Kies een taal
Ze stonden tot om de hoek in de rij om te gaan stemmen, in het hele land. Mensen hebben soms een uur gewacht om hun oordeel te kunnen vellen over de politieke klasse. Voor sommigen werd zelfs de deur in het gezicht dicht geslagen zonder dat ze hun stembiljet in de bus hebben kunnen doen omdat de stemlokalen moesten sluiten.
Wat er ook was, apathie was gisteren in elk geval níet aan de orde. Antipathie is een betere omschrijving van deze parlementsverkiezingen. In de woorden van Tennyson : "De bestaande orde verdwijnt, biedt plaats aan het nieuwe".
De kiezers hebben zich aarzelend achter de conservatieven geschaard
David Cameron heeft misschien het grootste aantal zetels in het Lagerhuis gehaald, maar vanochtend hebben we hem niet op de drempel van Downing Street 10 horen verklaren dat er ‘een nieuw tijdperk is aangebroken’, zoals Tony Blair dat deed in 1997. Dat was de laatste keer dat de macht overging in andere handen. De kiezers hebben Gordon Brown de rug toegekeerd, maar ze hebben zich niet in de armen van de Tories gestort, in tegenstelling tot wat ze dertien jaar geleden bij New Labour deden. In plaats daarvan hebben ze zich aarzelend achter de conservatieven geschaard, zoals mokkende pubers zich schamen omdat ze naast hun ouders moeten staan.
Tegenover zo’n halfslachtige steun had zelfs de normaalgesproken optimistische leider van de conservatieven moeite om zijn slogan ‘Laat de zon deze dag verlichten’ te herhalen. Met zo’n mandaat zal het niet eenvoudig zijn om impopulaire maatregelen als bezuinigingen en belastingverhogingen door te voeren, die nodig zijn om het tekort te beteugelen. De partijen hebben de nacht nagelbijtend doorgebracht, en vanochtend is het niet zozeer ”de koning is dood, leve de koning” als ”laat de koning zichzelf gaan verhangen”. Labour heeft verloren, zeker, maar hebben de conservatieven wel echt gewonnen ?
Verkiezingen gaan meestal over de wil van mensen om de regering te veranderen of juist te behouden. Deze verkiezingen hebben meer te maken gehad met de wil van de kiezers om het hele politieke systeem te veranderen. De campagne beperkte zich niet tot een handgemeen tussen Labour, de Tory’s en de LibDems. Het is vooral een strijd geworden tussen de mensen en de politieke klasse. Wat de kiezers echt willen zien verdwijnen is de ”bestaande orde”.
Na de bonnetjesaffaire, de oorlog in Irak, de hooghartige verklaringen van communicatie-goeroes en statistieken gebaseerd op variabele wiskunde, is het vertrouwen in politici nog nooit zo laag geweest, een fenomeen dat nog wordt versterkt door het gedrag van bankiers die, voor veel mensen, deel uitmaken van dezelfde elite.
Politici zouden hun oor nederig te luisteren moeten leggen
Een parlement zonder meerderheid is wat veel kiezers voor ogen hadden. Het komt neer aan het aankruisen van het hokje ‘geen van bovenstaande’. Het is een oproep tot een coöperatieve, meer volwassen dialoog tussen de partijen, als uitkomst van deze anti-politieke verkiezingen. De politici zouden hun oor nederig te luisteren moeten leggen en hiervan leren. Eigenlijk is dit een heel Britse revolutie.
Het electoraat heeft de politici gestraft door ze te verplichten tot wachten – velen van hen hebben pas in het kieshokje hun keuze gemaakt. De partijleiders hebben moeten vechten voor elke stem, en de hele nacht door moeten werken, zoals de schoonmaakster van het ministerie van Financiën, wier dochter op een van de laatste campagnedagen huilend voor Brown stond.
De televisiedebatten hebben de machtsverhoudingen veranderd door de drie kandidaten direct met hun kiezers te confronteren. Volgens de Labour-strategie "zijn mensen echt geïnteresseerd in deze campagne. Er is ze een alternatief geboden – Clegg en Cameron – maar wat ze wilden was een verandering in het politieke systeem". Nick Clegg’s populariteit schoot omhoog zolang hij een outsider was, maar bekend maakt onbemind. Hoe vaker de kiezers hem zagen, hoe meer hij in hun ogen net als de anderen werd. De LibDems zijn er duidelijk niet in geslaagd om uit de politieke mal te komen zoals ze het hadden gewild.
De publieke opinie zou giftig kunnen worden als Brown aan de macht wil blijven
En toch lijkt de gevestigde orde langzaamaan te verdwijnen, hierbij geholpen door allerhande schandalen, tegelijkertijd met de op klasse gebaseerde loyaliteit aan de partijen. De hervorming van het kiesstelsel zal waarschijnlijker worden wanneer men met schrik heeft kunnen vaststellen hoe groot het verschil is tussen het aantal uitgebrachte stemmen en het aantal zetels dat door elke partij is behaald. Dit meerderheidsstelsel heeft afgedaan. Labour loopt nu het risico dat wat ze doen eruit ziet alsof ze het partijbelang voorrang geven boven het belang van de kiezer.
De publieke opinie zou giftig kunnen worden als Gordon Brown – die niet als partijleider is gekozen en deze verkiezingen ruimschoots heeft verloren – aan de macht probeert te blijven terwijl hij minder zetels heeft gekregen dan David Cameron. Zijn partijgenoten lijken dit te willen proberen. Het risico bestaat nu dat dit kritieke moment zal worden gebruikt om achterkamertjespolitiek te bedrijven.
We hebben enorme veranderingen meegemaakt de afgelopen zesendertig jaar. Vandaag de dag houden politici elkaar op de hoogte via hun mobiele telefoon, alles komt op Twitter, de continue informatiekanalen vereisen onmiddellijk antwoord en de markten zorgen ervoor dat discussies onmogelijk enkele dagen kunnen duren. Maar de grootste verandering van alles is de visie van de kiezers op degenen die de macht uitoefenen. Wat de constitutionele conventies, de parlementaire rekenkunde en de ambities van de partijen er ook van mogen zeggen: het is uit met de eerbied. De bestaande orde is aan het veranderen. Dat is wat alle politici, uit welk kamp ook, in gedachten moeten houden bij het resultaat van deze verkiezingen.
