Kies een taal
Het is oktober 2009. De Frankfurter Buchmesse, een evenement dat wereldwijd de aandacht trekt, is in volle gang. Het is deze boekenbeurs die de kersverse Tsjechische uitgever Tomáš Brandejs heeft uitgekozen als startpunt om de wereld te veroveren.
Zijn eerste grote slag als uitgever was de publicatie van het boek Ekonomie dobra a zla ['De economie van goed en kwaad', red.] van de econoom Tomáš Sedláček, dat in Tsjechië onverwacht uitgroeide tot een bestseller. De schrijver zelf maakte er geen geheim van dat hij zijn boek graag in het buitenland gepubliceerd wilde zien. En Brandejs vond dat hij moest profiteren van deze samenloop van omstandigheden.
Hij zette hoog in. Met zijn kistje boeken presenteerde hij zich bij de stand van de prestigieuze Britse academische uitgeverij Oxford University Press. Hij haalde een Tsjechisch exemplaar van het boek tevoorschijn, deed er een envelop bij met de Engelse vertaling van een hoofdstuk, evenals een foto van de auteur die in de straten van Praag rondfietst, en verklaarde daarna plechtig tegenover de standbeheerders dat hij hun de ´nationale bestseller´ aanbood van een jonge, veelbelovende econoom, die adviseur was geweest van de beroemde president Václav Havel.
Economie met een menselijk gezicht
De ambitieuze aanpak van deze onbekende Praagse uitgever bleek een meesterlijke zet te zijn. Vóór Sedláček was nog geen enkele econoom op het idee gekomen om de geschiedenis van het economisch denken te koppelen aan het Gilgamesj-epos en het gedachtegoed van Adam Smith om uit te komen op de huidige financiële crisis.
Het feit dat de mediagenieke Sedláček zijn boodschap in perfect Engels weet over te brengen en dat zijn lezers inwendig walgen van het wereldje van de financiële speculatie, heeft ongetwijfeld een belangrijke rol gespeeld. Want wat hij hun voorschotelt, is een hoogst aanlokkelijk product: ´de economie met een menselijk gezicht´.
Drie weken na de ontmoeting in Frankfurt liet de onstuimige Sedláček zijn uitgever Brandejs weten dat de Britse uitgeverij hem had benaderd. Het boek is niet alleen in de Verenigde Staten uitgebracht, maar ook in Duitsland en Polen. Er zijn tienduizenden exemplaren van verkocht en verder zijn er vertalingen gepland in een stuk of tien andere talen, waaronder het Chinees.
In 2009 was de auteur bij lange na niet de beroemdheid die hij nu is en vroeg men zich af of het lezerspubliek wel geïnteresseerd zou zijn in dit historisch-economische boek. Dankzij zijn beroemde contacten wist Sedláček de televisiepresentator Jan Kraus, de prominente priester Tomáš Halík en de econoom en [voormalig] kandidaat bij de presidentsverkiezingen Jan Švejnar zover te krijgen dat zij ieder hun handtekening zetten onder een korte recensie van het boek op de achterkant van de omslag.
Václav Havel zelf, voor wie Sedláček als economisch adviseur optrad toen hij pas 24 was, leverde ook een bijdrage in de vorm van een commentaar van een paar regels. ´Door een gelukkig toeval´ viel de lancering van zijn boek bovendien samen met het begin van de economische crisis en met het verlangen om de crisis te begrijpen en om uit te vinden hoe we er weer uit zouden kunnen komen.
Top-10 meest verkochte boeken
Aan het begin van dit jaar stond De economie van goed en kwaad op de Duitse markt in de top-10 van meest verkochte boeken in de categorie non-fictie, terwijl het in Zwitserland op nummer 1 stond. Alleen al in Duitsland werden er 40.000 exemplaren van verkocht.
Voor de uitgever in de Verenigde Staten waren twee dingen belangrijk: ten eerste dat het boek goed verkocht was in Tsjechië en ten tweede, vooral, dat Tomáš Sedláček over ´uitstekende communicatievaardigheden´ bleek te beschikken. De Amerikanen waren er met name van gecharmeerd dat hij een boeiende spreker is die zich heel duidelijk uitdrukt, verrassende metaforen gebruikt en het publiek voor zijn zaak weet te winnen.
Dit alles valt te bekijken op You Tube, waar video´s zijn geplaatst van de reeks presentaties die hij gaf toen zijn boek in het Engels uitkwam [Economics of good and evil, red.].
Sedláček is in staat om zijn stellingen in zeer korte tijd begrijpelijk te maken, zoals die over het schadelijke karakter van een groei die wordt aangewakkerd door voortdurend leningen af te sluiten, waarbij hij put uit de verhalen van het Oude Testament of de mythologie van Tolkien.
En voor degenen die zich bij deze verwijzingen niets kunnen voorstellen, komt hij met een persoonlijke ervaring, die hij duidelijk al ettelijke keren heeft beleefd: het feit dat je op vrijdagavond, tijdens het uitgaan, dankzij de alcohol in een opperbeste stemming blijft verkeren, om de volgende ochtend futloos en met een flinke kater wakker te worden.
Bewerkte toneelversie
En ook al gebruikt hij telkens dezelfde beelden, waarin hij soms een kleine variant aanbrengt, hij weet ze zodanig te presenteren dat het publiek de indruk krijgt dat hij ze ter plekke verzint. "Dat is echt een uniek talent van hem", bevestigt acteur Lukáš Hejlík. Hejlík treedt samen met Sedláček op in een cabaretachtige, voor toneel bewerkte voorlezing van De economie van goed en kwaad. Er zijn al 130 voorstellingen geweest in Tsjechië, evenals in Londen, Boekarest en Luxemburg.
Hoewel de recensies in het buitenland zeer lovend zijn, wordt er ook gewezen op de beperkingen van de methode. Zo benadrukt Peter Vogt van Süddeutsche Zeitung het geniale vermogen van de auteur om de ontwikkeling van het economisch denken op een uiterst beknopte wijze uiteen te zetten.
Sedláček beschrijft hoe dit denken veranderde van een filosofische discipline, waarbij het accent lag op het ´algemeen welzijn´, in een onderzoeksterrein, waarbij gezocht wordt naar het beste model om winst te maken. Maar hij vraagt zich niet af hoe deze verandering tot stand is gekomen.
Samuel Brittan van Financial Times komt tot dezelfde analyse. Hij vindt dat Sedláček te weinig argumenten gebruikt om zijn lezers te overtuigen. Maar hij concludeert wel dat "het boek fascinerende lectuur is".
