Europa heeft nood aan een publiek debat

Eerst waren er boeken, media, en nu Internet. Sinds twee eeuwen heeft de democratie kunnen groeien dankzij het publieke debat. Maar in de Europese Unie is geen sprake van zulke gemeenschappelijke fora die de Europeanen kunnen verenigen, betreurt de Zweedse krant Dagens Nyheter.

Gepubliceerd op 27 maart 2012 om 09:47

**150 jaar geleden, in de tijd van mijn achter-achter-achter-grootmoeder, was nog geen enkel Europees land een democratie. Pas aan het einde van de negentiende eeuw werd het algemeen kiesrecht ingevoerd, en voor vrouwen was dat nog later. Zweden liep daarbij bepaald niet voorop.

Het was een hervorming die in alle landen een grote omwenteling teweegbracht. Dat deze hervorming succesvol was, komt omdat er al langere tijd sprake was van een toegenomen druk om deze verandering door te voeren.

Een druk die werd uitgeoefend buiten de machtskringen om: in vrije pers, in romans, in het theater en binnen de vakbonden. Deze doorbraak op het gebied van democratie werd voorafgegaan door een ommekeer in de media, die niet zo veel verschilt van wat wij tegenwoordig meemaken.**

Democratie begint bij een publiek debat

*Het gedachtegoed had zich uitgebreid. Mensen die er nooit eerder in waren geslaagd hun zienswijze voor het voetlicht te krijgen, hadden opeens een stem in het kapittel en beschikten over stemrecht. Een enorm en ongekend “virtueel forum*” had zijn deuren geopend.

Nieuwsbrief in het Nederlands

In de jaren na 1840 kregen de nieuwe ideeën over de maatschappij van de toekomst vorm in de nieuwe publieke ruimte, in kranten en in correspondentie.

Je zou het opwindende avontuur van de opkomst van dit nieuwe discussieforum – de vrije pers – in de negentiende eeuw kunnen vergelijken met het internetavontuur in de huidige tijd. Het gevoel dat wat ons omringt een aspect is van een realiteit die van nu af aan toegankelijk is.

Democratie begint bij een publiek debat. Pas toen de Arabische lente uitbrak, zagen wij werkelijk in dat er dankzij internet communicatiekanalen waren ontstaan die een proces op gang hadden gebracht, ook op straat.

Maar wat gebeurt er binnen de Europese Unie? Daar hoor je tegenwoordig vaak zeggen dat er geen gemeenschappelijke munt zoals de euro kan bestaan, als er geen sterke centrale macht achter staat die vertrouwen inboezemt.

Met behulp van nieuwe regels is deze centrale, Europese governance geleidelijk aan versterkt. Maar daarin is nog altijd een te bescheiden rol weggelegd voor de democratie, die Europa zo trots als zijn harde kern bestempelde. Waar zijn de grote debatten die de Europeanen moeten verenigen?

De Europese Unie is alomtegenwoordig in de media, uur na uur, top na top, verdeeld over verschillende rubrieken: mislukkingen, wantrouwen en dreigende rampen.**

Gevangen in onze nationale opvattingen

Het Europees beleid kenmerkt zich vóór alles door aanvallen tussen de landen onderling. En wij, Europeanen, nemen kennis van dit alles door naar ons nationale televisiejournaal te kijken en de nationale pers te lezen. Wij zitten volledig gevangen in onze nationale opvattingen.

*De Grieken geven de Duitsers de schuld en de Duitsers de Grieken. Europa moet een “virtueel podium*” oprichten waar gediscussieerd kan worden. In goed gesorteerde boekhandels, waar de schappen doorbuigen onder het gewicht van de buitenlandse kranten, zul je vergeefs zoeken naar een Europees opinieblad.

Het enige wat je vindt, zijn Duitse en Engelse magazines over de geschiedenis, gewijd aan de vroegere grandeur van die landen. Zo onderzoekt Die Zeit in een aparte uitgave “hoe ver de invloed van Frederik de Grote reikt”, terwijl BBC History schettert: “Alles wat u moet weten over het Britse Rijk”.

Maar waar wordt nu gesproken over datgene wat Europa aan gemeenschappelijks heeft? Over die geschiedenis die ondanks alles bestaat, los van de geschiedenis van de afzonderlijke landen. Zeker, de spoorwegmaatschappijen waren nationaal, maar de duizelingwekkende ervaring van die eerste reizen per trein was gemeenschappelijk, en de dienstregeling van de treinen heeft de landen, een voor een, steeds dichter bij elkaar gebracht.

In de Europese hoofdsteden werden zo´n beetje op hetzelfde moment nationale musea opgericht, die nagenoeg hetzelfde van opzet waren. Net zoals de strijd voor het stemrecht de grenzen had overgestoken. En toch wordt de geschiedenis opgetekend op grond van etnische afkomst en nationaliteit.**

Wanneer zal er een Europese publieke invloedssfeer verrijzen?

In de bibliotheken staat de geschiedenis van de Zweedse kunst op de ene plank, en die van de Deense kunst op een andere, alsof ze radicaal van elkaar verschillen. Hetzelfde geldt voor muziek, economie en politiek, terwijl ideeën, geld en liederen zich in werkelijkheid nooit door grenzen hebben laten tegenhouden.

Er staan Europa nieuwe beproevingen te wachten. De fictieve gemeenschappen die waren bedacht door de nationalistische stromingen van vroeger, zijn weer gaan schreeuwen dat degenen die “hier niets te zoeken hebben, moeten worden uitgezet en naar hun eigen land moeten worden teruggestuurd”.

Je vraagt je af wanneer er een grote Europese gemeenschap zal verrijzen, met een Europese publieke invloedssfeer. Waar de Europeanen gaan eisen dat er een publieke dialoog komt, los van de Europese toppen. Wie opent de deur naar dit nieuwe, Europese “virtuele forum”? Waar de discussie niet beperkt blijft tot gissingen over welk land het Eurovisiesongfestival zal winnen.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp