Nieuws Economische crisis
Billboard van een vastgoedbedrijf naast een verlaten fabrieksterrein in Ballyfermot, Dublin (Rothar)

Water staat Ierland écht aan de lippen

Ierland is van alle EU-lidstaten het zwaarst getroffen door de huidige, wereldwijde crisis, werd bedolven onder extreem strenge begrotingen en lijkt daarmee lichtjaren verwijderd van de "Keltische Tijger" die het land ooit was. Rob Brown waarschuwt dat de pogingen van de Ierse regering om de overheidsuitgaven te beperken en de internationale financiële markten te vriend te houden niet alleen op een economische ramp zouden kunnen uitlopen, maar ook een sociaal drama tot gevolg zouden kunnen hebben.

Gepubliceerd op 18 januari 2010 om 16:04
Billboard van een vastgoedbedrijf naast een verlaten fabrieksterrein in Ballyfermot, Dublin (Rothar)

Binnen de EU voert Ierland momenteel de meest meedogenloze bezuinigingen door bop het gebied van ambtenarensalarissen, kinderbijslag en bijstandsuitkeringen, terwijl het zich ooit inzette voor de globalisering van de vrije markt, van Hongarije tot Honduras. De ellende die de Ieren moeten doormaken en die hen in toenemende mate van hun stuk brengt is dusdanig groot dat zelfs Brian Lenihan, minister van Financiën en verantwoordelijk voor het doorvoeren van deze maatregelen, in het openbaar toegaf dat andere Europeanen "verbaasd staan over ons incasseringsvermogen". De minister voegde daar vol trots nog aan toe: “In Frankrijk zouden er rellen uitbreken bij pogingen om deze maatregelen in te voeren."

Vanaf het begin van de kredietcrisis, halverwege 2008, voerde Dublin drie extreem strenge bezuinigingsronden door, hetgeen bij elkaar naar schatting 5% van het BBP opleverde. Zulke bezuinigingen zouden kunnen leiden tot een verbazingwekkende 15% krimp van de totale Ierse economie – de scherpste daling die een vooruitstrevende industriële natie in vredestijd ooit heeft beleefd – en daarmee een snelle ineenstorting van de private sector eerder doen verergeren dan verlichten. De werkeloosheid in Ierland bedraagt momenteel 12,5% en het aantal bijstandsgerechtigden (inclusief deeltijdwerkers) is, op een bevolking van 4,5 miljoen, al gestegen tot boven de 400.000. Dat getal zou nog gemakkelijk kunnen oplopen tot een half miljoen voor het einde van de economische crisis en zou nog veel hoger zijn geweest als de mobielere werknemers van Ierland, evenals immigranten van de afgelopen jaren, niet op zoek waren gegaan naar werk buiten de landsgrenzen. Massale emigratie is ook nu weer een uitlaatklep gebleken om sociale onrust te voorkomen, zoals in de geschiedenis van Ierland wel vaker is gebeurd.

Hoge kringen hebben Ierland opgezadeld met zieltogende banken

Het ziet er naar uit dat minstens twee generaties een pijnlijk hoge prijs moeten gaan betalen voor de stommiteiten van de hoogste kringen, die Ierland met hun zwendel, bedrog en fraude hebben opgezadeld met zieltogende banken, in vergelijking waarmee andere mislukte banken verhoudingsgewijs nog levendig lijken. Het omvallen van de Anglo Irish Bank alleen al zou wel eens meer dan € 30 miljard aan belastinggeld kunnen opslorpen, hetgeen overeenkomt met het bedrag dat de Ierse minister van Financiën over heel 2009 aan inkomstenbelasting heeft geïnd. Morgan Kelly, hoogleraar economie aan de University College Dublin, voorspelt dat de "het grote aantal mensen dat hun hypotheek niet meer kan betalen als gevolg van werkeloosheid en de daling van de huizenprijzen de volgende akte zijn in het economische drama in Ierland. En daarmee gaan onze waardeloze banken nog een keer failliet". De zwakke Ierse regering lijkt echter veel meer bevreesd voor het risico dat internationale beleggers de kredietwaardigheid van het land zullen degraderen. Het land is vastbesloten om geen tweede IJsland of Griekenland te worden, waar de aanhoudende spilzucht de hele eurozone dreigt te ontwrichten.

Nieuwsbrief in het Nederlands

De bezuinigingsmaatregelen (20% op de overheidsuitgaven in de komende vier jaar) zijn bedoeld om te voldoen aan een belangrijke voorwaarde voor deelname aan de euro, namelijk dat lidstaten hun begrotingstekorten beperken tot maximaal 3% van het BBP. In Dublin twijfelt niemand eraan dat Ierland zich in dezelfde netelige positie had bevonden als IJsland als Ierland niet had deelgenomen aan de euro. Het Ierse politieke systeem was jarenlang een lokaal systeem gebaseerd op clans en vriendjespolitiek. Stille financiers boerden bijzonder goed in de jaren van economische bloei, maar het kapitalisme dat afhankelijk werd van de nauwe banden tussen overheid en bedrijfsleven ging altijd gepaard met een vage belofte van gelijkheid. Destijds praatte premier Bertie Ahern de manier goed waarop zijn partij omging met vastgoedontwikkelaars, bouwbedrijven en bankiers tijdens bepaalde nationale evenementen op sociaal terrein en in de sport. Toen de Ierse economie op haar hoogtepunt was zei hij: “Als er geen kerels in de tent staan bij de Galway races die rijkdom scheppen, dan kan ik die rijkdom ook niet herverdelen.”

Een land van zwendelaars en speculanten

In werkelijkheid regeerde hij over een fantasie-eiland. Toen er ernstige bezorgdheid ontstond over de weinig duurzame hausse in vastgoed in Ierland – die voor de kredietcrisis bijna een vijfde van de inkomsten van de schatkist vormde – reageerde Ahern daarop met de opmerking dat "zulke hausseperiodes zelfs nog wel vaker zouden voorkomen". Hij ondernam geen serieuze pogingen om de risico’s te beperken in de wijze waarop de staat afhankelijk was geworden van vastgoed en van de bouw. Het eiland dat ooit behoorde aan heiligen en wetenschappers was verworden tot een land van zwendelaars en speculanten en deed dienst als overzeese productielocatie voor Amerikaanse multinationals. Het economische wonder van Ierland was altijd al een fata morgana, aangezien deze Amerikaanse multinationals, voornamelijk actief in de chemische en farmaceutische industrie en in computersoftware, het land gebruikten als Atlantisch belastingparadijs en als opstapje naar de EU-markt. De B.V. Ierland was altijd al veel rijker dan de nationale beroepsbevolking, van wie driekwart minder verdiende dan € 40.000 per jaar, zelfs in economisch betere tijden.

In deze periode werd populariteit - en rust in de relatie met de vakbonden – afgekocht door de inkomstenbelasting aanzienlijk te verlagen. Toen premier Ahern in 1997 aan de macht kwam, betaalde een werknemer die gemiddeld € 40.000 per jaar verdiende daarover 40,6% inkomstenbelasting per jaar. In 2004 was de inkomstenbelasting verlaagd tot nog maar 19,7%. Als er op dit moment een bepaalde filosofie ten grondslag ligt aan het overheidsbeleid van Dublin, dan zal dat het volgende zijn: net zoals destijds de opbrengsten in de periode van grote economische bloei werden verdeeld, moet iedereen nu zijn of haar deel van de pijn dragen. Toch groeit de bezorgdheid dat de shocktherapie die Dublin nu oplegt het gevaar in zich bergt van ernstige prijsdalingen, waardoor niet alleen de voorzieningen van overheidswege zouden kunnen inzakken, maar die Ierland bovendien in een regelrechte depressie zou kunnen storten.

Kredietcrisis

Autoriteiten terughoudend met onderzoek

Na maandenlange druk van de publieke opinie heeft de Ierse regering aangegeven onderzoek te doen naar de ineenstorting van het Ierse bankwezen in 2008, meldt de Irish Independent. De kredietcrisis die tot de nationalisering van Anglo-Irish leidde en andere banken deed instorten, heeft de Ieren opgezadeld met ongeveer € 30 miljard, en dan heeft men het slechts over de erfenis van Anglo-Irish. En alsof de kolossale overheidsschuld van € 75 miljard nog niet genoeg was, ziet het ernaar uit dat deze voor 2014 verdubbeld zal zijn, aldus de Sunday Independent. De stijging wordt verder in de hand gewerkt door het onvermogen van de Staatskas om belasting te heffen. De belastinggelden vertonen “sinds 2007 een dalende lijn, van een hoogtepunt van € 47.3 miljard tot slechts € 33 miljard vorig jaar”. “Gevolg: men beseft met ontsteltenis dat het land in een erbarmelijke situatie verkeert, één vijfde van alle belastingen zal alleen al opgaan aan de rente voor de torenhoge schulden”.

De publieke opinie kan tevens zijn beklag doen over het feit dat premier Brian Cowen het onderzoek liever niet openbaar wil houden. Ook in Nederland lijkt het erop dat de onderste steen niet boven zal komen. Trouw meldt dat de parlementaire onderzoekscommissie-De Wit op 18 januari zal beginnen met de verhoren over het hoe en waarom van de kredietcrisis. De commissie zal in de zomer onderzoek doen naar de steunmaatregelen voor de banken ING (Є 10 miljard), AEGON (€ 3 miljard) en SNS Reaal (€ 750 miljoen). Volgens het Centraal Planbureau is de Nederlandse economie in 2009 met 4,75% gekrompen.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp