Kies een taal
We raken zo gauw gewend aan clichés dat we de perversiteit ervan niet meer zien en we herhalen ze werktuiglijk alsof het onbetwistbare waarheden zijn: hun functie is overigens om je in de pas te laten lopen.
Het gevaar bestaat om net als bijvoorbeeld Griekenland te worden: dat is ondertussen zowat een parool geworden en het transformeert ons allen tot verdoofde toeschouwers van een soort boetedoening waarbij men de bok doodt voor het algemeen welzijn.
Het andere, het afwijkende, heeft geen plek in onze maatschappij en als de opnieuw uitgeschreven verkiezingen niet de meerderheid opleveren die de partners wensen, is het Helleense lot bezegeld.
De weerwolf om kinderen angst aan te jagen
Hoe vaak hebben we onze regeringen niet cryptisch horen insinueren: “Jullie willen toch niet net zo eindigen als Griekenland?” Uitsluiting uit de eurozone wordt niet toegelaten door de Verdragen, maar kan op slinkse wijze worden opgedrongen, gefaciliteerd.
In feite is Athene al in de schemerzone van het niet-Europa beland, is het al de weerwolf die wordt gebruikt om kinderen angst aan te jagen.
Misschien is de Griekse afscheiding onvermijdelijk, maar dan moet ten minste licht worden geworpen op de werkelijke motieven: als die afscheiding onontkoombaar is, komt dat niet doordat de redding te duur is, maar doordat de democratie in conflict is geraakt met de strategieën die werden voorgewend om het land te redden.
De werkelijkheid ziet er anders uit
Tijdens de verkiezingen van 6 mei heeft de meerderheid nee gezegd tegen het medicijn van bezuinigingen dat het land al twee jaar zonder enig succes inneemt. Het stort het land zelfs in een recessie die funest is voor de democratie: een recessie die aan Weimar doet denken, met militaire staatsgrepen die op de loer liggen.
Bij gebrek aan een akkoord tussen de partijen wordt de kiezer nu gedwongen opnieuw naar de stembus te gaan. De afwijzing van de kiezer zal nog groter worden en er zullen nog meer stemmen naar radicaal links gaan, naar de Syriza-partij van Alexis Tsipras.
Ook hier woekeren de clichés: Syriza is een kwaadaardige macht, tegen bezuinigingen en tegen de EU en Tsipras wordt afgeschilderd als de anti-Europeaan bij uitstek.
De werkelijkheid ziet er anders uit. Tsipras wil niet uit de euro, noch uit de Unie. Hij vraagt om een ander Europa, net als François Hollande.
Tsipras is het antwoord op dit kwaad
Hij weet dat tachtig procent van de Grieken de gemeenschappelijke munt wil houden, maar niet zó, niet met nationale en Europese beleidsplannen die hen hebben verarmd zonder de werkelijke wortels van het kwaad te zien: de corruptie van de heersende partijen, de staat en de ambtenarij als dienaren van de politiek, de rijken die worden ontzien.
Tsipras is het antwoord op dit kwaad en toch wil niemand zijn vingers branden door met hem in gesprek te gaan. Zelfs Hollande wilde de leider van Syriza, die meteen na de verkiezingen naar Parijs was gesneld, niet ontmoeten.
En heb je Europees links, dat zogezegd de solidariteit door de aderen heeft stromen, zich ooit solidair horen verklaren met Giorgos Papandreou toen hij beweerde dat de Griekse crisis alleen kon worden opgelost met een Europese aanpak?
Wie nam hem serieus toen hij in december, na zijn ontslag als minister-president, tegen de Duitse groenen sprak? Het idee dat hij toen uiteenzette, is ook vandaag nog de gouden uitweg uit de crisis: “Bezuinigingen op nationaal niveau, de noodzakelijke groeipolitiek op Europees niveau.”
Papandreou’s woorden vonden geen gehoor
De woorden van Papandreou, met alleen de groenen als publiek, vonden geen gehoor: alsof het beschamend is om tegenwoordig naar een Griek te luisteren. Alsof het geen gevolgen heeft, die domme nonchalance waarmee het land, dat de bakermat is van de democratie, met zijn tragische en meedogenloos geanalyseerde verval tot een outcast wordt getransformeerd.
Het is het verval van deze tijd: de oligarchie, het rijk van de markten dat de plutocratie is, de vrijheid wanneer het de wet en het recht minacht.
Als ons geheugen iets beter was, zouden we de Griekse geest beter begrijpen. Dan zouden we de schrijver Nikos Dimou beter begrijpen wanneer hij met zijn aforismen spreekt over de pech om Griek te zijn: “Het Griekse volk voelt de verschrikkelijke last van zijn eigen erfenis. Het begrijpt het bovenmenselijke niveau van perfectie van de woorden en vormen van de oude Grieken. Dit kwelt ons: hoe trotser wij zijn op onze voorvaderen (zonder hen te kennen), des te bezorgder zijn we om onszelf”.
We vergeten de Griekse wortels
Wie beuzelt over de christelijke wortels van Europa vergeet de Griekse wortels en het enthousiasme waarmee Athene, na het eind van het kolonelsregime in 1974, in Europa werd onthaald als land van groot symbolisch belang.
Wat onze regeringen verzwijgen is dat de verdrijving van Griekenland niet alleen het resultaat van zijn eigen falen zal zijn. Het is Europa dat zal falen met deze zwarte geschiedenis van doelbewust onvermogen.
We zijn er niet in geslaagd de vereisten van de economie te verbinden met die van de democratie. We zijn er niet in geslaagd om vernuft en middelen bijeen te brengen om de eerste exemplaire ondergang van de oude natiestaten te boven te komen.
Europa heeft geen front gevormd, zoals de minister van Financiën Hamilton deed na de Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog, toen hij afkondigde dat de centrale regering de schulden van de afzonderlijke staten op zich zou nemen en deze staten zou verenigen in een sterke federatie.
Niet de Griekse dood waar Ajax om roept in de Ilias
Europa heeft van Griekenland geen Europese zaak gemaakt. Het zag het verband niet tussen de economische crisis, die van de democratie, de naties en de politiek. Jarenlang heeft het een corrupt Grieks establishment het hof gemaakt en nu is het met stomheid geslagen omdat een volk de verantwoordelijkheid voor de ramp afwijst.
De kloof die is gecreëerd tussen de Europese Unie en de democratie, tussen Ons en Hen, zal pijn doen. Hun dood zal een beetje aanvoelen als de onze, maar het is een sterven zonder het ‘ken uzelf’ dat Athene ons heeft geleerd.
Het is niet de Griekse dood waar Ajax, zoon van Telamon, om roept in de Ilias: “Een zwarte nevel omhult ons allen, mensen en paarden. Vader Zeus, verlos de zonen der Achaeërs van den nevel, maak den hemel helder en laat ons zien met onze oogen. Dood ons, zoo gij wilt, maar dat het zij in het licht”.
*Ilias (XVII 645- 647)
Opinie
Einde bezuinigingsbeleid kan kansen bieden
In een interview met de Roemeense website CriticAtac stelt de Griek Leonidas Chrysanthopoulos, secretaris-generaal van de Organization of the Black Sea Economic Cooperation, met betrekking tot de situatie van Griekenland dat zijn land niets meer te verliezen heeft: "Hoeveel erger kan de situatie nog worden in een land waar de middenklasse de vuilnisbakken afstroopt om voedsel te vinden? De junk-status is een feit…" Volgens hem zal Griekenland "uit de eurozone stappen en wel trapsgewijs, met het vooruitzicht dat de staatsschuld volledig zal verdwijnen. Alleen op die manier heeft de eurozone een kans om te overleven en kan tegelijkertijd haar economie weer worden aangezwengeld."
Natuurlijk is het ongekend, geeft hij toe, dat de links-radicale coalitie Syriza de grote favoriet is bij Grieken onder de veertig jaar, maar het is niet verrassend: "Ik houd er niet van om bepaalde Griekse partijen ´radicaal´ te noemen. Ze hebben slechts een andere mening, [dat is een] legitieme aanpak en zelfs heilzaam. Wie na de verkiezingen aan de macht komt, erft een land dat op de rand van de afgrond staat. (…) En als bezuinigingen niet hebben gewerkt, dan kan het loslaten van dat beleid ook een kans betekenen."
