Kies een taal
Omdat de Grieken er niet in zijn geslaagd een regering te vormen, kunnen de Griekse burgers op 17 juni opnieuw naar de stembus. Ondertussen raakt, door het uitblijven van hervormingen, de staatskas van Griekenland leeg en zal het land de eurozone hoogstwaarschijnlijk moeten verlaten.
Europese politici, onder wie ook de nieuwe Franse president, zullen maatregelen moeten treffen ten aanzien van gebeurtenissen waarop ze maar in beperkte mate invloed kunnen uitoefenen, als ze dat al kunnen. Europese politici zetten echter niet in op preventie, maar gaan in plaats daarvan nu dus de brand blussen (minstens al voor de derde keer sinds het najaar van 2009).
En zo houdt de zware crisis in Griekenland, die al lang had kunnen worden opgelost door een gecontroleerd faillissement, Europese leiders opnieuw af van de strategische vraag over de toekomstige ontwikkeling van Europa en de antwoorden die daarop moeten worden gevonden.
Op de lange termijn bezien hangt de welvaart van Europa sterker af van de wijze waarop de leiders van de eurolanden economische groei weten te stimuleren in combinatie met bezuinigingen, dan van de vraag of de Grieken door middel van democratische verkiezingen zullen kiezen voor een economische zelfmoord.
Het lijkt erop dat Europa nu dichter bij het besluit komt dat het al lang leden genomen had moeten worden: Griekenland uit de eurozone laten vertrekken.
Remake van de situatie van tien jaar geleden
De Verenigde Staten werden getroffen door een vergelijkbare crisis, maar de Amerikanen zijn erin geslaagd in rap tempo cruciale strategische beslissingen te nemen: ze zijn de banken en de cruciale bedrijven in hun nationale economie, zoals de auto-industrie, te hulp geschoten.
Deze snelle oplossing heeft zijn vruchten afgeworpen. De overheidssteun is al terugbetaald en de auto-industrie in Detroit leeft weer op, terwijl we in Europa maar in een kringetje blijven ronddraaien.
De Amerikanen hadden hun blik op de toekomst gericht en namen beslissingen. Europeanen gaan echter laveren als ze worden geconfronteerd met een fors probleem.
Midden in een crisis van Europese integratie beleven we nu een soort remake van de situatie in die tien jaar geleden al door de Amerikaanse filosoof Robert Kagan werd beschreven in zijn beroemde essay (Of Paradise and Power. America and Europe in the New World Order): Amerikanen komen van Mars en Europeanen van Venus.
Snelle en radicale maatregelen in de VS
Er bestaan fundamentele verschillen in opvatting over de wijze waarop problemen op de lange termijn het beste kunnen worden opgelost. Amerikanen reageren door snelle en radicale maatregelen te treffen, zodat de problemen geen bedreiging kunnen vormen voor hun samenleving, hun manier van leven of voor de stabiliteit van hun politieke systeem.
Om precies dezelfde redenen zijn de Europeanen huiverig voor snelle oplossingen voor de lange termijn, omdat ze gewend zijn te leven in een beschermende cocon van Europese integratie en welvaartsstaat die in de naoorlogse periode met zoveel pijn en moeite tot stand is gebracht.
Europeanen hebben tijd nodig om te wennen aan het idee dat ze op een dag hun leven zouden kunnen riskeren onder een gemeenschappelijke vlag en een gemeenschappelijke belasting gaan betalen. De invoering van een dergelijke belasting zou echter mooi kunnen bijdragen aan de terugdringing van het democratisch tekort van de Europese Unie – belastingbetalers zouden in dat geval namelijk de uitgaven van Brussel beter kunnen en willen controleren.
Ook dan blijven lidstaten nog lange tijd belangrijke functionele eenheden op het Europese vasteland, maar de huidige problemen van de eurozone, die zich bij herhaling blijven voordoen, zouden hen dan wel dwingen om na te denken over de langere termijn.
Solidariteit in Europa heeft twee gezichten
Voorafgaand aan de volgende NAVO-top [20 en 21 mei in Chicago, red.] barsten er vast discussies los over de status van de trans-Atlantische relaties en over de crisis in de betrekkingen tussen Europa en de Verenigde Staten. Het zou dus nuttig kunnen zijn om te verwijzen naar het oude idee van Robert Kagan, alleen dit keer toegepast op het economische beleid: Amerikanen zijn nu eenmaal veel flexibeler en ondernemender en ze beter in staat strategisch te denken.
Als de Europese Unie wil overleven als concurrerende, internationale eenheid, is er maar één oplossing mogelijk: afstappen van het strategisch denken op de korte termijn binnen de grenzen van aangename zaken als de welvaartstaat en verkiezingscycli van vier jaar.
De EU heeft behoefte aan krachtige leiders met een visie, die haar de weg kunnen wijzen naar verdere integratie binnen Europa, die haar kunnen laten zien waar en hoe de Unie kan investeren om haar concurrentiekracht te vergroten.
De EU zou er bovendien goed aan doen om degenen die de gemeenschappelijke doelstellingen saboteren klip en klaar te melden dat ze ook zonder hen verder zal bouwen aan de welvaart. De keuze is aan hen en die keuze blijft vrij en democratisch. Solidariteit in Europa heeft twee gezichten en dat moet ook. Alleen op die manier kan de EU zich verder ontwikkelen.
