Nieuws Toren van Babel

Zwarte Piet: niet overal een grappige knecht

Overal in Europa heeft Sinterklaas (of de kerstman) een negatieve alter ego. In het zwartgekleed, als duivel, met hoorntjes...in veel landen wordt hij nog steeds gezien als een personnage dat kinderen angst moet inboezemen.

Gepubliceerd op 4 december 2009 om 15:46

Heb je je roede bij je?” “Alleen naar stoute kinderen gaat mijn roede op zoek en geeft ze billenkoek". Zo omschrijft het kindeke Jezus in het gedicht van de Duitser Théodor Storm Knecht Ruprecht, de Zwarte Piet die Duitse kinderen rond Sinterklaas schrik aanjaagt. Volgens een traditie die van het einde van de middeleeuwen dateert wordt Sinterklaas op 6 december op zijn tocht over de daken vergezeld door zijn negatieve alterego, een boeman die in Nederland en België Zwarte Piet wordt genoemd en tot taak heeft om de kinderen in Europa goede manieren bij te brengen, zodat het geen verwende nesten worden en ze niet voor galg en rad opgroeien.

In de Elzas heet hij Hans Trapp en in het noordoosten van Frankrijk Le Père Fouettard. Er wordt wel gezegd dat Zwarte Piet zwart is om kinderen schrik aan te jagen. Misschien wordt hij om die reden in Zwitserland ook wel Schmutzli genoemd, een figuur die in plaats van snoepjes stukjes steenkool en suikerbiet uitdeelt.

In de katholieke landen van midden-Europa, zoals Oostenrijk, Hongarije en Tsjechië, is in de heidense traditie Krampus ontstaan, een personage met een duivels uiterlijk met hoorns dat er niet voor terugdeinst om stoute kinderen ervan langs te geven. Wees op je hoede, want Krampus beweegt zich bij voorkeur in grote groepen mensen. Ook in deze tijd vinden in vele dorpen nog traditionele optochten plaats waarbij gemaskerde figuren door de straten trekken.

Hoewel Sinterklaas in de protestantse landen van Europa steeds meer terrein verliest aan de Kerstman, biedt zijn knecht dapper weerstand. Alleen in de katholieke Zuid-Europese landen kent men de traditie van een boeman met roede niet. Die contreien worden al sinds oudsher geteisterd door de Italiaanse Befana, een afschrikwekkende oude heks die met haar bezem angst en terreur onder de bevolking zaait. De ‘Befana fascita’ heeft getracht haar imago in het kader van de ‘romanisering’ van Italië op te vijzelen door de gedaante van een goede fee aan te nemen en de kinderen met cadeautjes te overladen. Stoute kinderen krijgen stukjes steenkool, carbone dolce genaamd (tegenwoordig op snoepgoed lijkend steenkool). Toch verschijnt Befana pas een maand na Zwarte Piet en zijn consorten, namelijk op 6 januari als de Drie Koningen arriveren.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Katharina Kloss

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp