Kies een taal
Barcelona is vol toeristen. De aantallen overnachtingen zijn vorig jaar toegenomen. De café’s rondom Plaça Catalunya serveren nog steeds veel te dure koffie. De politie verjaagt de bedelaars. Wat de crisis betreft, die moet je een paar dwarsstraten verderop zoeken.
Op een kruising op de Avinguda Diagonal stuit ik op Pedro Panlador, een tengere man, die zich heeft opgesteld voor een filiaal van de bank Bankia. Hij wil het bestormen. Hij heeft een paar gelijkgestemden bij zich. Ze hebben televisieredacties gebeld, om die over hun actie te laten berichten, maar ze zijn afgewimpeld. In Spanje wordt momenteel altijd wel ergens een bank bestormd.
Bankia, een bank uit Madrid die in 2010 is voortgekomen uit een fusie van zeven regionale spaarbanken, heeft Pedro Panlador uit zijn woning gezet omdat hij zijn hypotheek niet meer kon betalen. In de eerste drie maanden van dit jaar zijn dagelijks tweehonderd woningen ontruimd.
Panlador is in Colombia geboren en woont al twaalf jaar in Barcelona. Momenteel heeft hij een schuld van 242.000 euro. Vóór de crisis was hij chauffeur. Sinds ruim twee jaar is hij werkloos.
Voorbijgangers passeren ons. Sommigen spreken hem moed in, enigen applaudisseren. Niet één vindt het verkeerd je voor een bank op te stellen en de personeelsleden ‘misdadigers’ te noemen. Panlador zegt dat hij ‘vreedzaam’ te werk wil gaan en alleen maar de directeur wil spreken.
In 2011 leed Bankia een verlies van drie miljard euro. De bank heeft twintig miljard nodig om niet failliet te gaan en het Spaanse bankenstelsel niet mee de afgrond in te trekken. De laatste uitvoerend directeur was Rodrigo Rato, de vroegere minister van Financiën onder minister-president José María Aznar. Tot 2007 was Rato directeur van het Internationale Monetaire Fonds (IMF). Spanje zal het IMF misschien spoedig om hulp moeten vragen. Dat klinkt als een wrange grap.
Het land veranderde in een casino
Panlador en zijn maten willen nu met de bestorming beginnen. Ze doen dit voor de eerste keer. Panlador heeft al eens voor een filiaal van
Bankia gekampeerd, maar denkt dat een bestorming meer indruk zal maken. Hij verzamelt al zijn moed en stapt op de ingang af. Hij ziet dat dit filiaal een veiligheidsdeur en een bel heeft.
Hij belt aan maar Bankia doet de deur niet open.
Panlador draait zich om naar de anderen. Ze zien er ietwat radeloos uit. Tenslotte blaast iemand op een seinfluit.
Panlador plakt een paar affiches op de ramen. De banken moeten ophouden wanbetalers uit hun woningen te procederen, staat erop te lezen. Spanje is het land van de trieste demonstraties.
Panlador loopt een paar passen achteruit. In Spanje kun je als privépersoon niet failliet gaan. Panlador zal de schuld van 242.000 euro houden zolang hij leeft. Een kwijtschelding, zelfs een gedeeltelijke, is niet mogelijk. “Ik ben er moe van”, zegt hij. Protest zou op z'n minst zo nu en dan een klein succesje moeten opleveren, of een sprankje hoop dat de strijd loont. En het zou op z’n minst duidelijk moeten zijn wie de vijand is.
Maar wie treft hier blaam? Bankia, omdat de bank aan iemand die 940 euro netto per maand verdiende een hypotheek van een kwart miljoen heeft gegund? Of Panlador zelf, omdat hij die hypotheek heeft aanvaard? Niemand heeft hem ertoe gedwongen. Misschien dragen beiden wel schuld.
Misschien was het louter de zee van ongekende mogelijkheden. Overal werd gebouwd, overal werd geld verdiend. Goedkoop geld. Banken die het wegschonken, woningen die zichzelf leken te financieren, en enorme hoeveelheden arbeidsplaatsen – dat alles heeft de Spanjaarden in gokverslaafden veranderd en het land in een casino.
Niemand hoefde nog langer te dulden dat de buurman een weekendhuisje in Conil aan de Costa de la Luz had en dat men het zelf moest stellen met een volkstuintje aan de rand van de stad. Wie had nu kunnen vermoeden dat mensen als Pedro Panlador uiteindelijk voor een bankfiliaal zouden staan om op een onverbiddelijke bel te stuiten?
Rijkste stad van Spanje telt 17,7% werklozen
Ik geef Panlador een hand en wens hem geluk. Barcelona is wonderschoon, veel mooier dan Berlijn, Frankfurt of München. Nog steeds, ondanks de “Te Koop”-borden aan de balustrades, en ondanks de goudhandelaren, die de sieraden van de vertwijfelden opkopen. De stad komt op mij over als de vrouw van een fabrieksdirecteur, die nog niet wil geloven dat de firma failliet is gegaan. De bontjas is er nog, evenals de diamanten ring en het porselein, maar iedereen weet dat het snel voorbij zal zijn.
De werkloosheid in Barcelona is het afgelopen jaar gestegen van 7 naar 17,7 procent. 17,7 procent mensen zonder werk in de rijkste stad van Spanje.
Ik stap in de auto en verlaat Barcelona. Ik heb een afspraak in Sabadell, een vroegere textielstad, met Antonio, de vader van een gezin. Hij wil geen bank bestormen, maar komt wel in actie: hij heeft een woning gekraakt.
**Het is ergens in de middag. Antonio staat voor de deur van zijn woning en weet wat ik denk. Antonio lijkt op George Clooney.
“Ik weet het”, zegt hij. “Dat zeggen ze allemaal”.**
Antonio betreedt de kale vloer, toont me de piepkleine badkamer, de woonkeuken met grote koelkast, en de slaapkamer met twee bedden, waarop twee knuffelbeesten liggen.
*“Dit is het*”, zegt Antonio - twee kamers op de begane grond, zijn nieuwe huis. In de wc staan een paar dozen.
“Hoe lang ben je al hier?”
“Twee dagen.”
“Hoe ben je binnengekomen?”
“Dat zeg ik niet, maar ik ben ooit lasser geweest. Morgen slapen mijn meisjes hier voor het eerst.”**
Antonio heeft twee dochters, van veertien en zeventien. De jongste gaat nog naar school, de oudste volgt een kappersopleiding. Zij verdient wegens de crisis echter geen geld en is de enige uit haar vroegere klas die überhaupt een baan heeft gevonden. Antonio schuift een knuffeleend opzij en gaat op het bed zitten.
Antonio Zamora Hidalgo, 47 jaar, gesloten type, is eergisteren begonnen met zijn strijd tegen het systeem. Hij heeft ruim twintig jaar in een metaalfabriek gewerkt en twaalf jaar lang trouw de hypotheek voor zijn woning bij de bank BBVA afgelost. Toen hij de termijnen niet meer kon opbrengen, verloor hij alles.
Sneeuwbalsysteem van goedkope kredieten
Er is geen bijstandswet in Spanje, maar wel een regeling die bepaalt dat een kredietnemer niet eenvoudigweg het vastgoed aan de bank kan teruggeven, om zijn schuld te vereffenen. Bij twijfel verliest hij de woning en is hij toch de hele aankoopprijs verschuldigd.
Antonio Zamora Hidalgo wist gewoon niet waar hij met zijn kinderen heen moest gaan. Zijn vrouw heeft het gezin net verlaten, omdat zij het niet aankon hoe diep ze zijn gezonken. Antonio heeft zich tot het burgerinitiatief PAH in Barcelona gewend. Daar zeiden ze dat 20 procent van de Spaanse woningen leeg staat. Ook deze in Sabadell, al vijf jaar.
**De kleine woning ligt in een rustige zijstraat, in de wijk Cann’Oriac, en is eigendom van de Caixa Catalunya, een van de provinciale spaarbanken in Spanje, die de afgelopen jaren als bezetenen hypotheken hebben verstrekt en met belastinggeld moesten worden gered.
“Had je het je zo voorgesteld?” vraagt Antonio.**
Ik kijk om me heen in het kleine kamertje. De twee bedden vullen het bijna helemaal.
“Als je dan toch een woning kraakt, waarom dan geen grotere?”
Antonio moet lachen. Hij had het niet over de woning, maar over de toestand in Spanje.
“Ik zal je vertellen hoe de zaken ervoor staan”, zegt Antonio. “De situatie dwingt mensen als ik ertoe woningen te kraken.”
Wie heeft hier nu schuld aan, vraag ik me op de snelweg af. Deze man is nog nooit in aanraking met de politie geweest. Hij drinkt niet, is geen anarchist, geen linkse oproerkraaier, en kijkt niet eens naar het nieuws. Toch is hij nu kraker. Misschien heeft hij eenvoudigweg louter pech gehad en is hij meegezogen, toen dit sneeuwbalsysteem van goedkope kredieten en stijgende huizenprijzen, dat het “Spaanse economische wonder” werd genoemd, ineenstortte. Dat ‘wonder’ was de tijd waarin het New Yorkse tijdschrift Time met koppen als “Spain rocks” (“Spanje swingt”) kwam.
Lees hier deel 1 van “Terug naar Spanje”: Alles draait om de crisis
