De euro van het onbehagen

Het politieke Europa, dat ooit is opgezet om een einde te maken aan vijf eeuwen conflicten op het oude continent, gaat een onzekere toekomst tegemoet. Dat komt omdat de Europeanen niet langer dezelfde visie delen en omdat de Verenigde Staten het bestaan van de euro niet accepteren, beweert de Portugese schrijver Eduardo Lourenço.

Gepubliceerd op 2 augustus 2012 om 14:56

**Na de twee rampzalige episodes uit de twintigste eeuw vatten drie van de oorlogvoerende naties - ten einde raad - de droom van een nieuw Europa op. De wereldoorlogen - een dubbele Europese ‘zelfmoord’ - vormden het toppunt van een meedogenloze strijd: een vijf eeuwen durende jacht naar hegemonie tussen Spanje, Frankrijk, Engeland en Nederland, waar zich later Oostenrijk, Pruisen en Rusland bij voegden. Bij gelegenheid namen ook Zweden - zijdelings - en Portugal hieraan deel als bondgenoten van de genoemde hoofdrolspelers.

Wij doen onze Europese geschiedenis dus geen geweld aan als wij dit tijdperk zien als één lange, met tussenpozen oplaaiende ‘burgeroorlog’. Al deze naties hebben een bepaalde cultuur met elkaar gemeen: de van oorsprong christelijke (katholieke, protestantse, orthodoxe) en van de Oudheid overgeleverde beschaving die zich sinds de val van Constantinopel [in 1453, red.] tegen andere beschavingen en religieuze stromingen verzette.

Gezien dit complexe verleden is het niet verwonderlijk dat West-Europa bij de verwezenlijking van zijn Europese utopie, bij zijn eerste serieuze en democratische bouwproject van internationaal formaat, op zo veel problemen is gestuit. Helaas, en ondanks de urgentie van het Europese project, vond de verwezenlijking ervan onvermijdelijk plaats tegen de achtergrond van de Koude Oorlog. De Verenigde Staten en de Sovjet-Unie streefden er beide naar hun hegemonie in de wereld te vestigen, en voor hen was Europa (toen al) een begeerd gebied. Europa, dat heen en weer geslingerd werd tussen de Verenigde Staten en Rusland, had in die tijd twee gezichten en veranderde pas ingrijpend na de val van de Berlijnse Muur.**

Welke Europeaan wil nog iets van Europa weten?

**Men zou kunnen stellen - zeker nu - dat de oprichting van de euro de zo geliefde dollar op zijn grondvesten deed schudden. Tot die tijd was de dollar de enige superieure munt in de ruimte waar de globalisering haar opmars maakte, of liever gezegd in de ruimte waar de politieke, economische, financiële, technologische en, vooral, culturele amerikanisering van de wereld plaatsvond. Misschien baarden de euro en het zelfvertrouwen en (overdreven?) succes van de munt het mondiale monetaire systeem van het begin af aan al zorgen. Van dit systeem vormen de dollar en zijn absolute suprematie het opperste wapen. Een wapen waarmee dat andere wapen, namelijk aardolie, kan worden gekocht en waarmee controle kan worden uitgeoefend op de wereldmarkt.

Nieuwsbrief in het Nederlands

We hoeven ons geen ideologisch-financieel complot voor de geest te roepen om de nagenoeg wereldomvattende crisis te verklaren die het hart van het kapitalisme in het digitale tijdperk treft. Ook is er geen complot nodig om ons een offensief voor te stellen om de euro te destabiliseren - en daarmee het gehele, op politieke autonomie gerichte project van het nieuwe Europa -, waarbij het doel de historische onderwerping ervan zou zijn. De NAVO is in strategisch opzicht wat de verzwakking (en op termijn mogelijk de verdwijning) van de euro in economisch en financieel opzicht is: de eenheidsmunt symboliseert en belichaamt het Europa van na 1989. Maar welke Europeaan wil nog iets van Europa weten?**

Duitsland is het IMF van de euro

**Paradoxaal genoeg is de meest pro-Europese van de grote naties, ondanks zijn ethische en politieke beperkingen, niemand anders dan Duitsland. Het land van de vroegere D-mark is het nieuwe Internationaal Monetair Fonds van de euro. Alleen Duitsland (hoewel het ontwapend is, of misschien juist omdát het ontwapend is) heeft nog genoeg economische macht om de Europese ‘utopie’ te behoeden voor de duistere invloeden die het land in het verleden naar de afgrond hebben gesleurd. Alleen Duitsland bezit nog voldoende historische uitstraling om de hoofdrol op zich te nemen die het lot dit land heeft toebedeeld, of die het naar zichzelf heeft toegetrokken. Welk ander land dan Duitsland is in staat - ondanks de spookbeelden die dit perspectief oproept - om ‘Europeanen’ als Oekraïne en de Russische Federatie naar de Europese ruimte te lokken? Of Turkije, dat dichter bij Duitsland staat dan bij welk ander land dan ook?

Toch zouden we een historisch commitment voor een voorbeeldig Europa eerder kunnen verwachten van het vaderland van Voltaire dan dat van Luther. Net zo voorbeeldig als Frankrijk vroeger zelf op veel gebieden is geweest.

Lange tijd heeft Frankrijk in zijn eentje Europa belichaamd: voor veel mensen was Frankrijk de ‘modelnatie’, in tegenstelling tot het ‘wereldeiland’ waar Engeland voor stond. Dat is waarschijnlijk de reden waarom dit land er van het begin af aan niets voor voelde om boven zijn grenzen uit te stijgen, teneinde aan te sturen op een dynamische belichaming van Europa. Vanwege de van oudsher onoverkomelijke rivaliteit tussen beide landen ziet noch Engeland noch Frankrijk de noodzaak van Europa in. Zij zijn dan overtollig.**

Hier heeft de moderniteit vorm gekregen

**In Zuid- en Oost-Europa leeft de Europese droom daarentegen volop. Maar deze regio’s zijn beperkt en marginaal, als ze al niet gemarginaliseerd zijn. Wat het Noorden betreft, dit lijkt tot een continent te behoren dat zijn dromen al lang geleden in de ijskast heeft gezet.

Misschien heeft Europa nooit behoefte gehad om een bepaalde richting op te gaan. Noch om zichzelf een historisch, politiek, ideologisch en cultureel statuut aan te meten, afgezien van het statuut van de veelheid aan entiteiten die het altijd geweest is. Hier heeft de moderne wereld vorm gekregen, evenals de moderniteit van de wereld. Laten wij dat niet vergeten. Wij hebben niemand nodig om ons te redden. Wij moeten onszelf redden, en dat is niet niets. Hoe het ook zij, wij zijn niet te koop.**

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp