Kies een taal
Juan Manuel Sánchez Gordillo neemt binnen de Spaanse politieke klasse ongetwijfeld een bijzondere plaats in. De afgelopen dagen haalde hij de voorpagina's als leider van een met zijn kameraden van de Andalusische vakbond Sindicato Andaluz de Trabajadores (SAT) uitgevoerde 'noodzakelijke onteigening' van levensmiddelen in diverse supermarkten om die uit te delen aan de meest behoevenden.
Met zijn eeuwige metgezel in de arbeidersstrijd, Diego Cañamero, was Sánchez Gordillo een van de historisch leiders van de Sindicato de Obreros del Campo (SOC), ruggegraat van de huidige SAT. Daarnaast is hij sinds 1979 burgemeester van Marinaleda, een klein dorpje in de regio Sevilla, waar links al veertig jaar de absolute hegemonie heeft. Met de steun en de inzet van de dorpelingen is daar een waar politiek en economisch experiment in gang gezet waardoor een soort socialistisch eiland op het Andalusische platteland is ontstaan.
De grond behoort toe aan degene die hem bewerkt
Toen de economische crisis uitbrak, kreeg dit Andalusische dorpje de gelegenheid om te testen of zijn zo bijzondere, op 25 vierkante kilometer gerealiseerde utopie werkelijk een alternatief vormt voor marktwerking. Het huidige werkloosheidscijfer is er nul procent. Een groot deel van de dorpelingen werkt bij de Cooperativa Humar - Marinaleda S.C.A., een coöperatie die na jaren van strijd door de arbeiders zelf is opgericht. Vele malen hebben de boeren de grond van Humoso, die nu van de coöperatie is, bezet en elke keer werden ze door de Guardia Civil weer verwijderd. Uiteindelijk hebben ze in 1992 hun doel weten te bereiken: ervoor zorgen dat de grond toebehoort aan degene die hem bewerkt en ook de boerderij werd hun eigendom.
Op hun akkers verbouwen ze bonen, artisjokken, Spaanse peper, rode paprika en olijven, en het zijn de landarbeiders zelf die toezicht houden op iedere fase van de productie. De grond, gelegen in de Vega del Genil, is eigendom van de hele gemeenschap, die daarnaast beschikt over een conservenfabriek, een oliepers, kassen, voorzieningen voor vee en een winkel. Iedere werknemer werkt zes dagen per week en verdient ongeacht zijn functie 47 euro per dag, wat neerkomt op 1.128 euro per maand bij een 35-urige werkweek [het minimumloon is 641 euro in Spanje, red.].
De coöperatie biedt werk aan minimaal honderd personen en in het hoogseizoen kan het aantal werknemers oplopen tot wel vierhonderd. Geen enkele functie behoort echter een dorpsbewoner in het bijzonder toe, alle functies rouleren opdat - volgens de stelregel - 'door minder te werken, iedereen kan werken'. Iedereen kan zo wat kan verdienen. Daarnaast zijn er ook mensen die over kleine percelen bezitten en die zelf bewerken. De overige sectoren waarmee ze verdienen zijn basisvoorzieningen als winkels, nutsbedrijven en sport. Vrijwel iedereen in het dorp verdient hetzelfde als een arbeider, ongeveer 1.200 euro per maand.
90 m2 aan woonruimte voor 15 euro per maand
In een interview op Público [Spaanse online krant, red.] afgelopen maand legde Gordillo uit wat de economische crisis voor Marinaleda betekent. "In algemene zin hebben landbouw en voedselvoorziening het minst te lijden onder de crisis. Maar degenen die van het platteland zijn weggetrokken om in de bouw te gaan werken, komen nu terug, op zoek naar werk. We moeten dus niet alleen de bestaande banen in stand houden, maar ook nieuwe banen scheppen. Daarbij houden we in het achterhoofd dat biologische landbouw meer werk verschaft dan traditionele landbouw."
Tegenover de vastgoedexplosie en de speculatie die de Spaanse bouw de afgelopen decennia in zijn greep hield, besloot Marinaleda precies de tegenovergestelde richting in te slaan. Hier kun je voor 15 euro per maand een goed huis van 90 vierkante meter met terras krijgen. In lijn met de samenbindende en horizontale filosofie die ten grondslag ligt aan alle activiteiten, is de enige voorwaarde dat iedereen meehelpt bij het bouwen van zijn huis. Met een beleid van aankoop en onteigening biedt de gemeente een stuk grond aan en levert ze de bouwmaterialen.
De huizen worden gebouwd door de huurders zelf of door iemand die ze als vervanger inhuren. Zo worden professionele metselaars betaald om de dorpelingen van advies te dienen en de meer gecompliceerde werkzaamheden uit te voeren. Om de samenwerking te bevorderen weten de toekomstige bewoners bovendien niet van tevoren welke woning aan hen zal worden toegewezen.
"Wie een huis bouwt, verdient 800 euro per maand en daarvan wordt de helft gereserveerd om het huis te betalen" vertelt Juan José Sancho, die in Marinaleda woont en, ondanks dat hij pas 21 jaar is, lid is van de 'actiegroep' van de gemeente die het dorp middels een assemblee bestuurt. "Deze maatregel dient om speculatie met de woningen tegen te gaan", aldus Sancho.
Gelijkheid en gemeenschappelijke deelname
"We zorgen dat in alle behoeften wordt voorzien en iedereen schikt zich een beetje". Waar vroeger een groot deel van de arbeiders nauwelijks kon lezen of schrijven, is er nu een crèche, een basisschool en een middelbare school. Zowel de crèche als de middelbare school hebben een kantine die slechts 15 euro per maand kost. Desondanks "is de schooluitval vrij hoog", vertelt Sancho, "want omdat iedereen zich verzekerd weet van een huis en werk, ziet men de noodzaak niet van een opleiding. Dat is een van de dingen waaraan we moeten werken".
De belangrijkste pijlers van het economische model van Marinaleda zijn gelijkheid en deelname van het hele dorp. Die beginselen worden toegepast op alle terreinen van het leven en dus ook op de politiek. Zo is er bijvoorbeeld geen politie en worden politieke besluiten door genomen door een assemblee waarvoor alle dorpelingen worden opgeroepen. Daarnaast "is er de 'actiegroep' voor het behartigen van dringende dagelijkse zaken. Die groep bestaat niet uit gekozen leden, maar uit mensen die zich vrijwillig inzetten en de taken die voor het dorp van belang zijn onderling verdelen", legt Sancho uit.
De belastingen "zijn heel laag, de laagste van de hele streek", aldus Sancho. Begrotingen worden in alle openbaarheid vastgesteld en elk onderdeel moet door de assemblee worden goedgekeurd. Dat gebeurt wijk voor wijk, want elke wijk heeft zijn eigen assemblee, en die beslist waaraan iedere euro van de gemeentepartij wordt besteed.
