Kies een taal
In juni 1985 ondertekenden Frankrijk, Duitsland, België, Nederland en Luxemburg in Schengen een overeenkomst over de geleidelijke afschaffing van de grenscontroles en het vrije verkeer van personen, inwoners van de ondertekenende staten maar ook van de andere landen van de Unie en van buiten de Unie. De bepalingen van deze overeenkomst zijn in maart 1995 van kracht geworden. In die tijd voelden we ons burgers van een tweederangs gebied, en dat gevoel bleef tot na de toetreding van Polen tot de Unie in 2004 bestaan. We werden aan de grenzen gecontroleerd, terwijl alle anderen, betere Europeanen dan wij, hun paspoort niet meer hoefden te laten zien. Wij stonden in de rij terwijl zij doorliepen en genoten van gemakkelijk reizen zonder tijdverlies, de substantiële besparingen die dat opleverde en immigratieposten die alleen golden voor de buitengrenzen van de Unie.
Polen rijden nu naar vliegveld Berlijn om naar Warschau te vliegen
Tegenwoordig hebben wij dit voorrecht ook. Sinds de toetreding van Polen tot de Schengenruimte in 2007 maken de Polen die ten westen van Warschau wonen geen gebruik meer van de luchthaven Frédéric Chopin van de hoofdstad. Met de auto naar een Berlijnse luchthaven kost namelijk minder tijd en binnenkort kunnen we immers ook per vliegtuig naar Warschau vanaf Berlijn in plaats van vanaf Poznań of Szczecin.
Schengen moest er komen om de zustersteden Cieszyn in Polen en Teschen in Republiek Tsjechië met elkaar te verbinden. Schengen heeft het voorheen lethargische Pommeren doen herleven, zoals de Duits-Poolse dubbelsteden Zgorzelec-Görlitz en Slubice-Frankfurt an der Oder. Eindelijk het Europa waarvan ze droomden, zeggen de Polen. Zeker, rapporten van de Duitse politie spreken van toename van autodiefstallen in de gebieden dicht bij de Poolse grens, maar zelfs daar zijn de mensen tevreden: de Duitsers verkopen meer, en de grensoverschrijdende handel is bloeiend.
Gezien van over de oostgrenzen van Polen is Schengen echter niet alleen rozengeur en maneschijn. Vóór Schengen had de regio een bloeiende handel met Oekraïne en Wit-Rusland. Tegenwoordig zijn die gouden tijden voorbij en het eldorado beperkt zich vaak tot een baan waarvan je net kunt leven, meestal de enige in de hele streek die tot de armste van de hele EU behoort.
Bijna van de kou gestorven tussen sinaasappels in een koelwagen
De tegenstanders van de uitbreiding van de Schengenruimte waren bang voor een golf van immigranten uit het oosten, een golf van criminaliteit en overal op straat bedelende zigeuners. Een duidelijk ongegronde vrees.
De EU wordt echter geconfronteerd met legale en clandestiene immigratieproblemen. Bijna elke dag staan er in de Griekse (maar ook in de Spaanse, Italiaanse en Franse) kranten reportages over al die mensen die nooit het beloofde land bereiken. En over mensen die aan de grenzen van de EU worden aangehouden, vaak dankzij de nieuwste technische snufjes zoals de hartslagdetector.
De Schengenruimte oefent zo'n sterke aantrekkingskracht uit dat sommigen tot alles in staat zijn: de passagiers van een Hongaarse tankauto zijn ontdekt in cacaopoeder bestemd voor de fabricage van chocoladerepen, en een illegale Afghaan is bijna van de kou gestorven tussen de sinaasappelen in een koelwagen.
Het Europees Parlement heeft een richtlijn aangenomen voor een gemeenschappelijke verordening voor de hele EU voor de uitzetting van immigranten zonder papieren. Elk land moet een keuze maken: regulariseren of uitzetten. De landen aan de buitengrenzen van de Schengenruimte, zoals Polen, zijn gedwongen de migranten aan te houden en ze terug te sturen naar het land waardoor ze de zone binnen zijn gekomen. Vliegende douane en politiepatrouilles kunnen mensen overal aanhouden en controleren, op elk uur van de dag of nacht. De Poolse douane kan delinquenten aan de Duitse kant van de grens vervolgen en omgekeerd. Criminelen zijn niet langer veilig achter de grenzen. Het Verdrag van Schengen harmoniseert de samenwerking van de politie, het beleid inzake drugs- en wapensmokkel en de justitiële en gouvernementele samenwerking inzake uitzetting en asielrecht.
Het welvarende Zwitserland heeft ineens overal bedelaars
In Oost-Europa is een Schengenvisum als een ticket voor het paradijs (ook al wordt Schengen ook beschouwd als een nieuwe Berlijnse Muur, deze keer gebouwd door een democratisch Europa). Een ticket waar moeilijk aan te komen is: je moet het doel van het bezoek rechtvaardigen, bewijzen dat je genoeg geld hebt, een retourticket, enzovoort. Al die informatie wordt gecontroleerd door de consulaten die zijn aangesloten op het fameuze Schengeninformatiesysteem (SIS). De procedure kan een paar dagen duren.
Het consulaat van Lviv, belegerd door de maffia en met een door hackers gekraakt registratiesysteem, is de drukste consulaire dienst in Europa. Vanwege complexere verificatieprocedures is het aantal visa dat sinds de Poolse toetreding tot Schengen is afgegeven door de Poolse consulaten echter met de helft afgenomen. Maar met een weigering van slechts 1% van de visumaanvragen toont Polen zich relatief gul – vergeleken met Frankrijk, dat bekend staat om het zeer beperkte aantal visa dat wordt afgegeven. Nu Polen tot de Schengenruimte is toegetreden, is het niet meer het land van bestemming, maar alleen een gebied voor transit naar een van de rijkere landen: Duitsland, Frankrijk, Zwitserland.
In het welvarende Zwitserland, eind 2008 toegetreden tot de Schengenruimte, worden de voordelen van het verdrag enigszins overschaduwd door de massale toevloed van Roma uit Roemenië en Bulgarije, en Albanezen uit Servië en Macedonië. Plotseling zijn er op elke straathoek, elke brug, in alle trams en bussen in Genève bedelaars te vinden, en met hen meer afval, meer vuil, en de indruk van minder veiligheid. De Zwitserse anti-Schengen populisten wilden bedelen verbieden en de Roma verjagen, evenals de langbenige Slavische prostituees. De zigeuners zijn naar de rechter gestapt en hebben gewonnen. Schengen heeft gewonnen.
