Kies een taal
”Gisteren zei mijn baas dat ik met 60 met pensioen kan, in plaats van met 58 jaar. Denkt hij dat ik Spaans ben ofzo ! Ik zweer het je, ze willen hier het Amerikaanse systeem invoeren, hier in Griekenland, de wieg van Europa ! Dat kan toch niet ! Je kan net zo goed meteen dood gaan!”. Nicos Anvaris, 52 jaar, is bouwvakker en ging op de miezerige ochtend van tien februari de straat op rond op het Grondwetplein in Athene, samen met nog een paar duizend andere demonstranten. Nicos en zijn collega’s, de 700.000 werknemers die bij de overheid in loondienst zijn, hebben genoeg van de bezuinigingen op salarissen, van de ”onrechtvaardige en onefficiënte opofferingen”, zoals de vakbond Adedy, die is aangesloten bij de laatste stalinistische communistische partij van Europa (de KKE), het formuleert.
Stakingen horen in Griekenland bij het dagelijks leven. Maar die van woensdag was toch pittiger dan gewoonlijk. De Griekse staat is uitgemergeld, geruïneerd, mislukt. Premier Papandreou, die net is gekozen, heeft het mes op de keel. De euro stort in omdat beursspeculanten de overheidsfinanciën hebben verspeeld tot faillissement. De ”wieg van Europa” moet bij Brussel gaan bedelen. De inzet is reusachtig : de staten zijn nu het slachtoffer geworden van kapitaalstromen die het op verzwakte prooien gemunt hebben.
"Het naoorloge Griekenland kent geen Staat"
In de menigte demonstranten in Athene is iedereen hiervan op de hoogte. Maar het kan niemand iets schelen. Het is alsof de ”Griekse staat” en de ”Grieken” twee ideeën zijn die totaal los van elkaar staan. ”Het naoorlogse Griekenland kent geen Staat”, aldus Hélène Ahrweiler, directrice van het nationale theater van Athene. ”De politici beheren overheidsinstellingen en infrastructuren die niet functioneren. De afwezigheid van de staat: dat is waar Griekenland aan lijdt!”
Dat klopt. De 11 miljoen Grieken zijn niet arm. Maar Griekenland is het wel. Want niemand, of bijna niemand betaalt zijn belastingen. In de chique wijk Kolonaki komen dokters, architecten, hogere ambtenaren en industriëlen elke ochtend bij elkaar in café Dakapo: ze geven 10.000 euro op als jaarlijkse inkomsten. Ieder van hen heeft tenminste een huis op Mykonos, een ander op Hydra, luxe appartementen in de hoofdstad, sportwagens en huizen en bankrekeningen in het buitenland. De Griekse ”elite” doet even enthousiast aan belastingontduiking als beginnelingen aan golf. De minder rijken hebben hun eigen manieren om hun land langzaam de vernieling in te helpen.
De Wereldbank schat dat 35% van de economie ”zwart” is. Lokale economen denken dat dat cijfer nog optimistisch is. Als we een van hen vragen wat het gemiddelde salaris in het land is, barst hij in lachen uit. Het minimumloon is 700 euro per maand. ”Dat wil niets zeggen. Iedereen heeft twee of drie banen”, zegt Richard Someritis, commentator van de centrumlinkse krant To Vima.
Een individualistisch geworden samenleving
Dat geldt zeker voor de Griekse ambtenaren, die 32% van alle werknemers uitmaken en 40% van de overheidsuitgaven voor hun rekening nemen. ”Zeven van de tien ambtenaren werken niet in dit land”, bevestigt Gikas Hardouvelis, docent economie aan de universiteit van Athene. Maar ze krijgen wel bonussen voor ”computergebruik” of ”verantwoordelijkheid”... De Griekse douanebeambte hebben zelfs een bonus kunnen aftroggelen voor het op tijd op het werk verschijnen. Over het gros van die bonussen hoeft geen belasting te worden afgedragen, maar ze verdubbelen vaak het salaris. ”In Frankrijk heeft u tenminste treinen die rijden. Hier is alles kapot!”, roept Someritis verontwaardigd uit.
Naar verluidt wil Papandreou binnenkort in de kranten een lijst laten publiceren met de grootste belastingfraudeurs, een methode die de belastingontduiking een halt zou kunnen toeroepen. Dit zou kunnen wijzen op de terugkeer van een minimum van rechtvaardigheid op het gebied van belastingheffing. Voorlopig heeft Papandreou 60% van de Grieken achter hem.
Voor hem is er werk aan de winkel, want de crisis in Griekenland is niet economisch, maar politiek en maatschappelijk van aard. ”We zijn onze sociale cohesie verloren”, verklaart schrijver Takis Theodoropoulos, ”in een oogwenk zijn we veranderd van een gemeenschaps-samenleving, in een zogeheten open samenleving. Wat wil zeggen een individualistische, harde en gewelddadige samenleving. Dat is nieuw. Grieken zijn kinderen”. Berlijn, Parijs en Washington eisen nu dat het kind snel groot wordt. En snel een beetje.
Vanuit Griekenland bezien
Een cruciale top om het land te redden
Alle Griekse dagbladen hebben vanmorgen dezelfde foto op hun voorpagina gepubliceerd: Nicolas Sarkozy en George Panadreou op de stoep van het Elysée, een symbool van de helpende hand die de grote Europese lidstaten Griekenland bieden. “Een warm welkom in een besneeuwd Parijs” kopt To Vima, die schrijft dat de “politieke steun van Nicolas Sarkozy essentieel is voor Griekenland.” Het dagblad spreekt ook over de “telefonische marathon” tussen de ministers van Financiën en andere Europese leiders die aan de onofficiële Europese top vooraf is gegaan die op 11 februari zal plaatsvinden “om het reddingsplan uit te werken”. Griekenland staat met de rug tegen de muur en zal draconische maatregelen moeten nemen om de financiën op orde te brengen, aldus het dagblad Kathimerini. Deze krant schrijft dat “het resultaat voornamelijk zal afhangen van Papandreou”: “de regering heeft te lang gewacht met deze maatregelen, hetgeen heeft bijgedragen tot de uitwassen van de economie”. Bovendien zullen de te nemen maatregelen “het maatschappelijke gemopper alleen maar doen toenemen”.
