Het fabriekscomplex van Philips in Eindhoven. Foto : Caruso St John Architects

Industrieel erfgoed met flair

De Verboden Stad van Philips gaat open. Het duurt nog even voordat er wordt gewoond en gewinkeld in de Beeldbuisstraat en de Metaalstraat. Maar het nieuwe Eindhoven krijgt hoe dan ook grootstedelijke allure.

Gepubliceerd op 6 januari 2010 om 10:50
Het fabriekscomplex van Philips in Eindhoven. Foto : Caruso St John Architects

Voor Eindhovenaren zijn de silhouetten van het Klokgebouw, de Hoge Rug en het beroemde Philips Natuurkundig Laboratorium (NatLab) een onlosmakelijk onderdeel van hun belevingswereld. Ze hoorden er altijd bij – van een afstand. Want erin of zelfs maar op de stoep kwamen velen nooit. Strijp-S was een gesloten bolwerk, tenzij je een toegangspasje had.

Het is dan ook niet overdreven te stellen dat in het hart van Eindhoven de komende jaren een nieuwe wereld opengaat. Na bijna negentig jaar haalt Strijp-S, inmiddels beter bekend als de Verboden Stad van Philips, langzaam maar zeker de poorten van het slot. Het is het grootste binnenstedelijke bouwproject van Nederland. Als het voltooid is, over een jaar of vijftien, heeft Eindhoven er een nieuw, tweede stadshart bij. Dan wordt er gewoond, gewerkt, onderwezen, gewinkeld en uitgegaan in de Beeldbuisstraat, de Metaalstraat, de Leidingstraat en de NatLabstraat. Eindhoven hoopt er definitief de grootstedelijke allure te vinden waaraan de stad ook elders bouwt met de oprukkende hoogbouw in het centrum en de vermaarde High Tech Campus aan de stadsrand.

Een verlaten terrein van 28 hectare

Een bijzonder terrein is het zeker. Hier, op deze 28 hectare in het stadsdeel Strijp, ligt de trots van de stad. Hier werd Philips groot. Hier werden de radio’s en televisietoestellen in elkaar gezet. Hier zagen de audiocassette, de cd en het Video 2000-systeem het licht. Hiervandaan gaf koningin Wilhelmina in 1927 haar eerste radiotoespraak.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Het is vergane glorie sinds Philips in de staart van de vorige eeuw de aftocht blies. De productie verhuisde naar andere locaties, veelal in goedkope buitenlanden. Het onderzoek en de innovatie kregen een plek op de High Tech Campus. En zo lag op loopafstand van het stadscentrum opeens een enorm terrein braak, geflankeerd door het spoor, het Philips-stadion, de kolossale voormalige Philips Bedrijfsschool en de ook door Philips gebouwde omringende woonwijken. Wie in het hart van Strijp-S staat, beseft pas ten volle hoezeer Philips Eindhoven heeft gevormd. Alle grond, tot zover het oog reikt, was ooit van het bedrijf.

Het is vooral aan architect en project-supervisor Adriaan Geuze te danken dat Eindhoven niet verviel in de reflex van de decennia daarvoor, waarin historische gebouwen zonder pardon tegen de vlakte gingen zodra ze hun functie verloren. Het succesvolle hergebruik van die andere twee Philips-monumenten een stukje verderop, de Lichttoren en De Witte Dame, dienden ter inspiratie. Onder supervisie van Geuze maakten de gemeente, woningcorporaties en projectontwikkelaars gezamenlijk het plan voor Strijp-S: de gezichtsbepalende monumentale fabrieksgebouwen blijven staan en worden geschikt gemaakt om in te wonen en werken. Daartussenin, waar de minder waardevolle opslag- en kantoorruimtes intussen wél zijn gesloopt, verrijzen woontorens- en complexen met ruimte voor meer dan 2.500 appartementen.

Een nieuwe creatieve stad

Het moet vooral geen gewoon nieuw stadsdeel worden, maar een ‘creatieve stad’ die Eindhoven als nationaal centrum van techniek, innovatie en design eer aan doet. Ton van Gool is als projectleider Cultuur belast met die opdracht en wijst trots op de eerste tekenen van nieuw leven, terwijl hij door de modder wandelt.

De sloopmachines rijden nog af en aan, maar langzaam maar zeker wordt het terrein in bezit genomen door de high potentials die de stad er zo graag wil zien. Enkele gebouwen zitten al vol met jonge, startende ondernemers die profiteren van de lage huren en de ongemakken van de omringende bouwputten voor lief nemen. Hij wijst de weg in de klimhal in gebouw SBX, in het enorme skatepark in de voormalige Centrale Gereedschapmakerij, en in de zalen van muziekinstituut PopEi dat is neergestreken in het Klokgebouw.

Het zijn tijdelijke voorzieningen die inmiddels zo veel jongeren trekken dat ze nu deel uitmaken van de definitieve plannen. In die plannen is ook ruimte voor de vestiging van filmhuis/theater Plaza Futura en voor een tweede vestiging van het Van Abbemuseum – stuk voor stuk publiekstrekkers. In de Hoge Rug, de serie van drie geschakelde witte fabrieksgebouwen uit de jaren twintig, hebben ontwerpers Kiki & Joost als een van de eersten een plek gevonden voor hun immense atelier.

En zelfs Philips heeft weer belangstelling voor het terrein opgevat. De fabrikant heeft de opdracht binnengehaald voor het verlichtingsplan. Een proeftuin voor de allernieuwste verlichtingstechnieken moet het worden: met oplichtende straatnaambordjes; een ‘lichtpoort’ als begrenzing van de wijk; vuurvliegjes in het wegdek die opflikkeren als de bus nadert; en een hoofdweg waar geen lantaarnpal te zien is omdat alle verlichting in de bomen en de gevels wordt verwerkt. En zo herontdekt Eindhoven zichzelf ook weer als lichtstad.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp