Kies een taal
**Enkele dagen geleden is een team van ongeveer twintig Deense onderzoekers vanuit Spitsbergen [een Noorse archipel op de grens van de Noordelijke IJszee en de Atlantische Oceaan] vertrokken richting Noordpool, aan boord van de Zweedse ijsbreker Oden. Hun missie is om aan te tonen dat 155.000 vierkante kilometer van de bodem van de Noordelijke IJszee - waaronder de Noordpool - deel uitmaakt van het Groenlands continentaal plat en dus als onderdeel van het koninkrijk [dat naast Denemarken bestaat uit Groenland en de Faeroër-eilanden] moet worden beschouwd.
De expeditie heeft slechts zes weken om haar taak tot een goed einde te brengen, omdat buiten deze periode de kans groot is dat de onderzoekers het gebied vanwege de ijsvorming niet kunnen bereiken. Zij moeten gegevens verzamelen over de diepte van de zeebodem, de onderzeese bergrug Lomonosov en de sedimentlagen in het Amundsen-bekken ten oosten van de Noordpool. Alleen met deze gegevens in de hand kan de Deense staat in 2014 bij de VN een groot deel van de zeebodem opeisen die zich ten noorden van de grens van 200 zeemijl uitstrekt, van Groenland tot de Noordpool.
Drie vragen dringen zich op: Komt er een conflict tussen Denemarken en Rusland, aangezien ook Rusland delen van dit gebied opeist? Wat zijn de achterliggende motieven van de Deense claim? En gaat Denemarken de Noordpool beschermen, als het gebied Deens wordt?**
Voor olie moet men elders zijn
**Laten we beginnen met Rusland. Volgens het VN-Zeerechtverdrag van 1982 mogen landen hun grondgebied tot buiten 200 zeemijl uit de kust uitbreiden. Rusland heeft zijn voorlopige eisen ten aanzien van de Noordelijke IJszee in 2001 gepresenteerd en het is zonneklaar dat deze voor een deel dezelfde gebieden betreffen als waar de Deense staat aanspraak op maakt. Er heerst onzekerheid over het vreedzame karakter van de bedoelingen van Moskou, temeer omdat in 2007 onderzeeërs een Russische vlag op de zeebodem onder de Noordpool hebben geplaatst. Toch is het risico zeer klein dat er een conflict over de Noordpool losbarst.
Denemarken, Rusland en de andere staten die in de buurt van het Arctisch gebied liggen, hebben verzekerd dat zij - als het gaat om de afbakening van de grenzen - de regels van het Zeerechtverdrag willen eerbiedigen. Rusland heeft alleen maar baat bij een vreedzame ontwikkeling van de situatie. Dankzij zijn 20.000 kilometer lange Siberische kustlijn zal het land enorme delen van de bodem van de Noordelijke IJszee in zijn bezit krijgen. Het is niet erg waarschijnlijk dat Rusland dit mooie vooruitzicht op het spel zet door een ruzie te beginnen over het meer bescheiden gebied waarop Denemarken aanspraak maakt.
Bovendien is de kans klein dat er in de omgeving van de Noordpool olie wordt gevonden. Onderzoekers weten nog niet veel van de geologische kenmerken ter plekke, maar hun kennis is wel voldoende om te kunnen stellen dat je voor exploiteerbare olievoorraden elders in het Arctisch gebied moet zijn.**
Greenpeace wil het gebied beschermen
**Niettemin is nog niet duidelijk hoe Rusland en Denemarken tot concrete afspraken over het verloop van de grenzen gaan komen als beide landen dezelfde delen van de zeebodem opeisen. Veel Russische diplomaten menen dat om een duurzame oplossing te bereiken er een dialoog met andere betrokken landen - lees Verenigde Staten - op gang moet worden gebracht.
Ook is nog niet duidelijk of de nationalistische krachten in Rusland zullen accepteren dat Denemarken/Groenland het exclusieve recht krijgt op het predicaat beheerder van de Noordpool. Geen enkel punt van Siberië ligt even dicht bij de Noordpool als het noordelijkste puntje van Groenland, maar desondanks vinden de Russen dat zij net zo veel aanspraak op dit gebied maken als wij.
Ten slotte moeten Denemarken en Groenland het eens worden over een strategie om over de grenzen te onderhandelen. Officieel is Denemarken verantwoordelijk voor het buitenlands beleid van het koninkrijk, maar met de wijziging van de bevoegdheden krijgt Groenland ook meer invloed op het internationale toneel [sinds 2009 heeft het eiland een versterkte autonome status].
Een andere kwestie is de bescherming van de regio. De Zuidpool en geheel Antarctica zijn beschermde gebieden. Het Antarctisch Verdrag verbiedt er al tientallen jaren elke militaire activiteit en de commerciële exploitatie van olie, delfstoffen en fauna. Greenpeace en andere organisaties zijn van mening dat het centrale deel van de Noordelijke IJszee, dat tot op heden nog aan niemand toebehoort, op soortgelijke wijze moet worden beschermd.**
Is Denemarken voorstander van bescherming?
**In dat geval zouden Denemarken, Rusland en Canada, die delen van dit gebied opeisen, van hun aanspraken bij de VN moeten afzien. Greenpeace heeft een campagne 'Red de Noordpool' gelanceerd, met als hoogtepunt de plaatsing van een vlag op de Noordpool in 2013.
Denemarken heeft zich lange tijd verzet tegen de gedachte dat het Arctisch gebied een vergelijkbare bescherming verdient als Antarctica, op de Zuidpool. In het Arctisch gebied wonen 4 miljoen mensen, terwijl Antarctica onbewoond is. Daarnaast kan de Deense staat volgens het Zeerechtverdrag aanspraak maken op een deel van de zeebodem. Maar toen in 2011 de leider van de Groenlandse regering, Kuupik Kleist, openlijk aangaf dat volgens hem de zones in volle zee internationale bescherming zouden moeten genieten, veranderde Denemarken van toon.
In augustus 2011 ondersteunde oud-minister van Buitenlandse Zaken Lene Espersen (Conservatieve Volkspartij) het idee van een “natuurpark”. Haar opvolger Villy Søvndal (Socialistische Partij) sprak van “erfgoed”. Toch blijft het raadselachtig wat de regering nu echt wil: is Denemarken voorstander van internationale bescherming van een grote regio in de Noordelijke IJszee, waar commerciële visserij en zeevaart en de winning van olie en delfstoffen verboden zijn? Of neigt het land meer naar een symbolische bescherming van een beperkt deel van de ijskap in de buurt van de Noordpool? De Deense regering zal zich vast gedeisd houden wanneer de Verenigde Naties de officiële aanspraken van de diverse landen zullen beoordelen. Dat gebeurt in dezelfde periode als dat het onderzoeksteam de resultaten van zijn expeditie bekend zal maken.**
