Griekse test voor Hollande

Op het Franse platteland beklom de zojuist gekozen nieuwe Franse president zondagavond het podium om te vertellen dat hij de leiding zou nemen in de Europese strijd tegen de bezuinigingen. Aan de andere kant van het continent daagden de Griekse kiezers hem onmiddellijk uit zijn woorden waar te maken. Door in groten getale te stemmen op partijen die de steunoperatie voor Griekenland verwerpen of er opnieuw over willen onderhandelen, zadelden ze François Hollande op met een pijnlijk dilemma.

Zal hij samen met het Griekse volk optrekken tegen het strenge bezuinigingsbeleid? Of zal hij zich opstellen aan de kant van de Duitse regering en het Internationale Monetaire Fonds, die eraan vasthouden dat er niet opnieuw kan worden onderhandeld over het Griekse reddingspakket?

De keuze die Hollande maakt zal van groot belang zijn voor Frankrijk en Europa. In potentie zou de nieuwe Franse president zich aan het hoofd van de Zuid-Europese rebellen kunnen stellen. Er is geen twijfel aan dat de regeringen van Spanje en Italië – ook al zijn ze in naam afkomstig uit andere politieke families – de Franse socialist zullen steunen. Zij willen net als de Grieken heel graag de Duitse bezuinigingsmantra ondergraven.

Gevaarlijke scheur in de fundamenten van de EU

Maar iedere Franse poging om Duitsland binnen de Europese Unie te isoleren zou neerkomen op een historische breuk met het naoorlogse buitenlandse beleid van Frankrijk, dat is gebaseerd op de gedachte dat de Frans-Duitse as de EU gezamenlijk moet leiden.

Een bondgenootschap van Frankrijk met de Zuid-Europese landen zou ook schadelijk zijn voor het Franse zelfbeeld als een van de sterkere economieën van Europa. De perceptie van Frankrijk op de financiële markten zou eveneens kunnen verslechteren.

Maar verreweg het schadelijkst is dat een openlijke breuk tussen Frankrijk en Duitsland problemen zou veroorzaken in heel Europa, waardoor een gevaarlijke scheur zou ontstaan in de fundamenten van de Europese Unie en haar eenheidsmunt.

Als gevolg daarvan gaan de meeste analisten ervan uit dat Hollande genoegen zal nemen met een paar gebaren van Berlijn om hem gezichtsverlies te besparen, zodat hij zal kunnen volhouden dat hij de koers van het debat binnen de EU heeft verlegd in de richting van de 'groei.'

Ook vóór zijn verkiezing waren deskundigen in Berlijn en Parijs al bezig de waarschijnlijke contouren van zo'n overeenkomst te schetsen.

De mogelijk deal tussen Hollande en Merkel

Een mogelijke deal tussen Hollande en Merkel zou er waarschijnlijk als volgt uitzien. Hollande zou, zoals hij zelf al heeft geopperd, zijn eis verzachten over nieuwe onderhandelingen over het begrotingspact van de EU – de overeenkomst die het wettelijk verplicht maakt naar een evenwichtige begroting te streven.

In ruil daarvoor zou Duitsland akkoord gaan met een in vage bewoordingen opgesteld nieuw 'groeipact’ naast het begrotingspact. In soortgelijke zin zou de eis van Hollande om euro-obligaties (gezamenlijke Europese schuldpapieren) in te voeren worden afgewezen.

Maar Duitsland zou vermoedelijk wel instemmen met door de EU gesteunde 'projectobligaties' ter financiering van infrastructuurprojecten. Er zou ook overeenstemming kunnen worden bereikt over een impuls voor de kredietverlening door de Europese Investeringsbank.

Dit zou een typisch halfbakken Europees compromis van Frans-Duitse makelij zijn, dat de diverse betrokkenen in staat stelt eervol op eerdere uitspraken terug te komen – terwijl de buitenwereld grotendeels onberoerd en enigszins verbluft toekijkt.

Griekse politieke vulkaan

Maar de nieuwe uitbarsting van de Griekse politieke vulkaan heeft ervoor gezorgd dat dit plaatje veel ingewikkelder is geworden. Het Griekse probleem is nu zó acuut dat het niet meer kan worden 'gerepareerd' via een paar slim opgestelde clausules, als aanhangsel van een EU-verdrag.

Er moeten nu echte, harde en gevaarlijke besluiten worden genomen. Zullen de Grieken voortgaan op de ingeslagen weg en binnen een paar maanden nog meer miljardenbezuinigingen doorvoeren, zoals wordt geëist in de jongste steunovereenkomst?

Als Griekenland dit weigert, zal het IMF geen toestemming verlenen voor het overmaken van de volgende tranche hulpgelden aan Griekenland. Dat zou op zijn beurt weer betekenen dat de Griekse regering zonder geld komt te zitten.

Goed doordachte, zij het pijnlijke kortingen op pensioenen en lonen zouden dan plaatsmaken voor iets dat veel chaotischer en gevaarlijker is. De gedwongen uittocht van Griekenland uit de euro zou ook veel waarschijnlijker worden.

De ogen zijn op Samaras gericht

De uitslag van de Griekse parlementsverkiezingen duidt erop dat deze keuze zich misschien al snel kan aandienen. De twee grootste partijen, die vóór de steunoperatie zijn – Nieuwe Democratie en PASOK – hebben slechts een derde van de stemmen behaald. Zij zullen moeite hebben een coalitieregering te vormen – zodat Griekenland binnenkort alweer veroordeeld zou kunnen zijn tot nieuwe verkiezingen.

Bovendien zou zelfs Antonis Samaras, de leider van Nieuwe Democratie en nog steeds de meest waarschijnlijke premier, aandringen op veranderingen in het Griekse hulppakket.

Samaras weet dat het feit dat de twee centrumpartijen nu in verband worden gebracht met een zeer impopulair bezuinigingspakket, opgelegd door buitenlanders, gevaarlijk is. Het zorgt ervoor dat de nationalistische en extreem-linkse partijen in opmars zijn.

Samaras denkt in het bijzonder dat het Griekse bedrijfsleven behoefte heeft aan lagere belastingen. Maar hij heeft op dit punt geen bijval gekregen van Angela Merkel, met wie hij een verschrikkelijke verstandhouding heeft.

Als hij premier wordt, zou Samaras zich profileren als een redelijke rebel, die het opneemt tegen het contraproductieve Duitse bezuinigingsbeleid. Dat zou hem tot een natuurlijke bondgenoot van Hollande maken.

Hete zomer

In werkelijkheid zullen de Fransen, als ze moeten kiezen tussen het steunen van Duitsland en het steunen van Griekenland, vrijwel zeker voor de Duitsers gaan. Maar zo'n keuze zou de anti-bezuinigingsretoriek van Hollande hol doen klinken.

Een paar plichtmatige gebaren in de richting van 'projectobligaties' zijn niets vergeleken met het beeld dat Frankrijk samen met het IMF en Duitsland grote bezuinigingen oplegt aan Griekenland, terwijl de economie van dat land krimpt en de werkloosheid de pan uit rijst.

De combinatie van politieke chaos in Griekenland en een inflexibel IMF kan ertoe leiden dat Griekenland deze zomer in een nieuwe crisis terecht komt. Op dat moment zal de EU voor een zware keuze komen te staan.

Gaat zij Griekenland nog meer steun verlenen, zelfs als het IMF afhaakt? Of weigert zij dat – en aanvaardt zij daarmee alle politieke en economische risico's die voortvloeien uit zo'n keuze? In het zicht van een crisis van die omvang is de vage en opbeurende retoriek van Hollande over het redden van Europa van de bezuinigingswoede volstrekt irrelevant.