Kies een taal
*“Heeft u overlast van immigranten uit Midden- en Oost-Europa? Wij willen het graag horen!” Met deze aanmoediging worden bezoekers van het meldpunt van de Nederlandse Partij voor de Vrijheid ontvangen. Geert Wilders, leider van deze extreem rechtse partij en berucht om zijn vlijmscherpe aanvallen op moslims en de islam, heeft een nieuwe goudader ontdekt om stemmen te trekken van de doorsnee Nederlander. In februari van dit jaar is zijn partij een meldpunt gestart waar mensen met klachten over “Polen, Bulgaren, Roemenen en andere Oost-Europeanen”* hun verhaal kwijt kunnen.
Volgens het Nederlandse Centraal Bureau voor de Statistiek zijn in 2011 ongeveer 200.000 Oost-Europeanen legaal in het land komen wonen. De 136.000 Polen vormen daarvan de meerderheid, maar ook 2708 Litouwers, 1885 Letten en 665 Esten hebben zich ingeschreven. In een land met 17 miljoen inwoners vertegenwoordigen zij iets meer dan 1 procent van de bevolking.
Het is interessant om te constateren dat de haat van extreem rechts tegen immigranten die de westerse waarden niet respecteren zich op een andere groep begint te richten. Na 11 september fungeerden moslims en de islam als zondebok voor alle kwaad in de maatschappij; nu zijn het de Oost-Europeanen die in deze rol worden gedrongen.**
Oost-Europeanen zijn niet ‘politiek correct’
Volgens Simon Kuper, een van oorsprong Nederlands journalist bij de Financial Times, zijn er voor dit verschijnsel meerdere redenen aan te voeren. In de eerste plaats streeft Nederland naar inperking van immigratie uit landen van buiten de Europese Unie: het aantal Turken en Marokkanen neemt steeds verder af. In de tweede plaats verloopt de integratie van moslims soepeler. Ze spreken thuis Nederlands en staan niet bovenaan in de statistieken over criminaliteit. Het is volgens Simon Kuper dus niet verbazingwekkend dat inwoners uit Midden- en Oost-Europa die een paar jaar geleden massaal naar het Westen kwamen geleidelijk de “nieuwe moslims” beginnen te worden. In de ogen van West-Europeanen zijn ze het Sovjettijdperk nog niet ontgroeid, spreken ze onverstaanbare talen en lijken ze net zulke vreemdelingen als Turken of Marokkanen.
De Koude Oorlog heeft zijn sporen nagelaten en blijft Oost- en West-Europeanen van elkaar scheiden. Dat verklaart waarom Oost-Europeanen steeds vaker opduiken in de populistische retoriek. Discriminatie van Oost-Europeanen vindt zijn oorsprong in het feit dat ze worden als minder Europees beschouwd**, en dus minder beschaafd en minder tolerant, dan West-Europeanen. Daar zijn aanwijsbare redenen voor. Oost-Europeanen zijn, in tegenstelling tot West-Europeanen, niet “politiek correct”: ze vormen een nogal explosief mengsel van haat jegens zwarten, homofobie en antisemitisme, vormen van onverdraagzaamheid die in het Westen taboe zijn.**
“Oekraïne is geen bordeel”
**Emigreren heeft de Litouwers niet verdaagzamer gemaakt, integendeel zelfs. Degenen die terugkeren uit Londen, Dublin of de Scandinavische landen zijn nog veel negatiever over zwarten, moslims en andere niet-Europeanen die Europa “bezet houden”, en versterken zo de lokale vooroordelen. Ze weigeren toe te geven dat zijzelf in de ogen van West-Europeanen ook kunnen doorgaan voor “bezetters”.
West-Europeanen schermen juist met racisme, homofobie en een gebrek aan democratie om aan te geven hoe anders zij zijn dan Oost-Europeanen. Nogal paradoxaal, want xenofobie en racisme vormen immers de drijfveren van de Westerse nationalistische partijen.**
**Bij het recente Europese voetbalkampioenschap 2012 kwam deze stigmatisering duidelijk naar voren. De Westerse pers greep de gelegenheid aan om de Oost-Europese problemen ter sprake te brengen en dikte daarmee de uit de vorige eeuw daterende stereotypen nog eens aan. Er verschenen talloze artikelen over antisemitisme in Polen, de arbeidersklasse in de Oekraïne en prostituees uit Oost-Europa.
Voor aanvang van het Europees voetbalkampioenschap werd vrouwen in een reclamespotje op de Nederlandse televisie aangeraden om hun echtgenoten toch vooral niet naar Oekraïne of Polen te laten gaan. “Vrouwen, sluit een contract voor 3 of 5 jaar met de Nederlandse Energie Maatschappij en krijg een biertap cadeau”, zei een vrouwenstem op samenzweerderige toon.**
Seksisme en racisme
*Dit reclamespotje is een sprekend voorbeeld van seksisme en racisme. Oost-Europese vrouwen worden erin gepresenteerd op een manier waarop dat met Nederlandse vrouwen nooit zou gebeuren. Niet zo vreemd dus dat Euro 2012 door de Oekraïense actievoersters uit Femen, beroemd om hun acties met ontblote borsten, werd ontvangen met de leus: “Oekraïne is geen bordeel”. Dat was echter nog een van de minst ernstige stereotypen. Journalist Michael Goldfarb van de Guardian heeft in Lviv naar eigen zeggen “de donkere kant van de menselijke ziel” gezien. Hij had het gemunt op Polen, dat hij “het centrum van de Holocaust*” noemde zonder te vermelden dat het nazi-regime daarvoor verantwoordelijk was geweest.
Hoe kunnen we dit beeld in het huidige Europa, dat is gevormd door de Europese Unie, bijstellen? Het antwoord op die vraag berust bij de “Poolse loodgieters” en “Oekraïense prostituees”.**
