Nieuws Welke toekomst heeft de Europese Unie? (2)
Een revival van de EEG? V.l.n.r.: Felipe González, Helmut Kohl, Jacques Delors, François Mitterrand, Margaret Thatcher.

Heimwee naar de EEG

Schrijver Leon de Winter houdt van Europa en haar grote verscheidenheid, maar gelooft niet in een culturele saamhorigheid waarmee de kunstmatig geconstrueerde ‘Europese Unie’ kan worden gerechtvaardigd. Ambitieuze politici en technocraten met een honger naar macht eisen van burgers een solidariteit die er niet is. Leon de Winter pleit daarom voor de terugkeer van de economische gemeenschap.

Gepubliceerd op 25 mei 2010 om 15:05
Een revival van de EEG? V.l.n.r.: Felipe González, Helmut Kohl, Jacques Delors, François Mitterrand, Margaret Thatcher.

Ik begrijp nooit zo goed wat mensen eigenlijk bedoelen als ze zichzelf Europeaan noemen. Voor mij blijft Europa een geografisch begrip voor een massa landuitbreidingen ten westen van Azië. Anders dan in Azië, waar niemand serieus op het idee zou komen om een Aziatische Unie op te richten, geloven sommige Europeanen in het bestaan van zoiets als een Europese cultuur, die pas tot volledige bloei zal komen zodra er geen grenzen meer zijn. Op een dag wilden zulke Europeanen de Europese Unie oprichten.

En nu is precies gebeurd waarvoor mensen als ik al eerder hadden gewaarschuwd, namelijk dat de unie niet kan blijven bestaan, omdat niemand, behalve de politieke elite in Europa, een dergelijke unie wil, omdat Europa geen cultureel, maar een geografisch begrip is.

Tegenover het noorden van Europa, waar harder wordt gewerkt, meer wordt bezuinigd, waar dennenbomen groeien en het landschap saaier is, waar burgers over het algemeen een door verantwoordelijkheidsbesef gekenmerkte relatie met de overheid hebben, staat het zuiden van Europa, waar siësta's worden gehouden, mensen pas na 10 uur ‘s avonds gaan eten, waar stieren door de straten worden gejaagd en waar het een volkssport is om de overheid op te lichten. En nu worden wij, noorderlingen, als gevolg van de regels die door de elite zijn opgesteld, met de schuldenlast van de zuiderlingen opgezadeld. Het probleem is alleen dat ik me niet bepaald solidair voel met de Grieken of de Spanjaarden. De Grieken en Spanjaarden die ik ken vind ik erg aardig. Maar ik voel me niet verplicht om hun financiële zorgen op mijn schouders te nemen.

Giekenland mag rustig failliet gaan

Onze supranationale politieke elite denkt daar echter anders over. Hun geloofwaardigheid is volledig verstrengeld geraakt met het project Europa en daarom beweren ze dat we de Grieken moeten redden, omdat we anders zelf reddeloos verloren zijn. Maar dat is niet zo. Griekenland mag voor mijn part rustig failliet gaan. We zullen daarna weliswaar onze eigen banken moeten redden, die tamelijk onbezonnen miljardenkredieten hebben verstrekt aan de Grieken, maar dat is een bescheiden bedrag in vergelijking met de last waarmee onze EU ons de komende jaren gaat opzadelen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

De staatsschulden in het zuiden van Europa hebben dramatische vormen aangenomen – de EU heeft daartoe de mogelijkheden gecreëerd en Grieken en Spanjaarden, die er niet voor terugdeinsden om tot aan hun oksels in de schatkisten van de EU te graaien, hebben feitelijk alleen maar handig gebruik gemaakt van de geboden mogelijkheden. Zonder de EU, die banken in staat stelde miljarden over te boeken (overigens vormen de topdirecties van banken en de top van de politieke piramide een geheel eigen, supranationale kosmos), zouden deze landen er nooit in zijn geslaagd om zulke hoge schulden op te bouwen.

Voor Europa was de EEG het ideale model

In de tijd dat ik als jongeman door Europa reisde, eerst liftend en later in een oude 2CV, hadden we de Europese Economische Gemeenschap (EEG) nog. Een zeer bruikbaar model. We moesten samenwerken en waar mogelijk economische hindernissen wegnemen. Maar we bleven onszelf. Duitsers hadden hun stabiele D-Mark, zo betrouwbaar als een Mercedes-Benz. Ik had de gulden, waar ik net zo op kon rekenen als een Nederlandse koopman in de 17e eeuw. De Fransen hadden hun elegante franc, met de flair van een overvolle brasserie in Parijs, en de Italianen betaalden met hun lira, nonchalant en verleidelijk zoals Marcello Mastroianni en Anita Ekberg in de film “La Dolce Vita” van Fellini.

Eenheid en verscheidenheid, dat was de EEG ten voeten uit. In de EEG hadden ambtenaren en politici het voor het zeggen. Zij wilden ervoor zorgen dat bedrijven en particulieren handel konden drijven en verder ontspannen met en naast elkaar konden leven. Maar de EEG alleen was kennelijk niet voldoende. Er moest en zou een concentratie van de macht komen. Zo vatte de gedachte post dat er een Europese president moest komen die op gelijk niveau overleg zou kunnen voeren met de presidenten van Amerika en Rusland. Het resultaat van al die illusies is het rommelzooitje dat EU wordt genoemd.

Europa is in elk opzicht veel te heterogeen om een unie te vormen, waarin Grieken een semi-anarchistische houding tegenover hun overheid hebben en Denen de overheid als vanzelfsprekend beschouwen als gezaghebbend apparaat. Ondanks de door de EU opgelegde dwangbuis aan economische en financiële voorschriften blijven de landen van Europa functioneren als autonome culturen. De EU heeft de zuidelijke landen niet zozeer geholpen, maar, zoals we inmiddels weten, hun slechtste kanten gestimuleerd: hebzucht, gebrek aan verantwoordelijkheidsbesef, egoïsme, fraude, geldverspilling.

Voor Europa was de EEG het ideale model. Maar onze ambitieuze politici hadden hun zinnen gezet op een project van historische omvang: de vreedzame eenwording van Europa door middel van de sluipende verovering door een nieuwe Europese bureaucratie. De crisis in Griekenland spreekt duidelijke taal: Europa bestaat niet. Europa is een idee-fixe van Brusselse bureaucraten.

Brusselse technocraten kunnen als ober aan de slag in Griekenland

Toen er in Brussel overleg werd gevoerd over de Europese grondwet vroeg ik me af waarom de geestelijke vaders daarvan niet in heel Europa op televisie verschenen. Waar waren zij met hun bezielende toespraken? Waar bleven zij met hun uiteenzettingen over de Europese ziel en de missie van Europa in de wereld? De Europese grondwet is geen product van profetische Founding Fathers, maar van technocraten, die nu hun grote kans ruiken: het probleem van de landen rond de Middellandse Zee vereist reddingsacties die in de honderden miljarden lopen. Brussel zal het allemaal heus wel netjes regelen en strenge voorwaarden opleggen aan de lidstaten die door deze maatregelen voor een faillissement worden behoed. Griekenland is het eerste land dat op deze manier zijn autonomie grotendeels overdraagt aan Brussel. Griekenland wordt daarmee het eerste echte protectoraat van Brussel en zo kan het gebeuren dat een oud cultuurvolk met eigen tradities en levenswijzen nu door supranationale technocraten wordt bestuurd. Ik ben benieuwd hoe lang dat goed gaat.

Het zou mooi zijn als er nu een referendum zou worden gehouden in de EU-lidstaten die de rekening voor deze reddingsactie gepresenteerd krijgen. Over de vraag of de EEG zonder euro niet een veel beter alternatief zou zijn voor vrede en welvaart in Europa dan de EU, die zwaar gebukt gaat onder de euro. Voor al die technocraten uit Brussel, die in dat geval werkloos zouden worden, is er ongetwijfeld wel een baantje te vinden als ober in een Grieks restaurant.

Soms kom ik, helemaal onderin de la van een van mijn kasten, ineens een gulden tegen. Onlangs vond ik zelfs een briefje van honderd gulden. Nee, dat ga ik niet inwisselen voor euro’s. Ik bewaar het, voor als de gulden opnieuw wordt ingevoerd. En de D-Mark. De lire. De drachme. De EEG.

Analyse

Een munt zonder Staat

We hebben "wel de euro maar geen Europa", zo luidt de voorpagina van Limes. Dit Italiaanse blad over geopolitiek wijdt een heel nummer aan de gebeurtenissen die de Europese Unie op haar grondvesten doen schudden: de Griekse crisis, de twijfels van Duitsland, de rem op de integratie en op de uitbreiding naar oostelijke landen. Maar één aspect steekt er met kop en schouders boven uit: de kwestie van de eurozone. Wat een paar maanden geleden nog werd gezien als de grootste verworvenheid van Europa blijkt nu een “munteenheid zonder Staat” te zijn, die voortgekomen is uit een wankel compromis tussen twee visies die loodrecht op elkaar staan. Aan de ene kant het ideaalbeeld van een sterke stabiele munt waarvoor Duitsland aanvaard zou hebben haar geliefde Deutsche Mark op te offeren in ruil voor de goedkeuring van de Duitse hereniging in 1990; aan de andere kant de geostrategische noodzakelijkheid om de Unie uit te breiden om Middellandse Zeelanden en vervolgens de oostbloklanden toe te laten treden tot de Europese machtssfeer en diens stabiliteit. De financiële crisis was voldoende om deze tegengestelde opvattingen bloot te leggen en het “ondenkbare” mogelijk te maken: dat Berlijn besluit dat “het experiment afgelopen is” en dat het land de euro verlaat om terug te keren tot zijn voormalige machtssfeer.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp