Nieuws Smolensk vliegtuigcrash
Soldaten bij de aankomst van het stoffelijk overschot van Lech Kaczynski op het vliegveld van Warschau op 11 april 2010

Polen en Rusland: een ultieme verzoeningspoging?

Bij de vliegramp van 10 april nabij het Russische Smolensk kwam een deel van de Poolse regerende elite om het leven, terwijl zij op weg was om het bloedbad van Katyń te herdenken. Deze macabere gebeurtenis én de solidariteit waarvan de Russische autoriteiten blijk hebben gegeven, leggen de basis voor een toenadering tussen Polen en Rusland die lange tijd werd afgehouden.

Gepubliceerd op 12 april 2010 om 15:05
Soldaten bij de aankomst van het stoffelijk overschot van Lech Kaczynski op het vliegveld van Warschau op 11 april 2010

Eerste paradox: Katyń, dat beschouwd werd als een anti-Russische obsessie van de Polen, zal na afgelopen zaterdag, 10 april 2010, zowel voor de westerse wereld als voor de Russen niet langer een holle klank zijn. Deze vliegramp zorgt ervoor dat de waarheid over de moord op 22.000 Poolse officieren, die zeventig jaar geleden op bevel van Stalin werd gepleegd, in het collectieve geheugen wordt gegrift. We moeten ons realiseren dat de geallieerden tijdens de Tweede Wereldoorlog bang waren de Russische regering tegen de haren in te strijken. Zodoende verzetten zij zich niet toen de Sovjetpropaganda claimde dat de afslachting van de Poolse elite in Katyń, Ostashkov en Mednoye het werk van de nazi's was geweest. Het is dus te hopen dat de waarheid nu ingang vindt, want dat is een belangrijke voorwaarde om verzoening tot stand te kunnen brengen.

Tweede paradox: de reactie van Rusland en de Russen op de tragische dood van de Poolse president, een groot aantal hoogwaardigheidsbekleders en vrijwel de gehele Poolse legertop, terwijl zij op weg waren naar Katyń, biedt een weliswaar traumatische, maar unieke kans op een echte verzoening tussen Polen en Rusland, die enigszins vergelijkbaar is met de Frans-Duitse toenadering tussen Charles de Gaulle en Konrad Adenauer.

Op dit moment treurt Rusland met ons mee. De Polen verbazen zich over de uitspraken en gebaren van Russische zijde: premier Vladimir Poetin veroordeelt het door de Sovjets aangerichte bloedbad van Katyń; samen met de Poolse premier Donald Tusk brengt hij hulde aan de slachtoffers; na de ramp richt de Russische president Dmitri Medvedev een plechtige boodschap tot het Poolse volk, waarna hij oproept tot nationale rouw – en dat is echt ongekend, als het gaat om een omgekomen burger uit een ander land.

Tot slot spoedt premier Poetin zich naar de rampplek, waar hij de leiding op zich neemt van een onderzoekscommissie en waar hij de Poolse premier Donald Tusk, meteen na diens aankomst, opvangt met een vriendschappelijk, troostend gebaar. De volgende dag keert Poetin terug naar Smolensk om de kist van de Poolse president te groeten. De Russische nationale televisie zendt op primetime de film Katyń van de Poolse regisseur Andrzej Wajda uit, die er ongetwijfeld hard inhakt bij het Russische collectieve bewustzijn. Voor de Poolse ambassade in Moskou ligt een zee van bloemen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Rusland heeft zich opengesteld voor Polen, maar kijkt ook naar zichzelf, naar zijn geschiedenis, en is bereid af te rekenen met het stalinisme, dat tientallen miljoenen slachtoffers heeft gemaakt, zowel onder de Russen zelf als in de andere landen van de voormalige Sovjet-Unie.

Als Polen en Rusland elkaar op een moment als dit niet vergeven, zal dat dan ooit op een ander moment nog lukken? Een "kans" als deze zal zich niet nog eens voordoen. Daarom mogen wij hem niet verspillen.

Derde paradox: de jonge Poolse democratie en de jonge Poolse onafhankelijke Staat worden hardhandig door elkaar geschud, maar zullen weer snel overeind krabbelen. De Polen zullen nu laten zien dat zij een volk zijn dat rijp is voor de vrijheid. Het regerende Burgerplatform (PO) en waarnemend president Bronisław Komorowski zijn genoodzaakt de vrij gekomen regeringsfuncties op te vullen. Zij mogen zich daarbij niet laten leiden door partijlogica, maar moeten handelen vanuit de geest van nationale verzoening. Het Burgerplatform mag deze noodlottige gebeurtenis niet aangrijpen om te zwichten voor de twijfelachtige verleiding zich triomfalistisch te gaan gedragen.

Het is op dit moment echt moeilijk te voorspellen hoe deze ramp het verloop van de verkiezingen zal beïnvloeden en hoe het Poolse politieke toneel er uiteindelijk zal uitzien. Wat ik wel zeker weet, is dat de Polen moeten slagen voor dit moeilijke examen waar zij momenteel voor staan.

Vanuit Rusland bezien

Eerbetoon aan een politieke tegenstander

Vlak na het overlijden van Lech Kaczynski en tientallen Poolse kopstukken bij het vliegtuigongeluk in Rusland klinken er geluiden tot verzoening in de Russische pers. De media roemen de overleden Poolse president om zijn persoonlijkheid en schrijven, net als de Poolse pers, dat het drama in Smolensk een nieuw begin zou kunnen inluiden voor de verhoudingen tussen de beide landen. "De tragedie in Smolensk is een van de vreselijkste episodes in de onstuimige geschiedenis van de Pools-Russische verhoudingen", aldus het Russische economische dagblad Vedomosti. Volgens deze krant is het "moeilijk om twee volkeren te bedenken wiens verhoudingen zo doordrongen zijn van wederzijds wantrouwen" als Rusland en Polen. "Lech Kaczynski had zonder aarzelen de verhoudingen met Moskou verslechterd en liet geen gelegenheid voorbijgaan om Rusland dwars te zitten: hij had zijn steun verleend aan de plaatsing van delen van het Amerikaanse raketschild in Polen, hij had de onderhandelingen tussen Rusland en de EU geblokkeerd en het op een akkoordje gegooid met [de voormalige Oekraïense president] Viktor Joesjtsjenko en [de Georgische president] Michail Saakasjvili". "Lech Kaczynski is helaas op Russisch grondgebied om het leven gekomen, aan boord van een vliegtuig van Russische makelij dat in Rusland gerepareerd was", merkt de Nezavissimaïa Gazeta *op. "Hij kwam om het leven toen hij zich naar de 70e herdenkingsplechtigheid van het bloedbad van Poolse officieren begaf, na de officiële plechtigheid in [Katyń](http://admin.smolensk.ru/history/katyn/) waarbij de eerste ministers van beide landen reeds aanwezig waren geweest: Donald Tusk, de tegenstander van Lech Kaczynski op binnenlands vlak en Vladimir Poetin, de tegenstander van Lech Kaczynski op buitenlands vlak. Om deze verschrikkelijke historische symboliek te boven te komen, moet men geduldig zijn en blijk geven van zoveel mogelijk wederzijdse aandacht. En die aandacht moet op de eerste plaats vanuit Rusland komen".*

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp