Kies een taal
De afstand tussen de burger en "Europa" zou wel eens sterk kunnen afnemen wanneer het Europees Burgerinititaief (EB) in werking treedt. Deze eerste stap naar een directe democratie is een van de meest vernieuwende bepalingen uit het Verdrag van Lissabon.
Het EB zorgt ervoor dat Europese burgers, op voorwaarde dat ze een miljoen handtekeningen bij elkaar krijgen (het equivalent van 0,2% van de Europese bevolking), de Commissie kunnen vragen een wetsvoorstel te doen over een bepaalde kwestie. Vooral zaken met betrekking tot het milieu, sociale zaken en de schade die de financiële crisis veroorzaakte kunnen het onderwerp van een EB worden. Dit instrument is niets meer of minder dan een overdracht van de wetgevende macht aan de burger, een macht die tot nu toe in handen was van het uitvoerend orgaan van de Unie.
Maar zoals voor zoveel andere bepalingen in Europa hangt alles af van de manier waarop deze bepaling wordt uitgevoerd. In het Verdrag wordt gesproken over "minstens één miljoen burgers van de Unie, afkomstig uit een groot aantal lidstaten", zonder dat dit verder wordt gespecificeerd. Zoals Jean-Claude Piris schrijft in zijn werk Le traité constitutionnel pour l'Europe : une analyse juridique ("Het constitutionele verdrag voor Europa: een juridische analyse"), gaat het er nu onder andere om te bepalen wat het minimum aantal lidstaten moet zijn waaruit de ondertekenaars afkomstig zijn, hoeveel handtekeningen er nodig zijn per lidstaat, wie er kan tekenen en hoe de procedures voor wetsvoorstellen en controle van de handtekeningen moeten verlopen.
"Burgerinitiatief is prioriteit van het Spaanse EU-voorzitterschap"
Om een eerste aanzet tot de antwoorden te geven, heeft de Europese Commissie een Groenboek over de kwestie opgesteld en op de website van de EU een openbare raadpleging voor instellingen en burgers geopend in de 23 officiële EU-talen. Deze raadpleging wordt gehouden tussen 11 november en 31 januari 2010. Tot op heden zijn er maar een vijftigtal reacties binnengekomen op het Groenboek en de raadpleging, die door de vice-voorzitter van de Commissie, Margot Wallström, gesteund worden. In het Groenboek worden voorstellen gedaan voor de praktische uitvoering van het EB, maar men wacht ook af welke suggesties er uit de openbare raadpleging naar voren komen voordat er een verordeningsvoorstel ter goedkeuring aan het parlement en de raad wordt voorgelegd.
Diego López Garrido, de Spaanse staatssecretaris voor de EU, is van mening dat de lancering van een burgerinitiatief "een van de prioriteiten is van het Spaanse voorzitterschap van de EU". Het doel is de verordening door de Europese Raad en het parlement in de eerste maanden van 2010 te laten goedkeuren.
Het parlement in Straatsburg breekt zich van haar kant echter het hoofd over een beslissing over het Groenboek van de Commissie met het doel "de eisen die er [in het document] gesteld worden, zo soepel mogelijk toe te passen om een beroep op het burgerinitiatief mogelijk te maken", legt de woordvoerder van de Commissie constitutionele zaken van het Europese parlement, Ramón Jáuregi, uit. Volgens hem zijn kwesties met betrekking tot arbeidsomstandigheden, de regelgeving voor financiële markten, internationale belastingwetgeving en belastingparadijzen bij uitstek geschikt om door middel van een burgerinitiatief te worden aangekaart.
[Op 13 januari heeft een meerderheid van de ministers van Europese Zaken zich uitgesproken voor een minimum van een miljoen handtekeningen voor een Europees Burgerinitiatief, uit minimaal eenderde van de lidstaten. De Europese Commissie steunt dit voorstel, terwijl het Europees Parlement zijn voorkeur geeft aan een kwart van de lidstaten als minimum. De ministers hebben ook gesproken over het kader waarin de Burgerinitiatieven zou moeten worden aangenomen om misbruik te voorkomen en initiatieven te vermijden die "onwettig zijn of tegenstrijdig met de belangen van de EU". Geen enkel besluit is echter genomen.]
Juridisch kader
Hoe is het burgerinitiatief écht representatief?
Eén van de belangrijkste struikelblokken voor het burgerinitiatief is de representativiteit ervan. El País schrijft dat daarvoor een minimum aantal handtekeningen uit een minimum aantal landen voor nodig is. Het parlement suggereert een kwart van de lidstaten, terwijl de Commissie liever een derde heeft. Het initiatief zou ondersteund moeten worden met, nog steeds volgens de Commissie, de handtekeningen van 0,2% van de bevolking van de Unie, oftewel één miljoen mensen. Het aantal handtekeningen per land zou in verhouding moeten staan tot het inwonertal van ieder land (160.000 voor Duitsland, 20.000 voor België en 800 voor Malta). El País merkt op dat dit percentage veel lager is dan dat wat de lidstaten zelf eisen voor een dergelijk initiatief (1,2% van de bevolking in Spanje en Oostenrijk, 10% in Letland; 1,55% in Litouwen). De leeftijd van de deelnemers vormt ook een probleem, omdat de kiesgerechtigde leeftijd niet overal hetzelfde is. Ook moet er worden nagedacht over de legalisatie en controle van de handtekeningen, de duur van de handtekeningenactie, de financiering van een burgerinitiatief en de manieren waarop dit initiatief kenbaar moet worden gemaakt.
