Kies een taal
‘Het Nieuwe Europa’ was het opgeruimde cliché uit de koker van Donald Rumsfeld ter ondersteuning van de oorlogsinspanningen van de regering van Bush. De “oude Europeanen” waren er echter niet blij mee en dreven er de spot mee, daar het suggereerde dat Europa verdeelder was over de invasie van Irak dan feitelijk het geval was. Maar ze konden niet ontkennen dat er een kern van waarheid in zat.
Maar dat was toen. Nu Polen en Rusland het weer goed maken, hebben Oost- en Midden-Europa geen zin meer om Amerikaanse oorlogen uit te vechten, en bovendien de regering van Obama het hele idee van speciale relaties schuwt, is dit misschien het moment om dat irritante beeld de wereld uit te helpen. Zes jaar nadat de Europese Unie de grootste uitbreiding in één keer volbracht, is de verdeeldheid niet meer zo scherp en zo wrokkig als vroeger.
Maar nu het “nieuwe Europa" zich vermengt met het oude, lijkt er een heel ander soort “nieuwe Europeanen" te ontstaan, en dat nog wel op de meest onwaarschijnlijke plaats, namelijk hier in Groot-Brittannië. Er zijn redenen voor twijfel, maar nu plotseling - voor ons pro-Europese dinosauriërs – ook reden voor hoop.
Avonturiers over de vervagende grenzen
Nog niet zo lang geleden beklaagde ik me over wat een onveranderlijke gelaagdheid van Britse buitenlandse belangen per leeftijd leek. Er waren mensen die zich de Tweede Wereldoorlog herinnerden en het fascisme in zijn vele vormen zagen als de grootste dreiging. Er waren er die opgroeiden in de donkere schaduw van die oorlog – die dappere strijders in de koude oorlog werden, naar de andere kant van de Atlantische Oceaan keken en steun zochten bij de NAVO. Toen kwamen wat we de ‘eerste Europeanen’ zouden kunnen noemen – wij die minstens de helft van het Continent vrij voor ons hadden, avonturiers die steeds verder over de vervagende grenzen reisden.
De rampzaligste fout van mijn – Europese – generatie, in mijn ogen, was dat we ons enthousiasme niet hebben kunnen overbrengen op de volgende generatie. Er was natuurlijk de val van de Berlijnse Muur en de opwinding toen de twee helften van Europa weer werden verenigd. En er waren wat goedkope vluchten die zuipvakanties op Ibiza en Kreta tot overgangsrites maakten en kuddes twintigplussers naar “bokkenweekends” in Tallinn vervoerden.
Xenofobie jegens Europa
Maar naast die pleziertjes bleek onverschilligheid te bestaan, en wantrouwen, ja zelfs xenofobie jegens Europa en de EU. Deze generatie leek zich er niet van bewust dat zulke ervaringen alleen maar voor het grijpen lagen dankzij het idealisme van mensen die oorlog van het Europese vasteland wilden verbannen en instellingen creëren om dat mogelijk te maken.
Tot afgelopen maand leefde men veelal in de veronderstelling dat het soort euroscepticisme dat David Cameron tentoonspreidde een stemmentrekker was en de Britse kiezer dezelfde mening was toegedaan. De van oudsher niet-verontschuldigende pro-Europese houding van de Liberaal-Decocraten werd beschouwd als een handicap voor de partij en voor Nick Clegg.
Er deed zelfs een grap – niet zonder serieus tintje – de ronde dat het feit dat Clegg een paar talen spreekt, in Brussel heeft gezeten en dat zijn enigszins Continentale stijl, zijn Nederlandse moeder, zijn half-Russische vader, zijn Spaanse vrouw en de Spaanse namen van zijn kinderen als negatief gezien zouden kunnen worden door de kleingeestige Britse kiezer.
Groot-Brittannië Internationaler
Het valt te bezien hoe hij het er morgenavond vanaf brengt. Maar voor mijn gevoel is Clegg’s relaxte, klassenloze stijl in lijn met een Groot-Brittannië – of ten minste een stedelijk Groot-Brittannië – dat in de afgelopen twintig jaar informeler en internationaler is geworden, zelfs duidelijk Europees.
Eerst was er tegenstand tegen de oorlog in Irak, omdat die gebaseerd was op Amerikaanse prioriteiten, en niet in het nationaal belang van de Europese landen waarvan de leiders om hulp werd gevraagd. Frankrijk en Duitsland zeiden “Nee”. Een groot aantal Britten zei ook “Nee”, maar die werd opzij geschoven door de regering en de oppositie die meedeed.
Toen was er de ‘sociale staat’ met zijn voorkeur voor bescherming van werkgelegenheid, kortere werktijden en meer gelijkheid dan recente Britse regeringen in ons belang achtten. En tegenwoordig neemt het Britse publiek in alle discussies over extra regulering van banken een meer bestraffende houding aan dan de regering en de oppositie – met andere woorden, een meer Continentale visie, waarin de groei van het BNP niet als enig zaligmakend wordt beschouwd.
Gegriefd door flirt met Amerikaanse stijl
Groot-Brittannië is door de twintig jaar durende flirt met de Amerikaanse stijl danig gegriefd dat onze sociale en economische houding een meer Europese richting inslaat. En misschien verandert de politiek ook. Opvallend was dat het recente groenboek [een document, dat kan worden gepubliceerd als eerste stap in een procedure waarbij wet- of regelgeving tot stand wordt gebracht, red.] over defensie van de regering geheel onverwacht nauwere relaties met Frankrijk voorstelde. Als dat euroscepticisme minder aantrekkelijk is dan vroeger, dan is dat misschien ook een beetje te danken aan mijn generatie. We hebben van onze mede-eilandbewoners dan toch nog Europeanen gemaakt.
