Kies een taal
Ik weet niet hoe het voor de anderen is, maar ik dank mijn roeping voor de journalistiek aan het bestaan van Radio Free Europe. Want zonder deze zender of zonder Radio France Internationale (RFI), Voice of America, de BBC en de Deutsche Welle zou ik niet geweten hebben dat er ook alternatieven bestonden. Wat er meer dan 20 jaar geleden in Roemenië gebeurde, lees je nu terug in leerboeken over journalistiek, geschiedenis en massamanipulatie. Maar het luisteren naar Radio Free Europe zorgde ervoor dat we niet geïsoleerd raakten en konden protesteren tegen de censuur. Het was onze dagelijks portie rebellie, op vaste tijden, waaraan de merken van de radio's, Selena, Gloria of VEF, die zelf symbolen van het verzet werden, gestalte gaven.
De geschiedenis van het Roemenië uit de tweede helft van de vorige eeuw kan alleen begrepen worden wanneer je rekening houdt met het fenomeen Radio Free Europe. Weet u nog? Als je in een flatgebouw woonde, ontkwam je niet aan het geruis dat het programma "De Roemeense actualiteit" verstoorde. Als je in een huis woonde en je hond uitliet op het moment van uitzending, was het onmogelijk om de bekende stemmen van de sprekers niet te horen. Het was in de jaren van de 'Gouden eeuw' van Nicolae Ceausescu ondenkbaar nooit te hebben gehoord van Radio Free Europe.
Objectieve, juiste en onpartijdige informatie
Radio Free Europe (RFE) en Radio Liberty (RL) werden opgericht op initiatief van het Amerikaanse Congres, dat hiermee wilde bijdragen aan de omverwerping van de communistische regimes in Centraal- en Oost-Europa. De CIA en het Congres zorgden tot 1971 voor de financiering, daarna bleef het Congres de enige geldschieter. RFE en RL fuseerden in 1976 tot RFE/RL, Inc. Radio Free Europe leverde de luisteraars in het Oostblok objectieve, juiste, en onpartijdige informatie die de mensen vanwege de communistische censuur moesten ontberen. De uitzendingen die bestemd waren voor Roemenië, waarmee in 1951 begonnen werd, stopten in 2008. Maar het einde werd al ingeluid met de dood van het echtpaar Ceausescu op 25 december 1989, waarmee de val van het communisme in dit land een feit werd. Radio Free Europe zendt tegenwoordig nog steeds uit. Vanuit Praag wordt er in 28 talen een boodschap van democratie verspreid, maar nu voor een ander publiek: een twintigtal landen tussen de Oostzee en de Zwarte Zee, van Rusland tot Azië en de Perzische Golf.
De oproep tot respect voor de mensenrechten en de fundamentele vrijheden wekten de woede van de communistische regimes: zo ontplofte er in 1981 bijvoorbeeld een bom in het RFE-kantoor in München. De aanslag, waarbij één dode en vier gewonden vielen, werd gepleegd door de beruchte terrorist Ilitch Ramírez Sánchez, oftewel Carlos, op bevel van de Securitate, de minstens even beruchte Roemeense geheime dienst. Dit weerhield de RFE er echter niet van door te gaan met zijn uitzendingen in het Roemeens, om tot het eind van het regime de nachtmerrie van het 'Genie van de Karpaten' te blijven. Radio Free Europe was het meest invloedrijke en effectieve radiostation ooit. In het Hoover Instituut van de Universiteit Stanford in Californië worden de 3.500 banden en opnames bewaard.
De archieven van de geheime dienst zijn nog steeds in Californië
Midden december werd er door het Roemeense Instituut voor recente Geschiedenis (IRIR) een nationale campagne gelanceerd voor het oprichten van een onderzoeks- en documentatiecentrum over Radio Free Europe. Hieraan werkten onder meer het oude journalistenteam van de Roemeense afdeling van RFE mee, naast media en prominenten voor wie Radio Free Europe een belangrijke rol heeft gespeeld. "Europa Liberă, Aici!", ["Free Europe, hier!" een woordspeling op het "Hier Free Europe", waarmee de programma's werden aangekondigd] wil de Roemenen herinneren aan de bijzondere rol die deze zender had en zijn bijdrage aan de vrijheid en het welzijn van de Roemenen. Tijdens de eerste dagen van de revolutie van december 1989 was Radio Free Europe het enige medium dat vanaf het allereerste moment in heel Europa verslag deed van de gebeurtenissen die tot de omverwerping van het regime zouden leiden. "Laszlo Tokes is dominee van de gereformeerde kerk in Timisoara. De gemeenteleden hebben zich voor zijn huis verzameld en protesteren tegen zijn door de Securitate georganiseerde vertrek". Zo begint het verslag van de verslaggever van de RFE.
"Het is ontzettend belangrijk dat de archieven van de RFE terugkeren naar het land zodat ze door jongeren kunnen worden ingezien", zegt Lilviu Tofan, directeur van het IRIR, voor wie "de oorzaak van het merendeel van hun problemen gezocht moet worden in de afgelopen 20 jaar, aangezien de Roemeense gemeenschap deze periode eigenlijk nog steeds niet te boven is. De kiem voor de corruptie en het nepotisme waar we nu mee te maken hebben, werd in die periode gelegd. Het is dus van essentieel belang dat we begrijpen welke fouten er destijds werden gemaakt". De archieven terughalen "zal niet gemakkelijk zijn", voegt hij eraan toe, "maar wij zijn er van overtuigd dat het verleden van onschatbare waarde is". *Wij zijn het enige land in Centraal- en Oost-Europa, afgezien van Bulgarije, dat deze archieven nog niet heeft teruggehaald*".
FRANKRIJK
Drastische bezuinigingen voor Radio France Internationale
Tijden veranderen, en zo ook de radio. Na de BBC en de Deutsche Welle, is het de beurt aan Radio France Internationale (RFI), de publieke Franse radiozender voor het buitenland. RFI, het op twee na grootste internationale radiostation ter wereld met 45 miljoen luisteraars in 74 landen, schrapt een aantal uitzendingen wegens het afnemend aantal luisteraars. RFI stopt met het uitzenden in zes talen (op een totaal van twintig). Vanaf 19 december stopt de radio in het Pools, Albanees, Laotiaans en Duits. Uitzendingen in het Turks waren reeds gestaakt, en de programma’s in het Servo-Kroatisch zullen over enkele weken hetzelfde lot beschoren zijn. Andere redacties, zoals de Roemeense, zijn drastisch ingekrompen, en de filialen in Belgrado, Sofia en Lissabon zullen verkocht worden. De maatregelen zijn genomen in het kader van de reorganisatie van de Franse publieke omroep in het buitenland, waarbij 200 banen gemoeid zijn. In mei 2009 gaf deze reorganisatie de aanleiding tot de grootste staking sinds 1968, en zij is overigens nog steeds van kracht. Volgens het maandblad Le Monde Diplomatique is de herorganisatie een teken van het verminderde geopolitieke belang dat de Franse autoriteiten hechten aan bepaalde Europese landen, en dat ten gunste zal gaan van nieuwe doellanden, “voornamelijk in Afrika”.
