Nieuws Internationale betrekkingen

Cyprus, een satellietstaat van Rusland?

Tienduizenden Russen hebben van Cyprus hun nieuwe thuis gemaakt. Een trend die vragen oproept over de diplomatieke en financiële betrekkingen tussen Nicosia en Moskou.

Gepubliceerd op 2 februari 2012 om 15:43

Deze maand voer een mysterieus Russisch vrachtschip met de nodige moeite de haven van Limassol in Cyprus binnen om beschutting te zoeken tegen een hevige storm. Aan boord van de MS Chariot waren vier containers verstopt met daarin zestig ton munitie voor kalasjnikovs en raketwerpers. De zending was afkomstig van het Russische staatsbedrijf Rosoboronexport; de schimmige afnemer was niemand minder dan de Syrische regering.

Cyprus, EU-lid sinds 2004, had de lading in beslag moeten nemen. De wapens betekenden een flagrante schending van het strenge wapenembargo van de EU op de verkoop van militair materieel aan het Syrische regime, dat sinds vorig jaar bruut zijn eigen burgers en demonstranten neerschiet en doodt.

De Cypriotische douaneambtenaren besloten echter anders: zij lieten het schip gaan nadat zij de vage belofte hadden gekregen dat het zijn route zou wijzigen. Het schip werd gebunkerd, vertrok en zette vastberaden koers naar de Syrische havenstad Tartus, waar de dubieuze lading werd afgeleverd.

Limassol wordt Limassolgrad

Critici zeggen dat deze weinig verheffende episode opnieuw aantoont dat Cyprus Moskou niet wil mishagen en een "beschamende slaafse houding" jegens Rusland tentoonspreidt. Dat Cyprus Vladimir Poetin niet graag voor het hoofd stoot, is begrijpelijk. Het Kremlin heeft Cyprus een lening van 2,5 miljard euro toegezegd om de economie van het eiland van de ondergang te redden. Rusland staat ook pal achter Cyprus in de VN-Veiligheidsraad en is tegenstander van de niet-erkende en door Ankara gesteunde Turkse Cypriotische 'staat' in het noorden van het verdeelde eiland.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Er wonen nu zo veel Russen in Limassol, een aantrekkelijke havenstad met een oud centrum en een kruisvaarderskasteel, dat het vakantieoord de bijnaam 'Limassolgrad' heeft gekregen. Je hebt er een Russischtalige krant, twee Russische scholen en een Russisch radiostation. Op zondag trekken de Russen massaal naar Debenhams; in de door toeristen druk bezochte winkelstraten worden bontjassen, kefir (een zurige Russische yoghurtdrank) en Baltika, de populairste biersoort in Rusland, verkocht.

En verder zijn er in Limassol de overvolle bars en clubs. Er is ook een rauwe, Oost-Europese, kant: prostituees uit Oekraïne, Wit-Rusland en Moldavië pikken hun klanten op in de drankgelegenheden aan het strand.

De Russischsprekende bevolking van Cyprus telt tussen 35.000 en 40.000 zielen. Daartoe behoren veel 'Pontische' Russen van Griekse komaf, die in de Sovjet-Unie opgroeiden en in de jaren negentig vanuit de Zwarte Zeeregio hiernaartoe emigreerden.

"Limassol maakt deel uit van de Russische Federatie", zegt Artjom, ober in restaurant Taras Bulba, dat is vernoemd naar de Kozakkenheld van romanschrijver Nikolaj Gogol. Waarom zijn zo veel Russen hiernaartoe gekomen? "Ten eerste zijn de belastingen laag. En ten tweede is het voor Russen eenvoudig een visum te bemachtigen", legt hij uit.

Zelfs de burgemeester spreekt Russisch

Natalja Kardasj, hoofdredacteur van het Russische weekblad Vestnik Kipra, zegt: "Cyprus is erg comfortabel. Stel je maar eens voor dat je een Russische zakenman bent die hier wil werken. Hij neemt zijn gezin mee. Zijn vrouw kan hier winkelen. Ze hoeft geen Engels te kennen, iedereen spreekt Russisch. Er zijn tientallen Russische kapsalons en nagelstudio's." Ze voegt eraan toe: "Zelfs de burgemeester van Limassol spreekt onze taal. In Oost-Europa houden ze niet zo van Russen, al houden ze wel van hun geld."

En inderdaad wordt een enorme hoeveelheid Russisch geld opgeborgen in Cyprus. Ruim 25 procent van de banktegoeden en ongeveer een derde van de buitenlandse investeringen zijn afkomstig uit Rusland.

Russische investeerders richten vaak brievenbusfirma's op om van het lage tarief voor de vennootschapsbelasting (10 procent) te profiteren. Veel van deze fondsen worden geherinvesteerd in Rusland – in 2008 was dat 1,4 miljard euro – om te voorkomen dat daarover Russische belasting moet worden betaald. De Cypriotische autoriteiten wijzen de gedachte dat het eiland een witwasparadijs is, verontwaardigd van de hand. Ze stellen ook dat de Russen meer geld beleggen in Oostenrijk en het Verenigd Koninkrijk.

Maar veel analisten zijn daar sceptisch over: "We hebben het over Russisch geld dat via Cyprus wordt witgewassen. De Russische maffia benut uitgebreid de mogelijkheden die Cyprus biedt", zegt Hubert Faustmann, hoogleraar Europese studies aan de Universiteit van Nicosia.

Op de heuvels die uitrijzen boven Limassol, staan talrijke luxe villa's met een magnifiek uitzicht op zee. Veel van deze villa's zijn in handen van Russen, die ze via ondoorzichtige buitenlandse beleggingsvehikels hebben gekocht. Andere zijn in het bezit van welvarende Cyprioten. Onder de plaatselijke bevolking hoor je de klacht dat de instroom van Russisch geld de prijzen heeft opgedreven. Qua architectuur stellen de huizen niets voor, zoals zo vaak het geval is, en veel villa's zijn een groot deel van het jaar onbewoond.

Cyprus biedt wat Rusland ontbeert

Gewone Russen die in Cyprus wonen, zeggen dat het eiland hun biedt wat Rusland ontbeert: bescherming tegen ongebreidelde bureaucratische corruptie. Ze wijzen er ook op dat de meeste Russen op het eiland geen boeven zijn. Volgens hen kun je beter in het zonnige Cyprus vertoeven dan in het kille kleptocratische Rusland van Poetin, waar je niet echt veilig bent en waar geen rechtsbescherming bestaat.

Dimitris Christofias, de president van Cyprus, is het voormalige hoofd van de communistische AKEL-partij. Hij heeft zijn opleiding genoten in Moskou, in het Sovjettijdperk, en spreekt vloeiend Russisch. In ambtsberichten van Amerikaanse diplomaten, die door WikiLeaks openbaar zijn gemaakt, wordt van hem beweerd dat hij een "passie voor felle kritiek op de NAVO" heeft; tijdens een door heimwee gevoed bezoek in 2008 aan Moskou beschreef hij zichzelf trots als "Europa's rode schaap".

Over de financiële steun van Rusland aan Cyprus zegt minister van Buitenlandse Zaken Erato Kozakou-Marcoullis: "Het was een goede lening met goede voorwaarden. We zullen elke roebel terugbetalen. We zijn dankbaar." Ze voegt eraan toe: "Rusland heeft onze onafhankelijkheid, soevereiniteit en territoriale integriteit altijd gesteund."

Er wordt ook beweerd dat Russische spionagebureaus actief zijn in Cyprus, dat van strategisch belang is omdat het vlakbij het Midden-Oosten ligt, een regio waar Moskou vanouds een vinger in de pap heeft. De MS Chariot is geen geïsoleerd voorbeeld van wapensmokkel. Rusland is betrokken bij een immense wapenhandel die loopt via Cyprus, met als eindbestemming de landen van het Midden-Oosten, vooral Syrië, Libanon, Irak en Iran – en zelfs China en India volgens sommige Russische bronnen.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp