Kies een taal
Als dertigplusser Ronald Kennedy het over Nederland heeft, gebruikt hij vaak het woord "verstikkend". Hij is afkomstig uit de industriestad Vlaardingen vlakbij Rotterdam, en heeft journalistiek gestudeerd in Utrecht. Het probleem is dat Utrecht een wegenknooppunt is, waar vier autosnelwegen samenkomen. Een huis met een kamer zonder geluidsoverlast wordt daar gezien als het toppunt van luxe. Met 470 inwoners per vierkante kilometer is Nederland een van de dichtstbevolkte landen ter wereld.
Overbevolking is de belangrijkste reden voor de Nederlandse emigratie. In 2008 hebben bijna 120.000 mensen het land voorgoed verlaten (op een totale bevolking van 16 miljoen). Uit onderzoek blijkt dat ongeveer een op de dertig Nederlanders erover denkt om te emigreren. Deze tendens valt ook waar te nemen in het Verenigd Koninkrijk en Duitsland, die tot de rijkste en meeste stabiele landen ter wereld behoren en waarvan miljoenen vluchtelingen uit Afrika en Azië dromen. Vorig jaar trok een recordaantal van 165.000 mensen weg uit Duitsland. In 2008 verlieten 318.000 Britse burgers hun vaderland, vorig jaar waren dat er 400.000, en dit jaar zullen het er waarschijnlijk nog meer zijn.
Hoogopgeleiden ontvluchten de overvolle Europese steden
Gepensioneerden vestigen zich in Spanje of in de Aziatische landen vanwege het zachte klimaat en de lage kosten van levensonderhoud, die hen in staat stellen een luxe leventje te leiden. Genotzoekers geven de voorkeur aan het Caribisch gebied met zijn paradijselijke stranden, losse seksuele moraal en goedkope Colombiaanse drugs. Maar de meeste emigranten zijn goed opgeleide mensen van middelbare leeftijd in een gezinssituatie, die op zoek zijn naar rust en meer ruimte. Zij ontvluchten de overvolle en ongastvrije Europese steden en zoeken hun heil in Canada, de Verenigde Staten, Australië en Nieuw-Zeeland. Volgens sociologen gaat het om een exodus van de verstedelijkte middenklasse.
Uit onderzoek van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) is gebleken dat een van de drie aspirant-emigranten bereid is om minder te gaan verdienen. "Niemand gaat weg uit Europa om miljonair te worden. Integendeel zelfs. In Australië en Canada liggen de gemiddelde inkomsten lager dan in het Verenigd Koninkrijk", aldus Frans Buysse, directeur van een emigratiebureau in Culemborg dat gespecialiseerd is in het afhandelen van formaliteiten rond visumaanvragen. Het is dus eerder een kwestie van levensstijl.
Een verontrustende braindrain
Onderzoek toont tevens aan dat aanstaande emigranten in Europa niet alleen kijken naar hun persoonlijke levensomstandigheden in hun land van herkomst (met name salaris of huisvesting), maar ook naar de kwaliteit van de publieke ruimte. Zo kan het besluit om te vertrekken worden ingegeven door weerstand tegen de wachtlijsten in de ziekenhuizen, de slechte kwaliteit van het onderwijs, de criminaliteit of sociale conflicten, onderstreept Harry van Dalen, die werkzaam is als senior onderzoeker bij het NIDI te Den Haag en als hoogleraar economie aan de Universiteit van Tilburg. Uit zijn onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat de moord op de excentrieke nationalistische politicus Pim Fortuyn [in 2002] en de moord op de filmmaker Theo van Gogh vanwege zijn stellingname tegen de islam [in 2004] bepalend zijn geweest voor de emigratiegolf onder Nederlanders. Veel mensen vonden dat de mythe van 'Nederland als het meest tolerante land ter wereld' door deze aanslagen definitief was ontkracht.
In Duitsland zijn het niet alleen de hogere klassen, maar ook de lagere klassen die zich aangetrokken voelen tot verre landen. Televisieseries waarin het dagelijks leven van emigranten wordt gevolgd, zijn de laatste tijd erg populair. De commerciële televisiezender VOX speelde handig in op deze trend en zendt sinds 2006 een programma uit met de titel ["Goodbye Deutschland!"](http://www.voxnow.de/goodbye-deutschland.php ""Goodbye Deutschland!"") Bovendien verscheen er vorig jaar onder dezelfde titel een boek met praktische adviezen om te emigreren.
"Deze braindrain is heel gevaarlijk. Over vier jaar moet de Duitse economie het stellen zonder 330.000 afgestudeerden aan het hoger onderwijs", waarschuwt Reiner Klingholz van het Berlin-Institut für Bevölkerung und Entwicklung (Instituut voor Bevolking en Ontwikkeling). Nu al wordt een op de zeven proefschriften in de exacte wetenschappen die door Duitsers zijn geschreven, verdedigd in de Verenigde Staten, terwijl drie van de vier Duitse Nobelprijswinnaars in Amerika wonen. Er staan weliswaar genoeg mensen te trappelen om deze emigranten te vervangen, maar de immigranten die Europa binnenkomen, zijn voor het merendeel ongeschoolde arbeiders. Op die manier wordt de Staat dubbel gestraft: enerzijds omdat er specialisten worden opgeleid die hun talenten in het buitenland gaan ontplooien, en anderzijds omdat er taal- en beroepsopleidingen moeten worden gefinancierd voor de buitenlandse werknemers.
