Er moet schoon schip gemaakt worden

Door de crisis wordt corruptie steeds minder getolereerd in Tsjechië. Als de politieke elite er niet in slaagt zichzelf te hervormen, loopt ze het risico op dezelfde manier te eindigen als Itlaiaanse politici in de jaren negentig. En dat zou explosieve gevolgen hebben voor de Tsjechische maatschappij, denkt een politicoloog.

Gepubliceerd op 30 augustus 2012 om 13:37

**De Tsjechische Republiek verkeert nog niet in de situatie waarin Italië in de jaren 1992-1993 zich bevond, toen gevestigde politieke partijen aan de schandpaal werden genageld. Velen werden publiekelijk in diskrediet gebracht, en kwamen dat nooit meer te boven. Een vergelijkbare politieke crisis zou ook voor Tsjechië in het verschiet kunnen liggen.

Het toenemende aantal cliëntelisme-affaires bewijst dat corruptie, verduistering van gemeenschapsgeld en belangenconflicten geen incidenten zijn. Integendeel, dergelijke praktijken blijken in het land wijdverbreid en diepgeworteld.

Nu de effecten van de economische en financiële crisis voelbaar worden, neemt de tolerantie van de publieke opinie af. Dat geldt voor zowel corruptie als de terughoudendheid en/of het onvermogen van de politieke leiders en ambtenaren om het probleem efficiënt aan te pakken. Corruptie en de diverse vormen van plundering van publieke middelen zijn niet alleen immoreel maar vormen een reëel politiek-economisch probleem. Ze worden steeds meer beschouwd als factoren die in grote mate bijdragen aan de kredietcrisis, doordat ze het concurrentievermogen van de economie ondermijnen en groei in de weg staan.**

Corruptie bleek politiek toegedekt

**Gezien deze context, ziet het er steeds meer naar uit dat Tsjechië met het aan de kaak stellen van de politieke elite afstevent op een openlijke politieke crisis, net als in Italië. Het gaat hierbij zowel om directe medeplichtigheid van politici aan corruptie (door middel van de illegale partijfinanciering) als om hun houding ten opzichte van corruptie door deze te tolereren, aan te moedigen of te beschermen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

De morele en politieke crisis die Italië doormaakte bereikte in 1992-1993 zijn hoogtepunt. De eerste vraag die Tsjechië zich daarbij moet stellen is natuurlijk welke onthulling er vanuit politiek oogpunt het meest schandalig en opzienbarend was. Het antwoord dat dat de onthullingen over de extreem wijdverbreide corrupte praktijken waren, is niet toereikend. Dat die aan het licht kwamen was het belangrijkste resultaat van de anticorruptiecampagne die de geschiedenis in ging onder de naam Operatie Schone handen of de “Revolutie van de rechters”.

Het ging daarbij niet om zomaar corruptie. De corruptie bleek beschermd te worden, politiek toedekt te zijn en met de zegen van de “pijlers der democratie”, de politieke partijen, te worden uitgevoerd (hoewel je voor Italië ook zou kunnen spreken over “de pijlers van een demagogische oligarchie”). De onthullingen werden aan het licht gebracht door strafrechtelijke organisaties, die bij hun anticorruptiekruistocht de steun kregen van een informeel bondgenootschap van diverse burgerinitiatieven en onderzoeksjournalisten.**

“Revolutie van politici”

**Justitie speelde hierin een sleutelrol. Alleen justitie had de middelen om corrupte politici en zakenlieden de duimschroeven aan te draaien en dergelijke onthullingen – en een schandaal – mogelijk te maken. De gevestigde politieke partijen die de wetgevende en uitvoerende macht controleerden, bleken niet in staat geloofwaardige hervormingen van binnenuit door te voeren. De vernieuwing van de publieke zaak nam de vorm aan van een “Revolutie van de rechters” die, ten minste in het begin, door de massamedia en de publieke opinie met enthousiasme werd begroet.

Het werd duidelijk dat een anticorruptiecampagne in de stijl van Schone handen de corrupte politieke bovenlaag niet op eigen kracht zou kunnen laten verdwijnen. Daarvoor waren betrouwbare bondgenoten nodig op de juiste posten binnen de wetgevende en uitvoerende organisaties. Tot slot ligt dit onderwerp politiek uitermate gevoelig. Er zijn oplossingen nodig die in eerste instantie politiek zijn en niet zozeer juridisch. Anders gezegd dienen de oplossingen voort te komen uit het politieke debat.

De “Revolutie van de rechters” kon niet en kan niet voor dergelijke oplossingen zorgen. Alleen een “Revolutie van politici” zou dat kunnen. Maar dan alleen wanneer zij beschikken over de juiste langetermijnvisie, en zich inzetten voor de publieke zaak, in plaats van zo snel mogelijk een officieuze coalitie van bevoorrechte personen te bewerkstelligen.**

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp