Aanhangers van de Turks-Cypriotische leider Mehmet Ali Talat in de Oostelijke Cypriotische havenstad Famagusta in Turks bezet gebied, 29 maart 2010.

Stiefkind van de EU gaat naar de stembus

Aanstaande zondag kiezen Turkse Cyprioten een nieuw staatshoofd. Daarbij staat ook de toekomst op het spel van hun republiek, die internationaal wordt geboycot, op de meest geïsoleerde plek in Europa ligt en is uitgegroeid tot een waar paradijs voor gokkers en witwassers, zo schrijft het Duitse weekblad Der Spiegel.

Gepubliceerd op 16 april 2010 om 15:11
Aanhangers van de Turks-Cypriotische leider Mehmet Ali Talat in de Oostelijke Cypriotische havenstad Famagusta in Turks bezet gebied, 29 maart 2010.

De president komt aangestormd. Zijn blik spreekt boekdelen: weinig tijd en veel te doen. Hij is namelijk bezig om zijn republiek op te heffen. Voor dat plan moet hij op 18 april nog wel de kiezers weten te winnen. Mehmet Ali Talat is "Cumhurbaşkani" van de Turkse Republiek Noord-Cyprus en daarmee staatshoofd van de eenzaamste staat in Europa.

De weg naar zijn paleis in het noorden van Nicosia voert langs prikkeldraad en ruïnes. Brieven en telefoontjes komen uitsluitend langs een omweg via Turkije aan. Er zijn geen vliegverbindingen met de rest van het continent. Volgens de Volkenbond bestaat de door Talat in 1983 uitgeroepen republiek niet eens, of eigenlijk, zou niet mogen bestaan. Tot nu toe heeft alleen Ankara een ambassadeur afgevaardigd. De vertegenwoordigers van de andere landen zijn ten zuiden van de grens gevestigd. Op EU-grondgebied, in de republiek Cyprus.

In 2004 stemde de Grieks Cyprioten tegen het plan van Kofi Annan omdat ze tot de EU konden toetreden

De president, die in het buitenland niet wordt erkend, laat zich in een stoel vallen en zegt: "De tijd tikt.” Talat streeft naar een Cypriotische federatie met een centrale regering en een gemeenschappelijke vlag. Bij de presidentsverkiezingen van zondag in het Turkse noorden wordt ook daarover gestemd. President Talat zegt dat het geduld van de burgers op is: "Er dreigt een definitieve scheiding."

Nieuwsbrief in het Nederlands

Daarmee zou een streep worden getrokken onder decennia van touwtrekkerij. In 2004 stemde het Turkse deel van het eiland voor het plan van een statenbond, afkomstig van voormalig VN-secretaris-generaal Kofi Annan. Het Griekse deel van de bevolking stemde tegen. Zij hadden door toedoen van Athene namelijk een andere optie toegezegd gekregen: toetreding tot de EU. Zonder de voorwaarde om daarover met hun Turks sprekende buren overeenstemming te bereiken.

Noord-Cyprus hoort juridisch bij de EU, maar de EU-wetten zijn 'opgeschort'

Die zijn nu de stiefkinderen van het verenigd Europa geworden. Ook Noord-Cyprus hoort sinds bijna zes jaar juridisch gezien bij de Europese Unie, maar in de praktijk is het gemeenschappelijk recht hier ‘opgeschort’. Dat is ook een van de redenen waarom het noorden van het eiland mensen aantrekt die op zoek zijn naar iets speciaals: mensensmokkelaars, een brievenbusadres, goedkope bouwgrond met zeezicht, speelhallen die tot in de kleine uurtjes open zijn. In het noorden wordt in ploegen geslapen: de laatste jetons in het casino zijn nog maar net bijeengeharkt en de eerste oproep tot gebed schalt door de lucht als er alweer een hele troep grensgangers in beweging komt. Elektriciens, loodgieters en metselaars gaan dan namelijk op pad, richting EU-terrein. De Grieken lokken hen met lonen die twee keer zo hoog liggen.

Intussen bezitten 80.000 Turkse Cyprioten, bijna een derde van de bevolking in het noorden, een EU-paspoort. Nog eens dat aantal passeert de grens, die sinds 2003 is opengesteld. En vanaf september 2008 onderhandelt Talat al eenmaal per week met zijn Griekse ambtgenoot, onder andere over de rol van het Turkse leger, over het verloop van de grens en over de tienduizenden stukken grond, waarvan de eigenaren tijdens de oorlog moesten vluchten. Talat heeft nog geen doorbraak kunnen melden. Toch hebben de onderhandelaars respect voor elkaar. De Griek Dimitris Christofias wordt, net als de Turk, beschouwd als hervormer en verdedigt de plannen van zijn Turkse buurman voor een federatie tegenover machtige opponenten in het parlement.

Bij het Europese Hof voor de mensenrechten zijn intussen al 1.400 aanklachten ingediend door Griekse eilandbewoners, die eisen dat hun bezit in het noorden wordt teruggegeven. Er is een bedrag van 70 miljoen euro aan schadevergoeding betaald. Officieel stroomt er in omgekeerde richting geen geld. De republiek Cyprus beheert de voormalige stukken grond van Turken totdat er een definitieve regeling in dit conflict is bereikt. Burgers van de vergeten republiek in het noorden kunnen niet naar de rechter stappen. Maar als dat wel het geval zou zijn, zou dat nog wel eens in de papieren kunnen gaan lopen: de grond waarop bijvoorbeeld het oude vliegveld van Larnaka, in het zuiden van Cyprus, werd gebouwd en eindbestemming van meer dan vijf miljoen toeristen per jaar, is eigendom van Turks Cyprioten.

Merkel: onderhandelingen met Turkije over toetreding pas als Ankara Grieks-Cypriotische schepen toelaat

In het noorden zijn echter in een paar jaar tijd 30.000 villa’s en appartementencomplexen gebouwd, waarbij geen enkel bestemmingsplan de goudkoorts in de weg stond. Als president Talat langs de kust rijdt, ziet hij kilometers lange villa’s zo van de tekentafel, om een paar kilometer verderop te worden geconfronteerd met duistere kroegen, "kiss-me-quick-clubs" genoemd, met daarin Oost-Europese meisjes. In de vrijhaven Famagusta hebben gelukzoekers uit de hele wereld hun brievenbusfirma’s gevestigd, omdat "hier toch niemand controleert wat je doet", zoals een Duitse Lotto-organisator toegeeft.

Bondskanselier Angela Merkel heeft bij haar laatste bezoek aan Ankara de houding van de EU ten aanzien van het merkwaardige Cyprus-conflict nog eens helder verwoord: verdere onderhandelingen voor toetreding tot de EU gaan pas weer van start als Ankara zijn haven openstelt voor Grieks-Cypriotische schepen. De EU zou weliswaar belangrijk zijn voor zijn land, had de Turkse minister voor Europese zaken tevoren al gezegd, maar niet belangrijk genoeg om Cyprus voor op te geven.

Staat Cyprus daarmee nu voor een nieuwe politieke ijstijd? Er is volgens president Talat 36 jaar na afloop van de oorlog "zelfs geen officieel wapenstilstandsverdrag op dit eiland". Vanuit zijn optiek onbegrijpelijk, maar in de visie van de Grieks Cyprioten vrij logisch: "Met een republiek die niet bestaat kunnen ze immers ook geen verdragen sluiten."

Vanuit Nicosia bezien

Turks-Cyprioten moeten stemmen voor verzoening

Eigenlijk is de oplossing voor de Cypriotische kwestie waarover wordt onderhandeld in het belang van al de eilandbewoners, zowel voor de oorspronkelijke Turks-Cyprioten als voor de immigranten uit Anatolië. Cyprus is eigenlijk een grote taart. Wanneer er geen enkele oplossing komt voor de huidige patstelling zal het aantal groepen die er een stukje van wil alleen maar toenemenmaar het probleem is dat de taart niet groter wordt. En de stukken worden kleiner, tot er op een dag niets meer van over is. Wat gebeurt er dan? Welnu, dan zullen onze medeburgers die van het vaste land zijn gekomen en die de eindjes bij elkaar moeten knopen om niet tot echte armoede te vervallen, terug moeten naar Turkije. Maar op het moment dat er op het eiland een compromis wordt gevonden, zal iedereen EU-burger worden. En dan zal de Turkse Republiek Noord-Cyprus economisch gezien in veel gunstiger omstandigheden komen. De 'taart' zal groter worden en daardoor ook het stuk dat iedereen krijgt. In de huidige verkiezingscontext zouden onze van oorsprong Turkse medeburgers er goed aan doen zich hiervan rekenschap te geven en er ook naar te handelen. Anders zullen ze zich op een dag in de vingers snijden. Turks-Cypriotische journalist Hasan Hastürer, in Havadis Kibris, Nicosia (fragmenten)

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp