Roma vluchten naar ‘reservaat’

Van alle minderheden die in Oekraïne leven, zijn de Roma ongetwijfeld het slechtst af. Terwijl velen van hen aan de vooravond van het EK voetbal uit hun kampen zijn verdreven, leeft het merendeel in ellendige omstandigheden in krottenwijken aan de randen van de grote steden. Een reportage.

Gepubliceerd op 5 juli 2012 om 11:52

In de Transkarpatische stad Berehove, aan de rand van de Europese Unie [op de grens met Hongarije, red.], wonen honderden Roma achter een betonnen muur. Ze leven daar in een onbeschrijfelijke armoede in krotten die ze hebben gebouwd van hout en aarde.

Hier wonen grote families in één ruimte in een ondraaglijke stank. De beschimmelde en gescheurde muren zijn afgedicht met vodden en stukken karton. Er zitten gaten in het plafond, een vloer ontbreekt, en stukken plastic doen dienst als raam. Deze gemeenschap – zoals beaamd wordt door mensenrechtenorganisaties in Oekraïne – wordt door iedereen als een last gezien.

Vlak voordat het EK 2012 van start ging werd in Kiev, in de buitenwijk Bereznaky, nog een Roma-kamp met de grond gelijk gemaakt. Waarschijnlijk omdat de bewoners hun krotten vlak langs de spoorlijn hadden gebouwd, waar duizenden supporters per trein zouden passeren.

Er heerst dysenterie en tuberculose

Maar ook in de gesloten getto’s, waar ze ‘onder elkaar’ zijn, hebben de Oekraïense Roma geen gemakkelijk leven. In Berehove slapen ze in stapelbedden die zijn gemaakt van stro, karton en oude vodden. Op de binnenplaatsen bezaaid met afval en een ongelofelijke hoeveelheid troep wordt een smerige stoofpot gewoon op de grond bereid, in grote pannen die boven het vuur hangen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Zwerfhonden snuffelen in alle vrijheid tussen de aardappelkoeken die op de grond liggen uitgespreid. De was wordt gedaan in vervuild water. “Maar hier valt tenminste niemand ons lastig”, zeggen de bewoners. Het enige teken van beschaving zijn mobiele telefoons en schotelantennes op de opengereten daken.

We koken in vies, stinkend water. Alle kinderen hebben diarree. We bidden dat er tenminste een pomp wordt geïnstalleerd”, vertelt Aranka, die met haar acht kinderen in het ‘reservaat’ van Berehove woont. Zowel volwassenen als kinderen lijden aan dysenterie en tuberculose.

Felrode haren tegen de luizen

De krotten zijn vergeven van de ratten, die de bewoners proberen te verjagen door er uitgehongerde katten op af te sturen die ze vaak aangelijnd houden. Jong en oud binden de strijd aan met luizen door hun haren felrood te kleuren.

Volgens de statistieken van Roma-organisaties leven er krap 400 duizend Roma in Oekraïne. Maar volgens Rudolf Papp, gemeenteraadslid van Berehove, is het zelfs al lastig om het exacte aantal inwoners van dit gehucht te bepalen. Het is hier namelijk een komen en gaan van families, allemaal op zoek naar een beter leven.

Voor velen van hen zijn sociale voorzieningen hun enige bron van inkomsten. Het gaat dan om de geboortepremie, toeslagen voor ouderschap en ouderdomspensioenen voor de oudere familieleden. Maar veel Roma in Oekraïne hebben geen identiteitspapieren en kunnen dus ook geen beroep doen op deze voorzieningen.

De Roma klagen niet over hun leven ‘achter de muur’. Volgens gemeenteraadslid Papp is het een goede zaak dat het gehucht geïsoleerd achter een muur ligt, zowel voor de Roma-gemeenschap als voor de lokale bevolking. Niemand dwingt ze daar te blijven, ze mogen zich vrij bewegen.

Stijging criminalisering

We hebben dezelfde rechten als de Oekraïners en de Hongaren. Onze kinderen mogen naar school en vrouwen mogen bevallen in het ziekenhuis”, beweert Papp. Toch geeft hij toe dat er maar weinig mensen gebruikmaken van deze mogelijkheden.

Volgens hem is het grootste probleem dat de mannen er vanwege hun afkomst maar niet in slagen werk te vinden. Dus gaan de kinderen vaak uit bedelen en ‘werken’ de oude vrouwen op markten of stations, om hun families te onderhouden. Een deel van de Roma leeft van de drugshandel. Met hun kampen proberen ze elkaar af te troeven qua luxe. Ze wonen in grote huizen met kantelen en rijden in limousines.

Volgens Vitali Kulik, directeur van het onderzoekscentrum voor de burgermaatschappij, vormt de integratie van Roma in de samenleving een groot probleem. “In het Sovjet-tijdperk probeerde de overheid iets voor hen te doen via de mensen die destijds de baronnen werden genoemd. Maar deze informele pogingen zijn mislukt en dat heeft de weg vrijgemaakt naar nog meer criminalisering in deze gemeenschap", vertelt hij.

Gefaalde inburgering

Volgens de mensenrechtenorganisaties vormen de Roma in Oekraïne een volstrekt in de steek gelaten gemeenschap, waar niemand zich om bekommert. Volodymyr Batchaev, van het Oekraïense voorlichtingsbureau van de mensenrechten, die door Radio Liberty wordt aangehaald, zegt dat het ‘een vergeten volk’ is. “De regering wil zich niet om hen bekommeren, omdat de oplossingen die nodig zijn te veel zouden kosten. Ze worden beschouwd als een etnische minderheidsgroep”.

In het Sovjet-tijdperk hebben de autoriteiten pogingen ondernomen om de Roma gedwongen in de samenleving te integreren. Het nomadenbestaan werd verboden, kinderen moesten naar school en de mannen kregen werk, voornamelijk in de landbouw.

Er is zelfs actie gevoerd om de Roma-cultuur te promoten. De film van de Moldavische regisseur Emile Lotianu Queen of the Gypsies, die juist in de dorpen in Transkarpatië werd vertoond, groeide zelfs uit tot een cultfilm.

Maar de romantiek uit de film is al lang verdwenen uit de Roma-kampen. Vandaag de dag heerst er criminaliteit en armoede. Net als in andere Europese landen haalt de Oekraïense bevolking de neus op voor de Roma. Tegenwoordig kunnen alleen de traditionele zigeunermuzikanten die in restaurants spelen nog rekenen op enige sympathie.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp