De voormalige premier van IJsland, Geir Haarde (in het midden), met zijn advocaat (links) in de rechtbank van Reykjavik, 5 maart 2012.

Politici voor het gerecht wegens crisis, juist of niet?

Het proces tegen de vroegere premier van IJsland, Geir Haarde, is op 5 maart begonnen. Hij wordt ervan beschuldigd geen antwoord te hebben gehad op de financiële crisis die zijn land in 2008 heeft getroffen. Moet dit voorbeeld in andere landen worden gevolgd? Het Spaanse dagblad El País heeft deze vraag voorgelegd aan diverse deskundigen en journalisten.

Gepubliceerd op 6 maart 2012 om 15:47
De voormalige premier van IJsland, Geir Haarde (in het midden), met zijn advocaat (links) in de rechtbank van Reykjavik, 5 maart 2012.

De vroegere premier van IJsland, Geir Haarde, is voor een speciaal tribunaal verschenen wegens 'grove nalatigheid' tijdens de financiële crisis van 2008. Die crisis heeft in IJsland geleid tot het faillissement van drie banken, de opschorting van de afbetaling van de buitenlandse schuld, de val van de munt en het oplopen van de werkloosheid naar 10 procent van de beroepsbevolking. Waren de Europese regeringen alert genoeg aan de vooravond van de crisis? Welk deel van de verantwoordelijkheid komt de banken toe? Moet justitie zich strenger opstellen jegens politici en bankiers?

Kattya Cascante, analist van de Fundación Alternativas, een stichting die dichtbij de Spaanse socialistische partij staat

Om politici rekenschap te laten afleggen moet je de doeltreffendheid van hun optreden kunnen beoordelen, maar ook kunnen begrijpen waarom bepaalde doelstellingen de voorkeur hebben gekregen boven andere. In een democratie heeft de regering verplichtingelijke en en moet het parlement een goede controle kunnen uitoefenen op inhoud van politieke beslissingen, en toegang krijgen tot alle noodzakelijke informatie. Helaas is die informatie, die de transparantie moet bevorderen en het vertrouwen in de publieke instellingen moet versterken, in alle politieke systemen ver te zoeken.

Jordi Vaquer, directeur van de denktank voor het buitenlands beleid CIDOB in Barcelona

Nieuwsbrief in het Nederlands

Eén ding is zeker: zodra hun immuniteit is opgeheven, moeten politici die zich hebben misdragen voor de rechter kunnen worden gedaagd. Maar de verplichting om rekenschap af te leggen moet vooral gestalte krijgen met behulp van politieke middelen. Dat kan gebeuren door verkiezingen, maar ook via debatten in het parlement. Het probleem is dat die in veel landen niet veel meer zijn dan een vorm van theater waarin op grove wijze de rivaliteiten tussen partijen en tussen partijleden onderling worden geëtaleerd. En diezelfde partijen kunnen het tegelijkertijd niet opbrengen om rekenschap te vragen aan hun eigen leiders, omdat ze gemuilkorfd zijn door hun zogenaamde 'loyaliteit'. Maar laten we het geval van IJsland niet idealiseren! Vóór de crisis stond IJsland onder de invloed van netwerken van cliëntelisme en van een soort verstandhouding tussen toezichthouders en banken die een bijna maffiose inslag kreeg. Het is een land waar het oude systeem nog weigert om te vallen. Sommige leiders die politieke besluiten hebben tegengehouden om hun aandelen nog te kunnen verkopen, hebben op die manier hun straf kunnen ontlopen. Geir Haarde is ontegenzeggelijk nalatig geweest, maar zijn vriend David Oddsson, die twintig jaar premier was en daarna gouverneur van de centrale bank, is tegenwoordig directeur van een van de grote dagbladen van IJsland. Hij heeft niet alleen het vege lijf gered, maar zelfs druk uitgeoefend om het onderzoek te dwarsbomen.

Gonzalo Fanjul, journalist bij El País

Het doet ons deugd als een politicus voor de rechter ter verantwoording wordt geroepen voor zijn slechte aanpak van de crisis, maar ik ben er niet van overtuigd dat dit de meest wenselijke methode is. De gevangenis is iets voor schurken en boeven. De onbekwamen, degenen zonder scrupules en de imbecielen moeten via de stembus worden gestraft. Dit gezegd hebbende, geloof ik dat het van cruciaal belang is de redenen te ontdekken die de politieke leiders ertoe hebben gebracht (en hen er nog steeds toe brengen) zich op een bepaalde manier te gedragen, en niet op een andere. Voor welke belangen zijn zij gezwicht? Wie heeft toegang tot hen en hun wetten, en wie niet? In bepaalde gevallen hoeft een strafrechtelijke verantwoordingsplicht niet absoluut te worden uitgesloten. Persoonlijk zou ik voorlopig tevreden zijn met excuses, of met op z'n minst een uiting van twijfel. Het is een eerste stap, maar wel onontbeerlijk als we de juiste richting op willen gaan.

Ana García Femenía, consultant op het gebied van evaluatie en planning van het overheidsbeleid aan de Complutense Universiteit van Madrid

Laten we hopen dat wat zich vandaag de dag op IJsland afspeelt het begin is van een ontwikkeling in de politiek waar de burgers al zolang op wachten. Het is waarschijnlijk zover gekomen omdat politici al eeuwenlang weigeren om hun verantwoordelijkheden te nemen. De burgers zijn daardoor het systeem in zekere zin beu geworden. Het feit dat een politicus eigenlijk nooit rekenschap hoeft af te leggen voor de gevolgen van zijn daden, moet ons doen nadenken over mechanismen ter beoordeling van het overheidsbeleid, over besluitvormingsmechanismen, over degenen die verantwoordelijkheid dragen, over de bestaande instrumenten voor het beoordelen en bijsturen van beleid, enz...

Antonio Elorza, politiek analist, hoogleraar politieke wetenschappen aan de Complutense Universiteit van Madrid

Vóór alles moet in de openbaarheid komen wie in de hoogste politieke en bestuurlijke kringen verantwoordelijkheid draagt voor deze crisis. Vervolgens zou, als de regels dat toestaan, de veroordeling van deze verantwoordelijken een aanzienlijke steun in de rug zijn voor de democratie.

Juan Arias, correspondent van El País in Brazilië

Ik denk dat het geval van Geir H. Haarde een voorbeeld moet zijn en dat deze procedure ook op anderen moet worden toegepast. Als het gaat om een crisis van deze omvang, die het dagelijks leven van miljoenen mensen raakt, is het ontoelaatbaar dat iemand die hiervoor schuld draagt geen verantwoording hoeft af te leggen voor zijn daden. Zelfs bij de kleinste ondernemingen moet de directeur zich verantwoorden in geval van een faillissement. In mijn ogen zijn de uiteindelijke verantwoordelijken, meer nog dan de bankiers en de topmannen van het bedrijfsleven, juist de politici wegens hun gebrek aan waakzaamheid, en zelfs in bepaalde gevallen erger nog: wegens hun medeplichtigheid. Het niet-aanwijzen van schuldigen bij crises zoals wij die nu meemaken, getuigt van de grootste minachting voor hun slachtoffers. En niemand die daar iets van zou zeggen? Petje af voor IJsland.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp