen). In tien jaar tijd heeft het IPCC de belangrijkste politieke wereldleiders voor zijn zaak weten te winnen, die kosten noch moeite willen sparen om onze levenswijze en ons consumptiepatroon drastisch te veranderen, in de hoop de CO2-uitstoot terug te dringen. Daarnaast heeft het de pers overtuigd, die veel aandacht besteedde aan de rapporten van het IPCC.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Het eerste rapport, in 1990, bevestigt de wetenschappelijke informatie die de bezorgdheid over de klimaatverandering had veroorzaakt, en leidt tot de ondertekening van het VN-Klimaatverdrag tijdens de "Earth Summit" in Rio de Janeiro (1992). Vijf jaar later verschijnt het tweede rapport, dat de noodzakelijke basis legt voor de aanneming van het Protocol van Kyoto (1997), het eerste internationale verdrag tegen de opwarming van de aarde. Het derde, in 2001, bevat voor het eerst een samenvatting die bedoeld is voor de politieke besluitvormers. Het laatste rapport, in 2007, zorgt ervoor dat de debatten tijdens de klimaatconferentie in Bali hoog oplaaien. Door dit rapport raakt men erdoor geobsedeerd dat de industrielanden hun CO2-uitstoot binnen nu en 2020 met 25 tot 40% moeten verminderen, als de mensheid wil voorkomen dat de temperatuur voor het einde van deze eeuw wereldwijd met 2 °C stijgt. Het komt door dit rapport dat de mensheid zich bedreigd voelt door extreme klimatologische omstandigheden, zoals orkanen, stortregens en droogte.

Wetenschappers op een zijspoor gezet

Het IPCC ontleent zijn geduchte efficiency aan zijn uitzonderlijke missie. "In ieder rapport van het IPPC wordt de balans opgemaakt van het meest geavanceerde onderzoek dat wereldwijd naar het klimaat wordt verricht", legt Jean Jouzel uit. Een zeer omvangrijke synthese waarvan elk woord afgewogen is. "Op het uiteindelijke document, zo'n 3.000 pagina's, wordt commentaar geleverd door de wetenschappelijke gemeenschap en vervolgens door vertegenwoordigers van regeringsinstanties", voegt Stéphane Hallegatte toe, die onderzoeker is bij Météo France en lid van het IPCC. Uit dit geheel wordt een eerste reeks samenvattingen gedistilleerd, en vervolgens een tweede, nog beknoptere, die bestemd is voor de politieke besluitvormers. "Dan volgt de fase waarin het rapport door de regeringsvertegenwoordigers moet worden aangenomen. Hierbij dienen eventuele wijzigingen betrekking te hebben op het volledige rapport, hetgeen de garantie biedt dat de aangenomen samenvatting er een goede weerslag van vormt", vervolgt Jean Jouzel. "Voor het vierde rapport geldt dat 800 wetenschappers de pagina's hebben opgesteld en met hun naam ondertekend, terwijl er 2.000 redacteuren of commentatoren zijn ingeschakeld", aldus Stéphane Hallegatte.

Wie zijn de slachtoffers van de klimaatkwestie? Slachtoffers zijn er in beide kampen. Van de sceptici noemen we Richard Lindzen, professor aan het Massachusetts Institute of Technology (MIT). Hij heeft het IPCC uiteindelijk de rug toegekeerd, nadat hij vond dat er niet naar zijn bezwaren over klimatologische retroacties werd geluisterd. In een artikel in de Wall Street Journal dat drie jaar geleden werd gepubliceerd, wees hij erop dat zijn collega's Henk Tennekes (Nederland), Aksel Winn-Nielsen (WMO-OMM), en Alfonso Sutera en Antonio Speranza (Italië) aan de kant waren gezet, omdat zij twijfels hadden geuit over de stelling van de opwarming van de aarde. Van de aanhangers van de klimaattheorie noemen we James Hansen, onderzoeker aan het Goddard Institute for Space Studies (Nasa). Hij werd door de regering-Bush onder druk gezet, omdat deze zich gedwarsboomd voelde door zijn oproepen om de CO2-uitstoot te verminderen met het oog op de opwarming van de aarde. De voormalige Britse premier Margaret Thatcher stond zelf aan de oorspong van de twijfels. Van het begin af aan werd zij ervan beschuldigd dat zij de vragen rond klimaatverandering gebruikt heeft om haar beleid inzake energie-emancipatie in het Midden-Oosten beter te verdoezelen. Maar, "om daaruit te concluderen dat de wereld gemanipuleerd wordt door een groepje wetenschappers, dat gaat te ver", zegt Stéphane Hallegatte geërgerd.

Klimaatverandering

Groot-Brittanië in de ban van klimaatschandaal

In Groot-Brittannië worden er verhitte discussies gevoerd over de “ClimateGate” affaire. Op 20 november hebben hackers de hand weten te leggen op honderden privémailtjes en documenten die uitgewisseld zijn tussen een paar van de meest vooraanstaande klimaatwetenschappers ter wereld, meldt The Guardian. In één email heeft een wetenschapper het over een “trucje'” dat hij gebruikt had om bewijs achter te houden waaruit zou blijken dat de temperatuur van de aarde in werkelijkheid dalende is. In een ander mailtje reageert hij op het overlijden van een klimaatscepticus door te zeggen: “op een eigenaardige manier is dit heuglijk nieuws”. Klimaatsceptici hebben deze mailwisselingen aangegrepen om te aan te tonen dat wetenschappers opzettelijk gegevens manipuleren en bewijs vernietigen dat hun theorieën zou tegenspreken. Terwijl vooraanstaande figuren aan beide kanten van het klimaatdebat oproepen tot een openbaar onderzoek, heeft George Monbiot, een bekende Britse milieuactivist, in The Guardian gezegd “ontzet en diep geschokt” te zijn door de uitlekkingen. Maar om een zogenaamde “door de mens uitgevonden klimaatverandering naar de vuilnishoop te verwijzen, zou een veel uitgebreidere samenzwering aan het licht moeten worden gebracht”, aldus Monbiot. De socioloog Frank Furedi lijkt dezelfde mening te zijn toegedaan. In het online magazine Spiked schrijft hij dat de anti-ecologische focus op samenzweringstheorieën een klimaat schept “dat intellectuele opheldering en de zoektocht naar de waarheid ongunstig gestemd is”, een houding waar “iedereen die oprecht geïnteresseerd is in een verder begrip van het functioneren van het klimaat” zich tegen zou moeten verzetten.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp