Kies een taal
Het oude gezegde is vervangen door een nieuwe. "Gelukkig zijn er nog de hoogste rechters in Ankara" hebben de Turken vervangen door "gelukkig zijn er nog de hoogste rechters in Straatsburg". Turken kloppen massaal op de deur van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens als ze rechtvaardigheid willen. Goed voor de gedupeerden, maar het gemor neemt toe: "Kunnen we het niet zelf ?"
Na de jongste uitspraak van het mensenrechtenhof staat Ebuzet Atalan met een Turkse identiteitskaart in de hand glunderend te poseren voor de kranten. De aanhanger van het Jezidi-geloof is straks af van de letter X die in het religievakje is ingevuld. De autoriteiten erkenden het geloof van Atalan niet. Ook de vijftien miljoen Alevieten konden op hun identiteitsbewijs niet laten vermelden dat ze Aleviet zijn. In het vakje stond: islam.
Volop verzet tegen het belang van het individu
Een Aleviet begon hierover een proces. De Turkse rechters hebben hem in het ongelijk gesteld, maar de Europese rechters waren zoals zo vaak een andere mening toegedaan. Nu is het aan de regering om te kiezen: óf het geloof van de burger wordt niet meer vermeld, óf er wordt op de identiteitskaart gezet wat de burger zelf aangeeft.
"Turkije slaagt er maar niet in om een ommezwaai in zijn denkwijze te maken", zegt jurist Semsi Aslanker in een van de rechtbanken in Istanbul, waar stoffige dossiers uit de donkerbruine kasten puilen. "Er is nog volop verzet tegen het uitgangspunt dat het individu voorop moet staan. Veruit de meeste Turkse rechters laten het belang van de staat zwaarder wegen dan dat van het individu. Niet alleen rechters denken zo, maar bijna alle Turken. Er moet een nieuwe mentaliteit komen in dit land, anders worden we door anderen op het juiste pad gedwongen."
De duizenden keren dat Turkije [dat in 1949 lid werd van de Raad van Europa] door het hof in Straatsburg op de vingers is getikt en de miljoenen euro’s die het land op last van het hof als schadevergoeding moet betalen aan de eigen gedupeerde burgers, wordt steeds meer als een kleinering beschouwd. De irritatie is zo groot aan het worden, dat enkele dagen geleden een bekende intellectueel op de televisie zei: "We hebben als volk blijkbaar niet de capaciteit om ons land te leiden. Laten we dan het hof vragen om ons land te besturen."
13.000 lopende rechtszaken uit Turkije
Er is voldoende basis voor deze ergernis. De rechters van het Hof maken overuren om de aanvragen uit Rusland en Turkije te kunnen behandelen. Momenteel lopen maar liefst 13.000 rechtszaken uit Turkije bij het hof. En de praktijk leert dat rechtszaken die de Turkse overheid winnen grote uitzonderingen zijn.
Turken morren wel, maar het Europese mensenrechtenhof heeft inmiddels wel een ander land van Turkije gemaakt. De veroordelingen van mensenrechtenschendingen in het Koerdische gebied, de schadevergoedingen die aan de slachtoffers zijn betaald, de bijdrage van het hof aan het onderwijs in het Koerdisch, de verplichting van de overheid om vrouwen beter te beschermen, hebben het land een stuk dichterbij de Europese Unie gebracht. Zonder dat de politiek er strijd voor heeft geleverd.
Jurist Aslanker concludeert: "Het is wel erg makkelijk om het vuile werk door het mensenrechtenhof te laten opknappen, maar het cement van een land zou de eer moeten zijn. Een land dat zichzelf serieus neemt, stroopt zelf de mouwen op. Ook al zijn de kwesties vaak zo lastig".
Balkan
Turkije stelt zich op als bemiddelaar
Nadat Turkije zich bijna een eeuw lang afzijdig heeft gehouden, geeft het land nu blijk van zijn terugkeer op het diplomatieke toneel van de Balkan, waar het zich inspant voor de toenaderingspogingen tussen de voormalige vijanden, de republieken van het vroegere Joegoslavië. Deze nieuwe aanpak werd toegepast tijdens het oriënterend overleg tussen Turkije, Servië en Bosnië-Herzegovina, dat onlangs plaats had in Ankara. Belgrado en Sarajevo onderhouden weliswaar diplomatieke betrekkingen, maar er was praktisch geen sprake meer van een dialoog tussen beide partijen. Dankzij de inspanning van Turkije hebben de twee landen nu een belangrijke stap gezet op weg naar een normalisering van hun onderlinge betrekkingen. Voor de Turkse diplomaten ging het in dit geval om de enige manier waarop de Balkan tot rust kon worden gebracht. Turkije is van mening dat de Europese Unie Bosnië in sommige opzichten discrimineert en dat dit leidt tot onrust in deze regio. Volgens Ankara is dit te wijten aan "historische vooroordelen van Europeanen" en aan hun "onwetendheid over de streek". De onmacht van Europa tijdens het uiteenvallen van het vroegere Joegoslavië is een hiervan overigens een duidelijk bewijs. In Turkse diplomatieke kringen wordt wel gezegd dat "de situatie zich heel anders zou hebben ontwikkeld als Europa Bosnië-Herzegovina in het vooruitzicht had gesteld dat het kon toetreden tot de EU, zoals dat ook met Servië is gebeurd". In plaats daarvan heeft de EU de visumplicht voor Servische burgers opgeheven, ook al is Servië nog geen lid van de EU, terwijl de visumplicht voor Bosnische burgers in tact is gebleven. Bepaalde Europese hoofdsteden kunnen de toenadering qua koers tussen Servië en Turkije niet verdragen, omdat deze twee landen elkaar nog maar nauwelijks twee jaar geleden nog als vijand beschouwden. De woorden van Bismarck drukken ook vandaag de dag nog een stempel op Europa. Destijds verklaarde hij namelijk dat "de Balkanlanden niet de moeite waard zijn om het leven van ook maar één Pruisisch keursoldaat voor te riskeren". Turkije beseft dat het met deze positieve actie in de richting van Bosnië het perspectief op het toetreden van Sarajevo tot de EU kan versterken.
Semih Idiz, Milliyet (fragmenten)
