Kies een taal
Als de Europese ministers van Buitenlandse Zaken aanstaande vrijdag (23 maart) bijeenkomen, zal er door diplomaten van het middenkader besproken worden wie ze nog meer moeten toevoegen aan de Wit-Russische sanctielijst. Volgens EUobserver staat oligarch Yuri Chizh al op de voorlopige nominatie, naast een aantal bedrijven van een andere miljardair uit het hoogste kringen van het regime, Vladimir Peftiev, en een handvol ambtenaren. Voor Peftiev geldt al een visaverbod, zijn tegoeden werden bevroren, en de activiteiten van drie van zijn bedrijven werden opgeschort. Overigens heeft hij tegen deze maatregelen een zaak aangespannen bij het Europese Hof van Justitie in Luxemburg.
"Het is haast niet te geloven hoeveel [mensen, red.] hier zijn langsgekomen", vertelt een senior EU-ambtenaar op de website. Hij zag in de afgelopen weken een hele stoet ngo's, diplomaten en bedrijven aan zich voorbijtrekken die hem vertelden waarom Peftiev van de lijst af moet.
De ambtenaar stelt net als de vorig jaar uit Wit-Rusland gevluchte Ales Michalevic, dat Peftiev een beloning van 1 miljoen dollar in het vooruitzicht heeft gesteld aan iedereen die hem van de lijst af kan krijgen. "Voor mij staat het niet onomstotelijk vast dat Peftiev op die lijst hoort. De politie, de KGB en de rechters zouden er juist op moeten staan", vertelt een contactpersoon van een 'anti-Loekasjenko'-ngo in Praag. Een 'anti-Loekasjenko'-ngo uit Brussel stuurde onlangs een brief aan Brussel met daarop 25 namen, inclusief die van Peftiev, van mensen die van mening zijn dat ze ten onrechte in het register staan.
Beloning van 1 miljoen euro
Hun namen worden niet op deze website vermeld omdat het mogelijk is dat de mensen die de lijst publiceerden, onder druk werden gezet om het vuile werk op te knappen. EUobserver nam ook contact op met Lawin, het Litouwse advocatenkantoor dat Peftiev bij het EU-hof vertegenwoordigt, over de beloning van 1 miljoen dollar. Het kantoor wilde die informatie echter bevestigen noch ontkennen.
Chizh runt een hele rits bedrijven, van petrochemische ondernemingen tot kuuroorden en frisdranken. Veel van die bedrijven zijn actief in EU-landen. Peftiev's conglomeraat is duisterder. Hij is grootaandeelhouder en voorzitter van Beltechexport, de grootste wapenfabrikant van het land. Het bedrijf maakt vliegtuigen, gepantserde voertuigen en klein wapentuig. Maar het bedrijf treedt vooral op als tussenpersoon voor Russische wapenbedrijven en dictators in Afrika, Centraal-Azië, Zuidoost-Azië en Zuid-Amerika. De Verenigde Staten zeggen dat ze ook wapens verkochten aan Iran en Noord-Korea.
"Het zou weer een klap voor de reputatie van [de Russische president, red.] Poetin betekenen als blijkt dat Rusland zijn eigen wapens direct aan deze regimes verkoopt en daarmee internationale wapenembargo's overtreedt. Dus daarom doet Wit-Rusland dat voor hem", vertelt oud-president van Wit-Rusland Stanislaw Sjoesjkevitjs aan EUobserver.
Peftiev runt daarnaast telecombedrijf Beltelcom, hij is samen met Loekasjenko's zoon Dmitri mede-eigenaar van marketingbureau Sport-Pari en hij heeft aandelen in de nationale internetprovider Delovaya Set.
Nauwelijks geloofwaardig
EU-diplomaten zeggen dat Letland zich nu aan de zijde van Slovenië schaart om hem te beschermen. De twee landen willen instemmen met de nieuwe EU-sancties maar alleen als bepaalde Peftiev-bedrijven, die zakendoen met hun eigen ondernemingen, buiten schot blijven. Een voorbeeld hiervan is het Sloveense bedrijf Riko Groep, dat samen met Peftiev een luxehotel en elektrische transformatorstations ter waarde van €157 miljoen bouwt.
Zijn lobbyisten zeggen dat de EU er verkeerd aan doet hem te beschrijven als de financier van het regime. Maar hun beweringen zijn nauwelijks geloofwaardig te noemen in een land waarin zeventig procent van de economie officieel onder staatstoezicht staat.
Joerg Forbrig, Wit-Ruslandexpert bij het Duitse Marshall Fonds, gelooft dat de economie van het hele land van tien miljoen inwoners geleid wordt door de kleine kring Loekasjenko-aanhangers. "Het is waarschijnlijk dat Peftiev meer weet van de ondernemerspraktijken in de EU dan alleen van die waarbij de aan hem toegeschreven bedrijven betrokken zijn", zegt hij.
Loekasjenko executeerde vorige week twee jonge mannen, vanwege vermeende betrokkenheid bij de bomaanslag op de metro van Minsk. Van deze Uladzislau Kavalyou en Dzmitry Kanavalau wordt echter algemeen aangenomen dat ze onschuldig zijn.
Dwaas als het niet zo beangstigend was
In een ander geval, dat dwaas zou zijn als het niet zo beangstigend was, kwam de 37-jarige Syarhey Kavalenka in het ziekenhuis terecht nadat hij in hongerstaking was gegaan. Zijn misdaad bestond uit het plaatsen van de oppositievlag op een kerstboom.
Een EU-diplomaat laat weten dat de executies niets hebben veranderd aan de standpunten van Letland en Slovenië.
"Iedereen weet toch wel hoe het regime is", vertelt hij. Hij voegt daaraan toe dat het sanctiebesluit vrijdag door de ministers van Buitenlandse Zaken genomen moet worden, omdat de onderhandelingen die de lagere ambtenaren hierover voeren waarschijnlijk niet tot een doorbraak leiden.
Loekasjenko zelf drijft graag de spot met EU-sancties, maar ze zijn een serieuze afknapper voor buitenlandse investeerders in een toch al moeilijke tijd voor de Wit-Russische economie. Daarnaast zijn ze niet bevorderlijk voor zijn plan om van het land een knooppunt voor EU-export en -import te maken.
De effectiviteit van de sancties blijkt wel uit het feit dat een hooggeplaatste EU-ambtenaar vertelt dat afgezanten routinematig aanbieden politieke gevangenen te ruilen tegen EU-concessies. Maar helaas kan geen enkele sanctie hetgeen er met Kavalyou en Kanavalau gebeurde, ongedaan maken.
Als Chizh en Peftiev echter van de lijst afkomen, zijn andere EU-landen van plan Letland en Slovenië daarvoor een politieke prijs te laten betalen. "Ze zullen publiekelijk verantwoordelijk worden gehouden voor de daden van die twee mannen", laat een EU-diplomaat weten.
Diplomatie
Wit-Rusland weet EU te bespelen
Nu de ambassadeurs van de Europese Unie half maart zijn teruggeroepen uit Minsk, raken de bilaterale betrekkingen gevaarlijk dicht bij het kritieke punt, schrijft New Eastern Europe (NEE). Het tweemaandelijkse tijdschrift schrijft dat di
kan leiden tot het volledig verdwijnen van de invloed die de EU in Wit-Rusland heeft, en tot het begin van een nieuw EU-beleid met betrekking tot het land. De Europese Raad had het moeilijk met het invoeren van nieuwe sancties voor Wit-Rusland. Dit toont duidelijk aan dat Minsk zijn huiswerk goed heeft gedaan, en geleerd heeft hoe je diplomatie volgens het Russische boekje bedrijft. In andere woorden: handel traag, maar verlies je doelen niet uit het oog; treedt niet wereldwijd op, maar kies liever voor lokale acties; ga ervan uit dat de EU geen eenduidig buitenlandbeleid voert, en zorg er altijd voor dat je de zwakke plekken vindt, zoals landen die meer geïnteresseerd zijn in hun eigen hachje dan in solidariteit.
Gazeta Wyborcza schrijft dat de meedogenloze executie op 17 maart van de vermeende daders van de bomaanslagen in Minsk, laat zien dat Loekajsenko's "wreedheid groter is dan zijn cynische politieke berekening" aangezien zijn macht is gebaseerd op terreur en intimidatie van zijn landgenoten.
Wit-Rusland wordt geconfronteerd met economische stilstand. In ruil voor leningen moet het zijn beste bedrijven aan Rusland verkopen. De populariteit van de president neemt af, en de maatschappelijke frustratie groeit.
