Tapijten op een markt in Istanboel. Foto: Markb120/Flickr

Geloof geeft geen toegang tot het paradijs

Het Zwitserse referendum over de minaretten heeft het debat over de positie van de islam in Europa weer nieuw leven ingeblazen. In zijn reactie aan de islamitische filosoof Tariq Ramadan, die benadrukt dat moslims de cultuur van de Oude Wereld verrijken, schrijft journalist Arcadi Espada dat aan religie geen geestelijke superioriteit kan worden ontleend.

Gepubliceerd op 2 december 2009 om 17:24
Tapijten op een markt in Istanboel. Foto: Markb120/Flickr

Ik begrijp (min of meer) waarom Tariq Ramadan gisteren in de krant [in El Mundo en in The Guardian] verklaarde dat "het voor de doorsneeburger heel moeilijk is de nieuwe moslimaanwezigheid te accepteren als een positieve factor". Volgens Ramadan hangt deze moeilijkheid samen met wat hij 'onaangename polemieken' over de islam noemt. En hij gaf daar een paar voorbeelden van: "geweld, extremisme, vrijheid van meningsuiting, seksediscriminatie, gedwongen huwelijken".

Maar Tariq Ramadan zal moeten toegeven dat zaken die inbreuk maken op iemands vrijheid en iemands leven, bepaald geen onbeduidend debat vormen, en dat gaat volledig op voor de polemieken die hij noemt. Het is dan ook niet zo gek dat de Europese publieke opinie wantrouwend tegenover moslims staat. Al deze 'onaangename' dingen worden in naam van Allah gedaan, al twijfel ik er niet aan dat er in zijn naam ook heel veel goede daden kunnen worden verricht.

Toch denk ik niet dat dit de kernvraag van het debat is, zoals het ook niet de reden is voor de Europese meningsverschillen of zelfs voor de minachting die Ramadan bespeurt. Als ik eerlijk ben, en als ik mijzelf - als Europeaan - analyseer, dan zou ik hem willen vragen: waarom zouden moslims een positieve factor zijn? Een moslim wordt gedefinieerd door zijn geloof, en wel uitsluitend door zijn geloof. Waarom zou Europa, met zijn wereldlijke karakter, de aanwezigheid van iemand die als enige visitekaartje zijn geloof kan overleggen, als 'positief' moeten beschouwen?

Zouden wij het goed vinden als iemand zich in een openbare ruimte presenteert met de opmerking: "Ik ben katholiek, en dat is een positieve factor"? Een van de belangrijkste - en zwaar bevochten - waarden van Europa is dat religie geen toegang geeft tot het geestelijke paradijs. Religie is slechts een van de factoren, die bovendien sterk ter discussie staat. Afgezien van generaliseringen die voor tweeërlei uitleg vatbaar zijn, kan ik ermee instemmen dat Tariq Ramadan de Arabische aanwezigheid als positief beschouwt. Zoals hij dat ook van de Chinese aanwezigheid zou kunnen zeggen. Maar ik zie niet in hoe de invoering van een bepaalde, door de religie voorgeschreven gedragscode positief kan zijn.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Het is waarschijnlijk dat de Zwitserse afwijzing van de minaretten voortvloeit uit racisme en intolerantie, zoals sommige gelovigen en niet-gelovigen aannemen. Maar misschien is er ook nog een subtielere, pijnlijkere reden, die aandacht verdient. Vandaag de dag kijken veel Europeanen naar de oude, christelijke kerken met een blik die volkomen losstaat van het geloof. Ze zien de kerken als wat deze óók zijn, namelijk louter culturele bouwwerken. Met minaretten is dat veel moeilijker. En dat geldt nog sterker voor alle overblijfselen van de islamitische architectuur, die Spanje nog altijd herbergt. Het enige wat op een despotische manier overheerst in zowel de oude als de nieuwe minaretten, is religie. En dat is een wezenlijk negatieve factor voor Europa.

Debat

Identiteitsverlies en jaloezie

"Tot nog niet zo lang geleden, waren er veel Europeanen die in hun koningen en koninginnen geloofden, die hun vlag opstaken, hun volkslied zongen en de heldhaftige gebeurtenissen uit un verleden uit hun hoofd leerden. Hun land was hun thuis. “Identiteit” werd nog niet gezien als iets problematisch”, aldus de schrijver en journalist Ian Buruma in de Italiaanse krant Corriere della Sera. “De meeste onder ons leven vandaag de dag in een niet-religieuze, liberale wereld zonder illusies. Europeanen zijn nog nooit zo vrij geweest. De pastoor zegt ons niet meer wat me moeten doen of laten. Maar die vrijheid heeft een prijs. Bevrijding van religie heeft niet altijd geluk met zich meegebracht. In tegendeel: het heeft vaak verwarring, angst en afgunst opgewekt. Moslims worden afgunstig bekenen omdat zij nog over een religie beschikken, omdat ze nog weten wie ze zijn en ze waarden hebben waarvoor ze desnoods zouden willen sterven”, tenminste in de ogen van de meeste Europeanen. “Hoge minaretten en hoofddoekjes zijn een bedreiging want ze leggen de vinger op de zere plek bij diegene die hun geloof hebben verloren”. Laten we hopen dat “liberale democratieën uit deze periode van onbehagen komen, dat ze niet toegeven aan demagogie en dat ze gewelddadige impulsen weten in te dammen. Het zou daarom beter zijn om minder referenda te organiseren omdat, in tegenstelling tot wat men vaak denkt, volksraadplegingen de democratie verzwakken: ze dwingen politici om mee te gaan met onderbuikgevoelens van boze mensen, in plaats van op een verstandige manier te regeren”.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp