Nieuws Welke toekomst voor Europa? (4)

Europese elite, word wakker!

Jarenlang heeft de EU in een politiek correcte fictie geleefd, waarin alle landen dezelfde rechten hadden. Maar volgens de Bulgaarse politicoloog Ivan Krastev moeten burgers en elite ter bescherming van het Europese model onderling de taal van de waarheid gaan spreken.

Gepubliceerd op 28 mei 2010 om 14:33

Milada Jędrysik : Is de Griekse crisis echt zo ernstig? Dreigt de eurozone inderdaad uiteen te vallen?

Dit is inderdaad een ernstige crisis. Voor het eerst dreigt een land in de eurozone nu namelijk failliet te gaan. Ook voor de euro is Griekenland de eerste echte test. Hieruit blijkt de tegenstrijdigheid die in deze crisis centraal staat. Juist nu heeft de economie baat bij een versterking van de Europese integratie. Maar de politieke tendens gaat precies de tegenovergestelde kant op, terwijl de Europese publieke opinie meer dan ooit sceptisch staat tegenover Europa.

In hoeverre heeft deze crisis Europa verdeeld?

We hebben niet langer te maken met een scheiding tussen oost en west: de scheiding tussen noord en zuid is hiervoor in de plaats gekomen. Landen als Estland en Polen liggen nu eenmaal veel dichter bij Duitsland dan Italië of Spanje. De noordelijke landen zijn zelf minder bereid tot herverdeling en ze willen Griekenland bovendien niet belonen voor de manier waarop dat land heeft gehandeld.

Nieuwsbrief in het Nederlands

De scheiding tussen noord en zuid is de voornaamste, maar we hebben te maken met nog een aantal andere scheidingen. We zijn getuige van het ontstaan van nieuwe allianties, waarbij Frankrijk probeert een centrale positie te bemachtigen. De tweede scheiding is tussen de eurolanden en de overige lidstaten. We hebben nu te maken met twee Europa’s. En dat terwijl de nieuwe lidstaten van de EU en andere, omringende landen zo hun best hebben gedaan om dat te vermijden.

Verder bestaat er een scheiding tussen grote en kleine landen. Tien jaar lang hebben we in een fictie geleefd, die als voordeel had dat het een politiek correcte situatie was: we deden net alsof we geloofden dat Duitsland en Griekenland dezelfde rechten hadden. Maar nu kunnen we niet langer doen alsof de grote landen niet groot zijn en de kleine landen niet klein. De vierde belangrijke scheiding betreft de landen die bestuurbaar zijn en de lidstaten die dat niet zijn.

Welke landen behalve Griekenland horen volgens u in die laatste categorie thuis?

Spanje, Italië en ook Bulgarije en Roemenië. De laatste twee zijn iets meer voorbereid op het aanhalen van de broekriem, want dat hebben ze de afgelopen tien jaar moeten doen om toe te kunnen treden tot de EU. Dit geldt echter niet voor Griekenland of Portugal. Deze landen worden gekenmerkt door een slecht functionerende politiek, de vakbonden hebben er veel macht en de politiek bewuste samenleving denkt in termen van privileges in plaats van in termen van de realiteit.

In Noord-Europa heerst een anti-Europese stemming met betrekking tot het feit dat de EU niet alle lidstaten op dezelfde manier behandelt. Vanwege de te coulante behandeling van Griekenland heeft de Duitse kiezer bondskanselier Angela Merkel tijdens de deelstaatverkiezingen in Nordrhein-Westfalen (op 9 mei jl.) afgestraft. Bij de onlangs (in maart) gehouden gemeenteraadsverkiezingen in Nederland gebeurde hetzelfde. De radicale partijen vonden dat het genoeg was geweest met herverdelen. Het protest in Griekenland ligt anders, daar gaat het in de kern van de zaak om het gevoel: ‘jullie willen van ons land een protectoraat maken’. Dat is een typisch antikolonialistische houding.

Deze twee tendensen zullen de politiek gaan domineren en dat betekent dat de EU bezig is zijn politieke grondslag te verliezen. Als je daar het demografische probleem bij optelt – de Europese economie heeft behoefte aan meer immigranten dan de Europese politiek kan steunen – dan wordt al snel duidelijk dat we echt in de knel zitten!

Wat zouden politici moeten doen om het gemeenschappelijke Europa te redden, aangenomen dat ze daartoe nog in staat zijn?

De deskundigen zijn het erover eens dat er een veel sterkere integratie van het economisch beleid van de lidstaten nodig is. Maar hoe ga je dat verkopen aan de publieke opinie? In de landen die als laatste zijn toegetreden tot de EU was dat lange tijd mogelijk zonder dat de politici daarvoor tijdens verkiezingen werden afgestraft.

Omdat ze iets meer konden toezeggen dan alleen bloed, zweet en tranen.

Dat is inderdaad het grootste probleem. Bijna iedereen zaait angst, niemand belooft nog iets. We staan erbij en kijken ernaar hoe Europa zich afzondert en vervolgens dus ook als een buitenstaander wordt behandeld. Europa beschouwt zichzelf inmiddels ook zo. Twee jaar geleden nog wist iedereen dat Europa misschien wel de beste plek op aarde was om te wonen, maar niet de beste plek om te dromen. Europa staat voor vandaag de dag, niet voor de toekomst.

We moeten de Europese burgers gaan vertellen hoe hun leven er in de nabije toekomst gaat uitzien. Europeanen zijn gewend geraakt aan hun levenswijze, hun burgerrechten, maar ook aan hun levensstandaard. En als je die levensstandaard beschermt, bescherm je meteen de EU.

Dus als we ons oude leventje willen voortzetten, op vakantie willen blijven gaan naar exotische oorden, onze auto en onze woning willen houden, dan moeten we de EU steunen.

Dat moeten we heel duidelijk stellen. Duitsland kan in zijn eentje niet zijn eigen levensstandaard beschermen zonder het daarbij over Bulgarije of Roemenië te hebben. Voor die landen is zo'n levensstandaard alleen maar een ideaal. Het voornaamste onderwerp van gesprek in de EU mag niet beperkt blijven tot de discussie over de procedures en over de transparantie van de instellingen.

We moeten teruggrijpen op het beleid van vroeger, vertrouwen kweken, uitleg geven aan de burgers. Daar is nog wel gelegenheid voor, want als er iets moet worden gedaan op economisch vlak en er wordt geprobeerd om dat achter de rug van de publieke opinie om te doen, dan ontstaat er woede, niet zozeer omdat mensen ertegen zijn, maar omdat het gemakkelijker is om te protesteren tegen het complot van de elite dan om zelf iets constructiefs te doen.

De elite moet ervan doordrongen raken dat de enige manier om het Europese project te redden is te accepteren dat ze het niet in haar eentje kan doen. In de jaren 50 van de vorige eeuw hadden mensen nog vertrouwen in de elite, omdat die een gemeenschappelijke ervaring deelde met de rest van de burgers. Dat is tegenwoordig wel anders.

Ivan Krastev

'Oost-West' politicoloog

Ivan Krastev is politicoloog en voorzitter van het Centre for Liberal Strategies in Sofia, Bulgarije. Hij is een van de oprichters en directieleden van het European Council on Foreign Relations. Hij schrijft regelmatig voor Europese en Amerikaanse publicaties zoals The Wall Street Journal, de Frankfurter Allgemeine Zeitung, Le Monde en de Financial Times. Hij is hoofdredacteur van de Bulgaarse editie van Foreign Policy en is de auteur van onder meer The anti-American Century, dat in 2007 verschenen is.

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp