Iphigenia, Jona en de opoffering

Terwijl premier Antonis Samaras begonnen is aan een tournee door Europa om bij zijn collega's aan te dringen op een versoepeling van de eisen van het reddingsplan voor Griekenland, haalt commentator Nikos Konstandaras de Griekse mythes aan om uit te leggen dat door Athene in het water te gooien, de euro niet gered wordt.

Gepubliceerd op 21 augustus 2012 om 16:19

Heel wat buitenlandse politici, economen en commentatoren hebben het mogelijke vertrek van Griekenland uit de eurozone (en misschien zelfs uit de EU) ter sprake gebracht, zodat deze kwestie alle discussies over de toekomst van ons land overheerst. Dat zal tijdens de gesprekken die premier Antonis Samaras komende week met Angela Merkel, François Hollande en Jean-Claude Juncker zal voeren, niet anders zijn. Als we willen dat er niet rechtstreeks wordt gesproken over de ‘opoffering’ van Griekenland, dan moeten we bekijken hoe elke partij aankijkt tegen een vertrek van ons land uit de eurozone en de mogelijke gevolgen daarvan.

Het is duidelijk dat, zoals dat voor zoveel andere kwesties geldt, de Grieken en de ‘harde kern’ van onze geldschieters - vooral enkele Duitse politici en economische kopstukken - culturele meningsverschillen over dit thema hebben. De Grieken hebben het over de opoffering van de mythische Iphigenia, waardoor hun partners veilig zouden kunnen uitvaren maar ze hun toekomst op een ongerechtmatigheid bouwen. De ‘buitenlanders’ lijken Griekenland echter te zien zoals de zeelieden en andere passagiers Jona zagen voordat ze besloten hem overboord te gooien om aan een hevige storm te ontkomen.

Symbool van de ongerechtvaardigheid

Wij, Grieken, hebben de neiging om de tragische omvang van de feiten op een statische manier te bekijken. De opoffering wordt geïdentificeerd met de opoffering van de onschuldige in het belang van de massa: het slachtoffer treft geen enkele andere blaam of verantwoordelijkheid dan het feit dat hij bestaat. Onze calvinistische partners zien deze collectieve poging echter als de optelsom van ieders inbreng: de rollen liggen niet van tevoren vast, zoals in de wereld van de tragedie, maar worden ingevuld op basis van de persoonlijke bijdrage van ieder afzonderlijk. In onze wereld is het slachtoffer degene die om een of andere reden, buiten zijn schuld om, te gronde wordt gericht om de duistere belangen van de anderen te dienen; voor onze ‘pragmatische’ partners wordt iedereen beoordeeld voor zijn aandeel aan het geheel.

Wat levert de opoffering van Iphigenia en Jona echter op en wat volgt op een eventueel vertrek van Griekenland uit de eurozone en andere mogelijke Europese verbanden? De opoffering van Iphigenia werd het symbool van de ongerechtvaardigheid en de wreedheid van velen: onschuldig bloed bezoedelde de veldslag tegen Troje en leidde na zijn terugkeer tot de dood van veldheer Agamemnon. Het verhaal van Jona, die werd gered toen God een walvis stuurde om hem op te slokken en drie dagen later weer op het vasteland uit te spuwen, symboliseert de almachtige God (van de Joden, Christenen en Moslims) en de mens die machteloos staat tegenover Zijn wil (zoals Jona tevergeefs een opdracht van God probeerde te ontvluchten).

Nieuwsbrief in het Nederlands

Mythes beïnvloeden onze perceptie

Er bestaan twee versies voor het einde van Iphigenia – in de ene versie sterft ze op het altaar, in de andere versie wordt ze op het laatste moment door goddelijk ingrijpen naar een onbekende plek gebracht, de Tauris (de Krim), waar ze te midden van barbaren leefde. Dat staat ons min of meer te wachten als we de euro verlaten. Helaas voor ons leert het verhaal van Jona dat degenen die hem overboord gooiden juist handelden: opeens kwam de zee tot rust en werd iedereen gered en uiteindelijk bracht God ook de profeet de weigerde om Zijn plannen uit te voeren in veiligheid. Misschien is dat waaraan degenen denken die zeggen dat ze niet bang zijn voor het vertrek van Griekenland uit de eurozone, omdat ze geloven dat zo opeens de crisis ophoudt en alles goed komt.

Mythes beïnvloeden onze perceptie en vereenvoudiging helpt vaak om met andere ogen naar complexe, actuele problemen te kijken. Het volstaat om ook de verschillen met de werkelijkheid te zien. Op dit ogenblik moet iedereen berekenen wat het zal kosten als Griekenland uit de eurozone verdwijnt – zowel voor Griekenland zelf als voor onze partners en schuldeisers. Hoe hard we ook jammeren dat we slachtoffers zijn – nieuwe Iphigenia’s – we zullen niet het gewicht van de verantwoordelijkheid dragen om onze opoffering te voorkomen. Degenen die ervan dromen Griekenland ‘in zee te gooien’, moeten inzien dat ze geen enkele goddelijke wil dienen, dat de crisis niet plotsklaps verdwijnt en dat de hele wereld zal weten dat op dat schip mensen worden geofferd. Er zullen zich veel walvissen verzamelen, niet om een of andere koppige profeet te redden, maar om ook de andere leden van de bemanning te verslinden. Tot de laatste man is verdwenen.

Diplomatie

De lijdensweg van Antonis Samaras

De Griekse premier Antonis Samaras gaat een enorm drukke diplomatieke week tegemoet. Op 22 augustus zal hij in Athene de voorzitter van de eurogroep, Jean-Claude Juncker, ontmoeten, op 24 augustus gaat hij naar Berlijn voor een ontmoeting met bondskanselier Angela Merkel, en de dag daarna heeft hij in Parijs een onderhoud met François Hollande. Het doel van al deze gesprekken is een versoepeling te bewerkstelligen voor het van Griekenland geëiste bezuinigingsplan. Maar de voortekenen zijn ongunstig, schrijft To Vima:

Er gaat geen dag voorbij zonder dat we een Duitse ambtenaar ons de les horen lezen […], ons nogmaals horen waarschuwen dat, zolang we niet volledig aan onze verplichtingen voldaan hebben, de weg naar de uitgang van de euro openligt. […] Zien ze dan niet, begrijpen ze dan niet dat deze constante agressieve houding niet alleen Griekenland niet helpt, maar dat het de sociale en politieke spanningen alleen maar laat toenemen in plaats van de problemen op te lossen? De Europese leiders, de Duitsers voorop, moeten begrijpen dat […] de prijs van een instorting van de eurozone niet alleen pijnlijk is voor de landen in Zuid-Europa maar ook voor het rijke Noorden…

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp