Zelfs de goden begrijpen de crisis niet

De economische problemen van Europa hebben ons ertoe gedwongen de geheimzinnige Olympische wereld van de mondiale financiële sector te doorgronden. Maar is het nu, terwijl we zo graag de werking van markten en obligaties willen begrijpen, zelfs voor de financiële deskundigen niet eens meer duidelijk wat er precies aan de hand is?

Gepubliceerd op 25 mei 2012 om 15:07

Het is vervelend dat geen van de gebruikelijke analogieën nog lijkt te werken. Vooral de Griekse mythologie is veel minder behulpzaam dan je zou hebben verwacht. Het verhaal van het Trojaanse Paard had eigenlijk een godsgeschenk moeten zijn, aan de hand waarvan heel goed had moeten kunnen worden uitgelegd hoe Griekenland, een lege huls met louter schulden en valse verwachtingen, de eurozone was binnengedrongen en alles had verpest.

Maar als je het verhaal zó vertelt, suggereer je in feite dat Griekenland het expres heeft gedaan. En eigenlijk was Griekenland eerder een Trojaans Paard dat wanhopig probeerde zichzelf bij elkaar te houden, zodat alle slechte dingen niet naar buiten zouden komen. Het houten paard van de Doos van Pandora, dat een heuvel oprolt waarvan hij heel naïef denkt er nooit meer af te zullen rollen, terwijl het voor altijd het monster in de kelder moet voeden. Een monster dat een stierenkop heeft en een lichaam dat frustrerend genoeg niet op een beer lijkt.

De mensen die dit paard in elkaar hebben gezet, en er wel of niet in zouden kunnen zitten – ik raak nu de draad kwijt – waren kortstondig door het dolle heen toen allerlei rommel plotseling in goud bleek te kunnen worden veranderd, maar zijn nu bang de waarheid onder ogen te moeten zien omdat die hen zou kunnen doen verstenen.

Kijk eens, het idee is duidelijk, toch? Maar helpt het ook? Daar ben ik niet zo zeker van.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Tante Duitsland en haar balsturige neef of nicht

Als Griekenland een persoon zou zijn, zou hij of zij de spilzieke neef of nicht zijn die geen goede baan kan krijgen en voortdurend door rijke tante Duitsland uit de nood moet worden bevrijd. Maar die analogie werkt ook niet goed, deels omdat Griekenland ouder is dan Duitsland, maar ook omdat die dynamische tante Duitsland gewoon de geldkraan kan dichtdraaien.

Maar eigenlijk kan tante Duitsland dat ook weer niet, omdat haar balsturige neef of nicht haar nu zó veel geld schuldig is, dat haar bank beslag zou kunnen laten leggen op haar huis als die bank zou weten dat het geld niet wordt terugbetaald, maar ook – o help, nu wordt het pas echt ingewikkeld – omdat het meeste geld dat Griekenland heeft geleend helemaal niet van tante Duitsland zelf was, maar aan dat land was geleend door andere mensen, die niet er eens een familieband mee hadden en dachten dat Griekenland een veilige belegging was omdat tante Duitsland uiteindelijk toch wel weer altijd klaar zou staan met haar chequeboekje.

En als tante Duitsland – kunt u me nog volgen? Ik zou het u niet kwalijk nemen als dat niet het geval was – daarmee zou ophouden, dan zouden deze mensen geen geld meer lenen aan Griekenland, maar ook niet aan haar overige nutteloze verwanten, zoals Spanje, een dakloze, drugsverslaafde prostitué, Ierland en Portugal, die er net zo erg aan toe waren maar een plekje hebben gevonden in een opvangcentrum en nu écht bezig zijn hun leven te verbeteren, en vooral Frankrijk, dat nog steeds een hip pak draagt en – om de schijn op te houden – naar modieuze restaurants gaat, maar ook iedere nacht gillend in slaap valt door de geheime gruwelen van zijn creditcardrekening.

Als dat zou gebeuren, zou tante Duitsland haar geld nooit meer terugzien en uiteindelijk bijna net zo hard onderuit gaan als al die anderen.

De euro is een kapotte boiler

Zoals u misschien heeft opgemerkt, zijn deze analogieën uiteindelijk bijna net zo ingewikkeld als de zaken waarvoor zij staan. Misschien zou dat ons een lichtje moeten doen opgaan. Voor wat dat 'lichtje' is heb ik weer een andere analogie achter de hand, dat de euro een boiler is.

Als de euro een boiler zou zijn, zou hij duidelijk een kapotte boiler zijn, waarvoor je moet betalen om hem gerepareerd te krijgen. De reparateur weet niet precies hoeveel het gaat kosten, maar hij denkt een behoorlijk bedrag. Wat je zorgen baart, is dat hij in 2010 ook al drie keer is langs geweest om hem op te lappen, in 2011 één keer en een paar maanden geleden ook nog eens. Iedere keer kost het je weer meer dan je kon geloven. Iedere keer beloofde hij weer dat dit de laatste keer zou zijn.

Je vermoedt dat hij er een slaatje uit slaat, maar weet niet goed wat je ertegen moet doen. Je hebt de hulp van andere reparateurs ingeroepen, en terwijl ze ruzie maken over de vraag hoe de boiler moet worden gerepareerd, zijn ze het erover eens dat het je flink wat zal gaan kosten. Uiteindelijk zul je toch één van hen moeten vertrouwen. Want wat weet jij nou van boilers? Het is allemaal Grieks voor je.

Een geheim leger geeft de wereld opnieuw vorm

Het probleem met deze analogie is natuurlijk dat reparateurs van boilers er over het algemeen niet zo vaak naast zitten als economen. Ergens, temidden van die baaierd van stemmen die om onze aandacht vragen, zou best iemand kunnen zitten die gelijk heeft. Maar wie dan? Hoe moeten we onderscheid maken tussen de mensen die zeggen dat Griekenland de euro moet verlaten en de mensen die zeggen dat dat juist niet moet? Of tussen degenen die zeggen dat het wel kan en degenen die zeggen dat het niet kan?

Van crises kun je een hoop leren, maar er zijn wel grenzen. De afgelopen paar jaar heb ik net als veel andere mensen een hoop geleerd - van wat het Europese Stabiliteits Mechanisme is en waarom ze dat een beschermingsconstructie ('firewall') noemen, tot de vraag waarom het – tegen je intuïtie in – zo slecht is als de rente op staatsobligaties omhoog gaat. Maar ik besef terdege dat ik die informatie allemaal slechts krijg opgedist om van mij een iets beter geïnformeerde idioot te maken. Intussen lijkt het wel of er achter de schermen een geheim leger technocraten bezig is geweest de wereld opnieuw vorm te geven.

Een halve eeuw lang heeft bijna niemand van ons zich er zich ooit om bekommerd obligaties en markten te doorgronden, omdat we nooit het gevoel hebben gehad dat dat moest. Nu is dat veranderd. Daarom hebben we de economen en deskundigen van de Olympus omlaag geroepen, al die geheime heersers over van alles en nog wat, om er tot onze grote schrik achter te komen dat zij net zo in het duister tasten, ook al weten ze meer dan wij ooit zullen weten en hebben ze krachten waarvan de rest van ons alleen maar kan dromen. O, eindelijk een analogie die vrij goed werkt. Godzijdank.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp